Yaşar SEVİMLİ, Merih TATLI, Özgür KIZILDEMİR

Göbeklitepe’nin Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi

Gastronomi turizmi üzerine literatürde birçok tanım yapılmıştır. Kısaca gastronomi turizmi; tüm gastronomik faaliyetleri keşfetmeyi, tatmayı ve hazlarını hissetmeyi ana amaç olarak görüp, gastronominin kapsamına giren her türlü bilgiyi öğrenmek, deneyimi yaşamak için belirli bir destinasyona seyahat etmek olarak tanımlanabilir. Göbeklitepe, Şanlıurfa’da yer alan, dünyanın en eski tapınaklardan kabul edilen bir ören yeridir. Göbeklitepe, ilk buğday ve mercimeğin ana yurdudur. Bu yönüyle Göbeklitepe, gastronomi tarihinde önemli bir yere sahiptir. Çalışmada tapınak olması sebebiyle özellikle inanç turizm unsuru olan Göbeklitepe’nin gastronomi turizmi potansiyeli, gastronomi turizmine katkısı ve etkisi, gastronomi turizmi ile inanç ve kültür turizminin birleştirilmesi konularını değerlendirmek amaçlanmıştır. Çalışma, ilgili literatür taranarak derleme olarak yapılmıştır. Şanlıurfa’da faaliyet gösteren tüm turizm çeşiKatleri birbiriyle iç içe değerlendirilmelidir. Göbeklitepe, gastronomi turizminden bağımsız düşünülse bile gastronomi turizmine dolaylı yoldan katkı sağlamaktadır. Ayrıca Göbeklitepe; Göbeklitepe kebabı, Göbeklitepe Gastronomi Turizmi ve Mutfak Sanatları Derneği, Göbeklitepe gastronomi festivali vb. faaliyetler ile gastronomi turizminin alanına doğrudan dahil edilerek gastronomi turizmine katkısı artırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Turizm, Gastronomi Turizmi, Göbeklitepe

Evaluation of Gobeklitepe in the Context of Gastronomy Tourism

Many definitions have been made in the literature on gastronomic tourism. In short, gastronomy tourism; It can be defined as traveling to a specific destination in order to learn all kinds of information and experience within the scope of gastronomy, considering the main purpose of discovering, tasting and feeling all gastronomic activities. Gobeklitepe is an archaeological site located in Sanlıurfa and accepted as one of the oldest temples in the world. Gobeklitepe is the homeland of the first wheat and lentil. In this respect, Gobeklitepe has an important place in the history of gastronomy. In this study, it was aimed to evaluate the gastronomy tourism potential of Gobeklitepe, which is an element of faith tourism, especially since it is a temple, its contribution to gastronomy tourism, and the combination of gastronomy tourism with belief and cultural tourism. This study was conducted as a review by scanning the relevant literature. All types of tourism operating in Sanlıurfa should be evaluated one within the other. Even though Gobeklitepe is considered independent from gastronomy tourism, it indirectly contributes to gastronomy tourism. Also, Gobeklitepe; With activities such as Gobeklitepe kebab, Gobeklitepe Gastronomy Tourism and Culinary Arts Association, Gobeklitepe gastronomy festival, it has been tried to increase its contribution to gastronomy tourism by directly being included in the field of gastronomy tourism.

Keywords:

