Muhammed Kürşad ÖZEKİN

7045

Doğu Akdeniz’de Değişen Enerji Jeopolitiği ve Türkiye

Doğu Akdeniz bölgesi, Orta Doğu ve Kafkaslara olan coğrafi yakınlığı sebebiyle 20. yüzyılın başlarından günümüze kadar bölgesel ve küresel ölçekli güç mücadelelerine ve enerji merkezli jeopolitik çekişmelere ev sahipliği yapmıştır. Özellikle 2000’li yılların başından bu yana hidrokarbon rezervlerinin keşfedilmesi bölgenin jeopolitiğinde önemli değişikliklere neden olmuş ve başta Türkiye olmak üzere bölge ülkeleri adına güvenliği tehdit eden kırılgan bir zemin oluşturmuştur. Bu noktadan hareketle ilgili çalışma hidrokarbon rezervlerinin keşfi ve paylaşımına yönelik bölgede ortaya çıkan yeni dinamikleri ve bu dinamiklerin neden olduğu çatışma ve iş birliği olanaklarını, Türkiye özelinde değerlendirmeyi hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada, ilk olarak hidrokarbon rezervlerinin paylaşımı hususunda Doğu Akdeniz’e kıyıdaş ülkelerin ve küresel güçlerin geliştirmiş oldukları tutum ve stratejiler ele alınarak mezkûr rezervlerin güvenlik açısından bölgede meydana getirdiği temel dinamikler analiz edilecektir. Sonrasında, Doğu Akdeniz enerji jeopolitiğinde yaşanan gelişmelerin Türkiye özelinde ortaya çıkardığı fırsat ve tehditler değerlendirilecek ve Türkiye’nin önünde bulunan muhtemel senaryolar ve izlenmesi öngörülen başlıca politikalar tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:

Enerji, Jeopolitik, Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Münhasır Ekonomik Bölge (MEB)

Changing Energy Geopolitics in the Eastern Mediterranean and Turkey

Due to its geographical proximity to the Middle East and the Caucasus, the Eastern Mediterranean region has been host to regional and global power struggles and energy-centred geopolitical strife since the beginning of the 20th century. The discovery of hydrocarbon reserves in the Eastern Mediterranean, especially since the early 2000s, has caused significant changes in the geopolitics of the region and has created a fragile ground that threatens security on behalf of the countries in the region, especially Turkey. From this point of view, the study aims to evaluate the new dynamics that emerged in the region with regards to the discovery and sharing of hydrocarbon reserves and the possibilities of conflict and cooperation caused by these dynamics in terms of Turkey. In line with this aim, firstly, the attitudes and strategies developed by the riparian countries in the Eastern Mediterranean and the global powers on the sharing of hydrocarbon reserves will be discussed, and the basic dynamics created in the region in terms of security will be analysed. Afterward, the opportunities and threats posed by the developments in the Eastern Mediterranean energy geopolitics in terms of Turkey will be evaluated, and the possible scenarios in front of Turkey and the main policies to be followed will be discussed.
Keywords:

Energy, Geopolitics, Eastern Mediterranean, Cyprus, Exclusive Economic Zone,

PDF

___

  • BRAUDEL, Fernand, Akdeniz: Tarih, Mekân, İnsanlar ve Miras, N. Erkurt (Çev.), Metis Yayınları, İstanbul, 2015.
  • BROODBANK, Cyprian, The Making of the Middle Sea: A History of the Mediterranean from the Beginning to the Emergence of the Classical World, Thames and Hudson, London, 2013.
  • GIBSON, Martin, Britain’s Quest for Oil: The First World War and the Peace Conferences, Helion & Company Limited Solihull, 2017.
  • HORDEN, Piregrine ve PURCELL, Nicholas, The Corrupting Sea: A study of Mediterranean History, Blackwell, Malden, 2000.
  • OLGUN, E. Mustafa, “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriuyeti”, Necdet Basa (ed), içinde Kıbrıs’ta Son Söz Söylenmedi, Türkiye Barolar Birlği, Ankara, 2016.
  • PRESCOTT, Victor ve SCHOFİELD, Clive, H. The Maritime Political Boundaries of the World, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, 2005.
  • TAMÇELİK, Soyalp., KURT, Emre., “Türkiye’nin Münhasır Ekonomik Bölge Algısı ve Yakın Tehdit Alanı: Kıbrıs”. Hasret Çomak (ed.), içinde Uluslararası Güvenlik Kongresi Bildiriler Kitabı (Cilt 3), Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli, 2014.
  • TZİAMPİRİS, Aristotle, “The New Eastern Mediterranean as a Regional Subsystem” Spyridon N. Litsas ve Aristotle Tziampiris (eds.), içinde The New Eastern Mediterranean: Theory, Politics and States in a Volatile Era, Springer, Cham, 2019.
  • ÜNAL, Mesud, Soğuk Savaş ve Sonrası Doğu Akdeniz’de Küresel Hamleler – 1, Beta Yayınevi, İstanbul, 2015.
  • YAYCI, Cihat, Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, İstanbul, 2019.
  • EDIGER, Volkan Ş., DEVLEN, Balkan, BİNGÖL Mcdonald, Deniz “Levant’ta Büyük Oyun: Doğu Akdeniz’in Enerji Jeopolitiği”. Uluslararası İlişkiler, 2012, 9 (33), s.73-92.
  • ERDOĞAN, L. Tufan “Büyük Ortadoğu Projesi Çerçevesinde Petrolün Yeniden Dağılımı”. EMO Enerji Dergisi, 2007, sayı.3, Eylül, s.82-84.
  • ERGÜVEN, N. Sarp, “Karadeniz’de Deniz Alanı Sınırlandırması Davası (Romanya Ukrayna) ve Uluslararası Hukuk Açısından Etkileri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, 63(2), s.309-328.
  • KARAGİANNİS, Emmanuel “Shifting Eastern Mediterranean Alliances”, 2016, Middle East Quarterly, 23(2), s.1-11.
  • OĞURLU, Ebru, “Natural Gas in the Eastern Mediterranean: Means of Regional Integration or Disintegration?”, Journal of Social Sciences, 2017, 8(1), 35-49.
  • ÖRNEK, Serdar ve MIZRAK, Baransel; “Bir Güvenlik Sorunu Olarak Kıbrıs’ın Enerji Kaynakları ve Uluslararası Aktörlerin Politikaları”, Bilge Strateji, 2016, 8(15), s.13-32.
  • PAMİR, Necdet, “Doğu Akdeniz; Kıbrıs ve Doğal Gaz”, Bütün Dünya, Sayı: 2017/3, s.51-57.
  • YAYCI, Cihat, “Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu ve Türkiye”, Bilge Strateji, 2012, 4(6), s.1-70.
  • BALKAŞ, Özer, “Doğu Akdeniz’de Doğal Gaz Keşifleri, Pazarlama Senaryoları, Enerji Güvenliği ve Jeopolitika”, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Ankara, Mart 2019.
  • BECCARO, Andrea. ve MAASS, Anna Sophie, “The Russian Web in the Mediterranean Region”, ISPI, Milano, Şubat 2017.
  • DELOITTE, “Oil and Gas in Cyprus: Where Potential Lies”, Deloitte Limited, Nicosia, 2018.
  • EL-KATİRİ Laura ve EL-KATİRİ Mohammed, “Regionalizing East Mediterranean Gas: Energy Security, Stability, and The U.S. Role”, Strategic Studies Institute, Pennsylvania, Aralık 2014.
  • GÖZÜGÜZELLİ, Emete, “Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon Faaliyetleri ve Projeler”, ORSAM, Ankara, 2019.
  • GÜREL, Ayla. ve LE CORNU, Laura, “Turkey and Eastern Mediterranean Hydrocarbons”, Global Political Trends Center Publications, İstanbul, 2013.
