Orta Doğu’da Kalıcı Barışın Tesis Edilmesi Sürecinde Arap-İsrail Savaşlarının Rolü

Filistin coğrafyası, binlerce yıllık tarihi ile dini, siyasi ve kültürel açıdan günümüzde önemini korumakta olan bir coğrafyadır. Bu nedenle geçmişten günümüze birçok mücadele ve savaşa tanıklık etmiştir. 16.yy’da Yavuz Sultan Selim’in fethiyle Osmanlı Devleti topraklarına katılan ve 400 yıl boyunca Osmanlı hakimiyetinde kalan Filistin, milliyetçilik akımlarının etkisiyle farklı değişim süreçleri geçirmiştir. 1897 yılında yapılan 1. Siyonizm Kongresi’yle ortaya çıkan “Filistin topraklarında bir Yahudi devleti kurma fikri”, bu değişimi kaçınılmaz hale getirmiştir. Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’nı kaybetmesiyle, İngiltere ve Fransa arasında imzalanan Sykes-Picot, bölgenin paylaşımına giden süreci başlatmıştır. Bu süreçte, 1917 yılında ilan edilen Balfour Deklarasyonu ile Yahudi Devleti’nin temelleri atılmıştır. Bu deklarasyonun ardından bölgeye başlayan Yahudi göçü, Filistin coğrafyasının yeni güvenlik sorunlarıyla karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. 1948 yılında Filistin'de sona eren İngiliz mandası sonrasında, İsrail kuruluşunu tüm dünyaya ilan etmiştir. Bu kuruluş açıklamasıyla başlayan Arap - İsrail Savaşları, 1982 yılına kadar bölgede kırk yıl devam eden bir savaş dönemini başlatmıştır. Savaşın sona ermesi ile başlayan barış görüşmeleri tarafların çıkarlarının uzlaşamaması nedeniyle kalıcı bir barışa dönüşememiştir. Bu makale, Arap- İsrail Savaşları’nın Orta Doğu’da kalıcı barışın tesis edilmesine olan etkilerini ortaya koyma amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Orta Doğu, Filistin, Arap-İsrail Savaşları, Siyonizm, İsrail

The Role of Arab-Israeli Wars in the Process of Establishing Permanent Peace in the Middle East

With its thousands of years of history, Palestine geography is a geography that is still important in religious, political and cultural terms. Therefore, it has witnessed many struggles and wars from the past to the present. Palestine, which joined the Ottoman Empire with the conquest of Yavuz Sultan Selim in the 16th century and remained under the Ottoman rule for 400 years, underwent different change processes with the effect of nationalist movements. The first Congress of Zionism in 1897, “the idea of establishing a Jewish state in Palestinian territories”, made this change inevitable. With the loss of World War I, the Sykes-Picot, which was signed between England and France, initiated the process of sharing the region. In this process, the foundation of the Jewish State was laid with the Balfour Declaration declared in 1917. Following this declaration, Jewish immigration, which started in the region, caused the Palestinian geography to face new security problems. After the British mandate ended in Palestine in 1948, Israel declared its establishment to the whole world. The Arab- Israeli Wars, which started with the announcement of this establishment, started a war period that lasted forty years until 1982. The peace negotiations that started with the end of the war could not turn into a lasting peace because the interests of the parties could not be reconciled. This article aims to reveal the effects of the Arab-Israeli Wars on the establishment of lasting peace in the Middle East.

Keywords:

Middle East, Palestine, Arab-Israeli Wars, Zionism, Israel,

PDF

___

Acar, İ. (1989). Lübnan bunalımı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Arı, T. (2012). Geçmişten günümüze Ortadoğu-Siyaset, Savaş ve Diplomasi. İstanbul: Marmara Kitap Merkezi.
Armaoğlu, F. (2017). Filistin meselesi ve Arap İsrail savaşları 1948-1988. İstanbul: Kronik Kitap Yayınevi.
Armaoğlu, F. (2018). 20. yüzyıl siyasi tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ataöv, T. (1980). Kudüs ve devletler hukuku. Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1 (35), 29-54.
Bağlıoğlu, A. (2008). Lübnan'ın tarihsel dokusu ve yönetim anlayışındaki mezhebi etkiler. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (1), 13-36.
Bailey, S. D. (1990). Four Arab-Israeli Wars and the peace process. London: The Macmillan Press.
Engin, V. (2010). Pazarlık. İstanbul: Yeditepe Yayıncılık.
Herzl, T. (2007). Yahudi devleti. (S.Demir, Çev.) İstanbul: Ataç Yayınları.
IMFA (Israel Ministry of Foreign Affairs). (2019). Letter from Israel: History. Access date: November 18, 2019, https://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Pages/Looking%20at%20Israel- %20History.aspx/
Jumaa, B. (2004). Evolution of the borders of Palestine throughout modern history. Géographes associés, 28, 49-58.
Karaman, M. L. (1991). Uluslararası İlişkiler çıkmazında Filistin sorunu. İstanbul: İz Yayıncılık.
Kaştan, Y. (2007). Orta Doğu’da Arap-İsrail mücadeleri ve Türkiye. 38.Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi bildiriler kitabı, (p. 1797-1817). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
Kızıloğlu, S. (2012). İsrail devletinin kuruluşuna kadar geçen süreçte Yahudilerin ve Siyonizm’in gelişimi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 35-64
Köprülü, A. (1990). Enver Sedat dönemi Mısır-İsrail ilişkileri 1970-1981. Tarih İncelemeleri Dergisi, 5 (1), 169-190.
McDermott, R. (1998). Risk-Taking in International Politics. The Suez Crisis. Michigan: The University of Michigan Press.
Merip (Middle East Research and Information Project). (2019). The war in Lebanon. Access date: November 18, 2019, https://merip.org/1982/09/the-war-in-lebanon/index.
Öke, M. K. (1987). Tarihten Günümüze Filistin Sorunu ve Türkler 1880-1980. Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi.
Özmen, S. (2014). Tarihsel süreçte İsrail-Filistin gerçeği. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Pappe, I. (2007). Modern Filistin tarihi. (N.Plümer, Çev.) Ankara: Phonix Yayınları.
Pollack, K.M. (2005). Air power in the Six-Day War. The Journal of Strategic Studies, Vol. 28, No. 3, 471-503.
Procon. (2015). Historical Timeline: 1900-Present: History of the Israeli-Palestinian Conflict. Access date: November 19, 2019, https://israelipalestinian.procon.org/view.timeline.php?timelineID=000031.
Rabbani M. & Seikaly S. (2019). Background to the 16-18 September 1982 Sabra-Shatila Massacre. Access date: November 18, 2019, https://www.jadaliyya.com/Details/38277/
Süer, B. & Atmaca, A. Ö. (2006). Arap-İsrail uyuşmazlığı. Ankara: ODTÜ Yayınları.
Tekdal Fildiş, A. (2012). Birleşmiş Milletler’in taksim kararı ve İsrail Devleti’nin yaratılışı. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 337-348.
Uçarol, R. (1995). Siyasi tarih (1789-1994). İstanbul: Filiz Kitapevi.
United Nations. (2019). Question of Palestine/Partition recommendation. Access date: November 18, 2019, https://www.un.org/unispal/document/auto-insert-186346/
USDS (United States Department of State). (2009). Arab-Israeli War of 1967. Access date: November 18, 2019, https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/ea/97187.htm/
Yaşar, F. T., Özcan, S. A. & Kor, Z. T. (2007). Siyonizm düşünden işgal gerçeğine Filistin. İstanbul: İHH Araştırma Yayınları.