Tourism, Gastronomy Tourism, Göbeklitepe,

PDF

___

Anadolu Ajansı (2019). Göbeklitepe Kültürel Miras ve Turizm Fuarı"nın Ardından. [URL: https://www.haberler.com/gobeklitepe-kulturel-miras-ve-turizm-fuari-nin-12606429-haberi/] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Akman, M. (1998). Yabancı Turistlerin Türk Mutfağından Beklentileri Yararlanma Durumları ve Türk Mutfağı’nın Turizme Katkısı Üzerine Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Ana Bilim Dalı, Ankara.
Aksoy, M. ve Sezgi, G. (2015). Gastronomi Turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Gastronomik Unsurları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3), 79-89.
Akyürek, S. ve Zeybek, H. İ. (2018). Gümüşhane İlinin Gastronomi Turizmi Açısından Değerlendirilmesi. Social Sciences Studies Journal, 4(15), 869-882.
Albustanlıoğlu, T. (2017). Uygarlık Tarihinin Karakutusu: Göbeklitepe. Bütün Dünya (8), 88-94.
Ataberk, E. (2017). Tire (İzmir)’de Turizm Türlerini Bütünleştirme Olanakları: Kültür Turizmi, Kırsal Turizm, Agroturizm ve Gastronomi Turizmi. Turizm Akademik Dergisi, 4(2), 153-164.
Balıkçı, E. (2014). Göbekli Tepe: 12.000 Yaşındaki En Eski ve En Büyük Tapınak Yerleşkesi. Bilim ve Teknik, (560).
Ballı, E. (2016). Gastronomi Turizmi Açısından Adana Sokak Lezzetleri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1), 3-17.
Bayuk, M. ve Ofluoğlu, M. (2017). Kentsel Markalaşma ve Yerel Halkın Kentsel Markalaşma Algısı; Şanlıurfa Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 695-707.
Bilgili, B., Yağmur, Ö. ve Yazarkan, H. (2012). Turistik Ürün Olarak Festivallerin Etkinlik ve Verimliliği Üzerine Bir Araştırma (Erzurum-Oltu Kırdağ Festivali Örneği). Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2(2), 117-124.
Böcüoğlu Bodur, A. (2019). Coğrafi İşaret Tescilinde Lider Şanlıurfa. [URL: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/cografi-isaret-tescilinde-lider-sanliurfa/1569596] (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2020).
Bucak, T. ve Aracı, Ü. E. (2013). Türkiye'de Gastronomi Turizmi Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(30), 203-216.
Bulut, A. (2017). Tarihi Değiştiren Göbeklitepe. Türkiye’nin Kültür Dergisi, (12), 56-62.
Çağlı, I. B. (2012). Türkiye'de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Çalışkan, O. (2013). Destinasyon Rekabetçiliği ve Seyahat Motivasyonu Bakımından Gastronomik Kimlik. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(2), 39-51.
Çelik, M. ve Aksoy, M. (2017). Yerli Turistlerin Gastronomi Turizmine Yönelik Tutumları: Şanlıurfa Örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3), 422-434.
Çılgınoğlu, H. ve Çam, O. (2021). Gastronomi Turizmi ve Kültür İlişkisi. Samet Kılıç (Ed.), içinde Halkbilimi Bağlamında Türkiye’de Yeme- İçme Kültürü (s. 135-166). İstanbul: Eğitim Yayınevi.
Çoksolmaz, E. (2011). Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşmelerinin Anadolu'daki Dağılımı, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Ana Bilim Dalı, Konya.
Deveci, B., Türkmen, S. ve Avcıkurt, C. (2013). Kırsal Turizm ile Gastronomi Turizmi İlişkisi: Bigadiç Örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3(2), 29-34.
Dietrich, O., Notroff, J. ve Schmidt, K. (2015). Göbekli Tepe Dünya Kültür Mirasına Girme Yolunda Olağandışı Bir Erken Neolitik Buluntu Yeri. Kültürlerin Köprüsü Anadolu, 7-9 Temmuz 2014, Alman Bilimsel Araştırma Kurumu, Bochum, ss. 91-109.
Dikmen, Ö. (2019). Göbeklitepe Karmaşasına CİMER'den Yanıt. [URL: https://www.gazeteipekyol.com/gundem/gobeklitepe_karmasasina_cimer_den_yanit-h49143.html] (Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2020).
Dilsiz, B. (2010). Türkiye'de Gastronomi ve Turizm: İstanbul Örneği, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Doğdubay, M. (2015). Mezopotamya Mutfağı. Hakan Yılmaz, & Alev Dündar (Ed.), içinde Gastronomi Tarihi (s. 52-81). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Durlu Özkaya, F. ve Can, A. (2012). Gastronomi Turizminin Destinasyon Pazarlamasına Etkisi. Türktarım, 206, 28-33.
Düzgün, E. ve Durlu Özkaya, F. (2015). Mezopotamya’dan Günümüze Mutfak Kültürü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1), 41-47.
Elçioğlu, M. (2019). Kültür Ekonomisi Unsurlarının Kalkınmaya Etkisi: TRC2 Bölge Örneği, (Yüksek Lisans Tezi), Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı, Batman.