  • GÜREL, Ayla., Mullen Fiona, Tzimitras, Harry, “The Cyprus Hydrocarbons Issue: Context, Positions and Future Scenarios”, Prio Cyprus Centre, Oslo, 2013.
  • KARAGÖL, Erdal, ve ÖZDEMİR, B. Zeynep “Türkiye’nin Enerji Ticaret Merkezi Olmasında Doğu Akdeniz’in Rolü”, SETA, Ankara, 2017.
  • MEVLÜTOĞLU, Mehmet Arda, “Doğu Akdeniz’in Yeni Enerji Jeopolitiğinde Bölge Ülkeleri Deniz Güçlerinin Yeri ve Etkisi”, BILGESAM, İstanbul.
  • ÖZDEMİR, Çağatay. “Rusya’nin Doğu Akdeniz Stratejisi”, SETA, Ankara, Ocak, 2018.
  • POWER, Susan, “Annexing Energy: Exploiting and Preventing the Development of Oil and Gas in the Occupied Palestinian Territory”, Al-Haq, Ramallah, Ağustos 2015.
  • ŞAHİN, İsmail, “Doğu Akdeniz’de Enerji Çatışması ve İşbirliği”, ORSAM, Ankara, Ocak 2019.
  • TAGLİAPİETRA, Simone (2017) “Energy: a Shaping Factor for Regional Stability in the Eastern) Mediterranean?”, Directorate General for External Policies Report No: PE578.044, European Parliament, Belgium, Haziran, 2019.
  • ÜSTÜN, Nazlı, “Doğu Akdeniz’de Enerji Politikaları ve Kıbrıs Müzakerelerine Etkisi”, Konya Ticaret Odası, Konya, Ocak 2016.
  • AB Haber, “ABD Senato Dış İlişkiler Komitesi 2019 Doğu Akdeniz’de Güvenlik ve Enerji İşbirliği Yasa Tasarısını Onayladı”, https://www.abhaber.com/abd-senato-dis-iliskiler-komitesi-2019-dogu-akdenizde-guvenlik-ve-enerji-isbirligi-yasa-tasarisini-onayladi/, (Erişim Tarihi: 15.07.2019).
  • Arabianbusiness, “Eni’s Zohr Gas Field Could See Egypt End İmports by 2019”, https://www.arabianbusiness.com/energy/389798-enis-zohr-gas-field-could-see-egypt-end-imports-by-2019, (Erişim Tarihi: 15.08.2019).
  • Aydınlık, “Fransız Donanması Kıbrısa Yerleşiyor”, https://www.aydinlik.com.tr/fransiz -donanmasi-kibris-a-yerlesiyor-dunya-mayis-2019-1, (Erişim Tarihi: 15.07.2019).
  • BBC, “Doğu Akdeniz-AB’den Türkiye’ye Yaptırım Kararı: Üst Düzey Temaslar ve Hava Taşımacılık Anlaşması Müzakereleri Askıya Alınacak”, https://www.bbc.com/ turkce/haberler-turkiye-48998919, (Erişim Tarihi: 20.07.2019).
  • CHOSSUDOVSKY, Michel, “War and Natural Gas: The Israeli Invasion and Gaza’s Offshore Gas Fields”, https://www.globalresearch.ca/war-and-natural-gas-the-israeli-invasion-and-gaza-s-offshore-gas-fields/11680, (Erişim Tarihi :25.08.2019).
  • CYPRUSMAIL “UK Spent Over £300m Maintaining Cyprus Bases Over Five Years”, https://cyprus-mail.com/old/2019/03/01/uk-spent-over-300m-maintaining-cyprus-bases-over-five-years/, (Erişim Tarihi: 25.07.2019).
  • CyprusScene, “Consortium Declares Cyprus Gas Find Commercially Viable”, https://cyprusscene.com/2015/06/10/consortium-declares-cyprus-gas-find-commercially-viable/, (Erişim Tarihi: 25.07.2019).
  • DEMİRCİ, Mehmet Cem, “Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki sondaj faaliyeti Rusya ile ilişkilerini nasıl etkiler?”. https://tr.euronews.com/2019/05/10/turkiye-nin-dogu-akdeniz- deki-sondaj-faaliyeti-rusya-ile-iliskilerini-nasil-etkiler-kibris, (Erişim Tarihi: 25.05.2019).
  • Egypt Energy, “BP buys 25% stake in Eni’s Nour concession offshore Egypt”, https://energyegypt.net/bp-buys-25-stake-in-enis-nour-concession-offshore-egypt/, (Erişim Tarihi: 25.05.2019).
  • ERANDAÇ, Bülent, “Doğu Akdeniz’deki Oyunların Deşifresi”, https://www.sde.org.tr/ bulent-erandac/genel/dogu-akdenizdeki-oyunlarin-desifresi-kose-yazisi-9695, (Erişim Tarihi: 17.07.2019).
  • GÖZLER, Muhittin, “Doğu Akdeniz’de Paylaşılamayan Kaynaklar”, 21.Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, 17 Aralık 2014. http://www.21yyte.org/tr/arastirma/enerji-veenerji-guvenligi-arastirmalari-merkezi/2014/12/17/7927/dogu-akdenizdepaylasilamayan-kaynaklar, (Erişim Tarihi: 17.08.2019).