Erkol, G. ve Zengin, B. (2015). Şanlıurfa'da Bulunan Yöresel Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Pazarlama Stratejilerinin Şehrin Turizm Açısından Pazarlanabilirliğine Etkileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(9), 599-614.
Etgü, M. (2019). Göbeklitepe Kültürel Miras ve Turizm Fuarı Başladı. [URL: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/gobeklitepe-kulturel-miras-ve-turizm-fuari-basladi/1638447] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Gastroturder. (2019). Göbeklitepe Gastronomi Turizmi ve Mutfak Sanatları Derneği Ana Sayfa. [URL: http://gastroturder.org/index.htm] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
GKTD (2019). Göbeklitepe Uluslararası Minik Şeflerle Gastronomi Festivali. [URL: http://www.gastronomikulturturizm.com/gobeklitepe-uluslararasi-minik-seflerle-gastronomi-festivali/] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Göler, M. (2016). Anadolu'nun İlk Tapınağı: Göbekli Tepe, (Yüksek Lisans Tez) Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara.
Güzel Şahin, G. ve Ünver, G. (2015). Destinasyon Pazarlama Aracı Olarak “Gastronomi Turizmi” İstanbul’un Gastronomi Turizmi Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(2), 63-73.
Güzel, B. ve Apaydın, M. (2016). Gastronomy Tourism: Motivations and Destinations. Avcıkurt vd. (Ed.), içinde Global Issues and Trends in Tourism (s. 394-404). Sofya: St. Kliment Ohridski University Press.
Hamlacıbaşı, F. Ü. (2008). Yiyecek Turizmi ve Yiyecek Turizmi Açısından Bozcaada'nın Kaynakları, (Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı, Çanakkale.
Hazarhun, E. ve Tepeci, M. (2018). Coğrafi İşarete Sahip Olan Yöresel Ürün ve Yemeklerin Manisa’nın Gastronomi Turizminin Gelişimine Katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek 1), 371-389.
Hürriyet. (2019). Göbeklitepe Ziyaretçileri için Lezzet Şölenine Hazırlanıyor. [URL: https://www.hurriyet.com.tr/lezizz/gobeklitepe-ziyaretcileri-icin-lezzet-solenine-hazirlaniyor-41079233] (Erişim Tarihi: 31 Mayıs 2020).
Kan, M., Gülçubuk, B. ve Küçükçongar, M. (2012). Coğrafi İşaretlerin Kırsal Turizmde Kullanılma Olanakları. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), 93-101.
Karaca, O. B. ve Karacaoğlu, S. (2016). Kültür, Din ve Yemek Etkileşimi Çerçevesinde Arap Mutfağının Kavramsal Olarak İncelenmesi: Adana İli Örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 561-584.
Karaman, A. ve Aylan, K. (2018). Göbeklitepe. Karaman vd. (Ed.), içinde Türkiye'nin UNESCO Değerleri ve Turizm Potansiyeli (s. 235-249). Konya: Eğitim Yayınevi.
Karapınar, E. ve Barakazı, M. (2017). Kültürel Miras Turizminin Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi: Göbeklitepe Ören Yeri. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 5-18.
Karatay, Ö. B. (2019). Anadolu'nun İlk Tapınağı: Göbeklitepe. [URL: https://www.kenandabirkuyu.com/anadolunun-ilk-tapinagi-gobeklitepe/] (Erişim Tarihi: 28 Mayıs 2020).
Kazancı, G. (2018). Tüm Detaylarıyla Göbeklitepe Rehberi. [URL: https://www.herbilet.com/blog/tum-detaylariyla-gobeklitepe-rehberi/] (Erişim Tarihi: 26 Mayıs 2020).
Kızılırmak, İ., Ofluoğlu, M. ve Şişik, L. (2016). Türkiye’de Uygulanan Gastronomi Turları Rotalarının Web Tabanlı Analizi ve Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Özel Sayı 1), 258-269.
Kocabaş, E. (2019). Gastronomi Turizmi Çerçevesinde Destinasyon Marka Değerinin Festivaller Aracılığıyla Belirlenmesi: Gaziantep Örneği, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Kurt, A. O. ve Göler, M. E. (2017). Anadolu’da İlk Tapınak: Göbeklitepe. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(2), 1107-1138.
Long, L. M. (2004). A folkloristic Perspective on Eating and Otherness. Lucy M. Long (Ed.), içinde Culinary Tourism (s. 20-51). Lexington: The University Press of Kentucky.
Maltaş, R. (2018). 'Dünyanın En Eski Mutfağı' UNESCO Yolunda. [URL: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/dunyanin-en-eski-mutfagi-unesco-yolunda-/1304788#:~:text=Tarihin%20ba%C5%9Flang%C4%B1%C3%A7%20noktas%C4%B1%20olarak%20kabul%20edilen%20G%C3%B6beklitepe'ye%20ev%20sahipli%C4%9Fi,tescil%20ettirece%C4%9Fine%20inand%C4%B1%C4%9] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Maltaş, R. (2020). Gastronomi Kenti Şanlıurfa'nın Yeni Lezzeti: Göbeklitepe Kebabı. [URL: https://www.aa.com.tr/tr/yasam/gastronomi-kenti-sanliurfanin-yeni-lezzeti-gobeklitepe-kebabi/1757794] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Maltaş, R. ve Fidan, H. (2019). Kültür ve Turizm Bakanı Ersoy: Göbeklitepe Türkiye'nin Tanıtım Yüzlerinden Biri Olacak. [URL: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/kultur-ve-turizm-bakani-ersoy-gobeklitepe-turkiyenin-tanitim-yuzlerinden-biri-olacak/1490174] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Milliyet (2018). 2019, "Göbeklitepe Yılı" ilan edildi. [URL: https://www.milliyet.com.tr/tatil/2019-gobeklitepe-yili-ilan-edildi-2801099] (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2020).
NTV (2018). Göbeklitepe, UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi'ne alındı. [URL: https://www.ntv.com.tr/sanat/gobeklitepe-unesco-dunya-mirasi-kalici-listesine-alindi,K15x8Qu2YEWCVL-7fukfaA] (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2020).
Ongun, U., İnanır, A. ve Kilinç, O. (2019). Ağlasun İlçesinin Gastronomi Turizmi Potansiyelinin Belirlenmesi, Kültür ve Kırsal Turizme Entegrasyonu. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 3(4), 805-822.
Özalp, H. (2016). İnsanlığın En Eski Tapınağı Olan Göbeklitepe Teolojik Olarak Bize Ne Söyler?. Bilimname XXX(1), 59-74.
Özbek, A., Özönen, H., Aksoy, M. ve Çelebi, Z. (2011). Diyarbakır-Şanlıurfa (TRC2) Bölgesi Kültür ve Turizm Mevcut Durum Raporu. [URL: https://www.investdiyarbakir.com/public/uploads/document/files/ARASTIRMA%20RAPORLARI/Kltr-Turizm_Mevcut_Durum_Raporu_04.03.pdf] (Erişim Tarihi: 22 Nisan 2020).
Özcan, E. S. (2014). Dünyanın En Eski ve En Büyük Tapınma Alanı: Göbekli Tepe. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi (7), 30-39.
Özdöl, S. (2011). Çanak Çömleksiz Neolitik Çağda Güneydoğu Anadolu'da Din ve Sosyal Yapı. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVI (1), 173-199.
Rand, G. D. ve Heath, E. (2006). Towards a Framework for Food Tourism as an Element of Destination Marketing. Current Issues in Tourism, 9(3), 206-234.
Schmidt, K. (2007). Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe En Eski Tapınağı Yapanlar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Sevinç, E. K. (2018). Mutfağın Doğuşu: Göbeklitepe. [URL: https://www.kisikates.com.tr/blog/mutfagin-dogusu-gobeklitepe-58] (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2020).
Şengül, S. ve Türkay, O. (2016). Akdeniz Mutfak Kültürünün Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1), 86-99.
Timetürk (2019). 'Göbeklitepe' Temalı Lezzetler. [URL: https://www.timeturk.com/gobeklitepe-temali-lezzetler/haber-1259312] (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2020).
Toprak, B. (2016). Dinler Tarihi Perspektifinden Klaus Schmidt ve Göbekli Tepe. V. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi, 12-15 Mayıs 2016, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, ss. 201-209.
Türk, O. (2021). Muş İlinin Gastronomi Turizmi Potansiyeli ve SWOT Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(77), 1203-1214.
Türk Patent ve Marka Kurumu (2020). Coğrafi İşaret Portalı. [URL: https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=63] (Erişim Tarihi: 25 Nisan 2020).
Uhri, A. (2015). Anadolu Mutfak Kültürünün Kökenleri. Hakan Yılmaz & Alev Dündar (Ed.), içinde Gastronomi Tarihi (s. 26-49). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Uhri, A. (2015). İnsanlığın Şafağında Beslenme. Hakan Yılmaz, & Alev Dündar (Ed.), içinde Gastronomi Tarihi (s. 2-25). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
UNESCO Dünya Mirası Listesi (2020). [URL: http://www.unesco.org.tr/Pages/125/122/UNESCO-D%C3%BCnya-Miras%C4%B1-Listesi] (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2020).
Üner, H. E. ve Güzel Şahin, G. (2016). Türkiye Gastronomi Turizmi Potansiyelinin Her Şey Dâhil Satış Sistemi İçinde Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(3), 76-100.
Wolf, E. (2020). What is Food Tourism? [URL: https://worldfoodtravel.org/what-is-food-tourism-definition-food-tourism/] (Erişim Tarihi: 10 Nisan 2020).
Yarış, A. (2014). Mardin’de Gastronomi Turi̇zmi: Turist Görüşlerine İlişkin Bir Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi), Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı, Mardin.
Yaşarsoy, E. ve Oktay, K. (2020). Yerli Turistlerin Şanlıurfa Turizmi ile İlgili Algılarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(1), 58-77.
Yüncü, H. R. (2010). Sürdürülebilir Turizm Açısından Gastronomi Turizmi ve Perşembe Yaylası. Salim Şengel (Ed.), içinde 10. Aybastı-Kabataş Kurultayı Yerel Değerler ve Yayla Turizmi (s. 28-34). Ankara: Detay Yayıncılık.