  • HENDERSON, Simon, “Cyprus Gas Discovery Could Be an East Mediterranean Game-Changer”, https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/cyprus-gas-discovery-could-be-an-east-mediterranean-game-changer, (Erişim Tarihi: 05.07.2019).
  • JAAFARİ, Shirin “Russia’s naval base in Syria has decades of history”, https://www.pri.org/stories/2015-10-06/russias-naval-base-syria-has-decades-history, (Erişim Tarihi: 01.06.2019).
  • KARAGÖL, Erdal, “Türkiye’yi Doğu Akdeniz’de Dışlama Forumu”, https://www.yenisafak.com/yazarlar/erdaltanaskaragol/turkiyeyi-dogu-akdenizde-dislama-forumu-2052209 (Erişim Tarihi: 04.08.2019).
  • KARAGÖL, Erdal “Doğu Akdeniz Gaz Forumu ne anlam ifade ediyor?”, https://www.yenisafak.com/yazarlar/erdaltanaskaragol/dogu-akdeniz-gaz-forumu-ne-anlam-ifade-ediyor-2049109 (Erişim Tarihi: 04.08.2019).
  • Milliyet, “Yunanistan-İsrail-Güney Kıbrıs üçlüsü Doğu Akdeniz’de işbirliğini artırıyor”, http://www.milliyet.com.tr/dunya/yunanistan-israil-guney-kibris-uclusu-dogu-akdenizde -isbirligini-artiriyor-2664795, (Erişim Tarihi: 05.08.2019).
  • Petroleum Economist, “Egypt’s gas gold rush”, https://www.petroleum-economist.com/articles/upstream/exploration-production/2019/egypts-gas-gold-rush, (Erişim Tarihi: 01.08.2019).
  • SAĞSEN, İlhan “Yeni bir kriz ve mücadele alanı: Doğu Akdeniz”, https://tr.euronews.com/2019/05/23/gorus-yeni-bir-kriz-ve-mucadele-alan-dogu-akdeniz, (Erişim Tarihi 24.06.2019).
  • Sputnik, “ABD Dışişleri: Doğu Akdeniz Bizim Açımızdan Stratejik Öneme Sahip”, https://tr.sputniknews.com/abd/201906081039275561-abd-disisleri-dogu-akdeniz-bizim-acimizdan-stratejik-oneme-sahip/, (Erişim Tarihi: 26.06.2019).
  • TELCİ, İsmail Numan, “Doğu Akdeniz’de Enerji Rekabetinin Geleceği”, https://www.setav.org/dogu-akdenizde-enerji-rekabetinin-gelecegi/, (Erişim Tarihi 05.06.2019).
  • Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, No: 43, 11 Şubat 2018, “GKRY’nin Doğu Akdeniz’deki Hidrokarbon Faaliyetleri Hk. “http://www.mfa.gov.tr/no_-43_-gkrynin-dogu-akdenizdeki-hidrokarbon-faaliyetleri-hk.tr.mfa, (Erişim Tarihi 08.06.2019).
  • Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, No: 400, 29 Aralık 2017, “GKRY’nin Doğu Akdeniz’deki Hidrokarbon Faaliyetleri Hk.” http://www.mfa.gov.tr/no_-400_-gkrynin-dogu-akdenizdeki-hidrokarbon-faaliyetleri-hk.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 08.06.2019).
  • USGS, (2010a). Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Mediterranean, Fact Sheet 2010-3014, Mart 2010.
  • USGS, (2010b). Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Nile Delta Basin Province, Eastern Mediterranean, Fact Sheet 2010-3027, Mart 2010.
  • Voice of the Island, “Doğu Akdeniz’de Enerji Denklemi- Analiz”, https://www.voiceoftheisland.com/dogu-akdenizde-enerji-denklemi-analiz/159201/, (Erişim Tarihi: 28.06.2019).
  • ACAR, Işılay ve YILMAZ, Mutlu. “Doğu Akdeniz Kıta Sahanlığı Sorunsalı Üzerinden Doğalgaz Paylaşımı”, TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 3-6 Ekim 2018, Ankara.
Güvenlik Stratejileri Dergisi-Cover
  • ISSN: 1305-4740
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 2005
  • Yayıncı: Millî Savunma Üniversitesi Atatürk Stratejik Araştırmalar ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Türkiye’nin Suriye’nin Kuzeyindeki Askerî Harekâtının Amaçları ve Sonuçları

Doğan Şafak POLAT

Doğu Akdeniz’de Değişen Enerji Jeopolitiği ve Türkiye

Muhammed Kürşad ÖZEKİN

Savunma Sanayinin Gelişiminin İhracat-İthalat Dengesi Üzerindeki Etkileri

Orkun BAYRAM

2006 Filistin Seçimi Sonrasında Dışlama ve Dâhil Etme Ekseninde HAMAS’ın Uluslararası Toplumla İlişkisi (2006-2010)

Filiz KATMAN

Askerî Alanda Devrim: Ateş Gücü–Manevra Dengesi

Tolga ÖKTEN