TOPLUMSAL SORUMLULUK YAKLAŞIMI VE GÜVEN BAĞLAMINDA MEDYA VE KAMUOYU ARAŞTIRMALARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Güven bireyler arası ilişkilerde ve bireyin kurumlarla olan ilişkilerinde büyük bir öneme sahiptir. Toplumun medyaya güven duyması medyanın demokrasilerde kendisine yüklenen işlevlerini yerine getirdiği ve etik ilkelere uyarak yayıncılık yaptığı anlamına gelmektedir. Ancak dünyada ve Türkiye’de medya toplum nezdinde itibar kaybına uğramıştır. Farklı haber kaynaklarına (gazete, televizyon, dergi, radyo, İnternet medyası/sosyal medya) güven düzeyi ve genel olarak medyanın diğer kurumlarla kıyaslandığında güven düzeyi düşüktür. Bununla birlikte medya için önemli bir haber kaynağı olan kamuoyu araştırmalarına duyulan güvenin de medyaya duyulan güven veya güvensizlikten etkilenmesi muhtemeldir. Medyanın toplumsal sorumluklarını yerine getirmesi için uyması gereken etik ilkelerin yanında ayrıca kamuoyu araştırmalarını yayınlarken uyması gereken ölçütler de bulunmaktadır. Medya bu etik ilkelere uymadığı ve demokratik sistemlerde kendisine yüklenen işlevleri yerine getirmediğinde hem medyaya hem de kamuoyu araştırmalarına toplumun duyduğu güven seyisinin düşük olması da muhtemeldir. Bu çalışma ile toplumsal sorumluluk yaklaşımı çerçevesinde ve güven bağlamında medya ve kamuoyu araştırmaları arasındaki ilişkinin literatüre dayalı betimsel bir analizle ortaya konması amaçlanmaktadır. Kuramsal zeminde bu amaca yönelik bir çalışmanın yok denecek kadar az olması bu çalışmayı litaratüre sağlayacağı katkı anlamında önemli kılmaktadır. Çalışma kapsamında geniş bir litaratür taraması yapılmıştır. Çalışmada, medya güvenilirliği kaynak, araç ve mesaj bağlamında ele alınmış, medya ve kamuoyu araştırmaları arasındaki ilişki ise araştırma sonuçlarının medyada yayınlanmasında uyulması gereken etik ilkeler çerçevesinde değerlendirilmiştir. Medya ve kamuoyu araştırmaları arasındaki ilişkinin boyutu, medyanın toplumsal sorumluluklarını yerine getirme oranı çalışmada ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Medyanın ve kamuoyu araştırmalarının toplumda algılanan güven düzeyinin yükseltilmesine yönelik olarak medya kuruluşları ve kamuoyu araştırma şirketlerinin sorumlulukları çalışmada tartışılmıştır. Çalışma konusu olan medya ve kamuoyu araştırmaları güvenilirliği demokratik siyasal sistemin sağlıklı işleyişini de doğrudan etkilediği için önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Güven, Toplumsal Sorumluluk Kuramı, Medyaya güven, Kamuoyu araştırmaları

THE RELATIONSHIP BETWEEN MEDIA AND PUBLIC OPINION POLLS IN THE COTEXT OF SOCIAL RESPONSIBILITY APPROACH AND CREDIBILITY

Trust/credibility have great importance in interpersonal relationships and in individual relationships with institutions. The public's credibility to the media, means that the media fulfills its functions in democracies and publis-hes/broadcast in accordance with ethical principles. However, media have lost its reputaion and credibility both in the worldvide and Turkey. That means the level of credibility of different news sources (newspapers, television, magazines, radio, Internet media / social media) and the level of credibility of the media in general when compared to other institutions are declined. However, trust in public opinion polls, which is an important news source for the media, is likely to be affected by trust or distrust in the media. In addition to the ethical principles that the media must follow in order to fulfill its social responsibilities, there are also criteria that must be followed when publishing public opinion polls. It is also possible that the level of public trust in the media and public opinion polls is low when the media does not comply with these ethical principles and do not fulfill the functions imposed on it in democratic systems. Therefore, the aim of this study is to reveal the relationship between media and public opinion polls within the context of social responsibility approach and in the context of trust with a descriptive analysis based on literature. The fact that a study for this purpose on the theoretical ground is almost nonexistent makes this study important in terms of its contribution to the literature. Within the scope of the study, a large literature review was conducted. In the study, media reliability is considered in the context of source, tool and message, and the relationship between media and public opinion researches is evaluated within the framework of ethical principles that should be followed in publishing the polls' results in the media. The extent of the relationship between media and public opinion research and the rate of media's social responsibilities are discussed in detail in the study. The responsibilities of media organizations and public opinion polls companies in order to increase the perceived reliability level of the media and public opinion researches in society are discussed in the study. Media and public opinion polls, which is the subject of the study, is important because it directly affects the healthy functioning of the democratic political system.

Keywords:

Credibility, Social Responsibility Theory, Credibility in the media, Public opinion polls,

PDF

___

ABADAN-UNAT, Nermin (1990) “Türkiye’de Toplumsal Değişme, Piyasa Araştır-maları ve Kamuoyu Yoklamaları”, Kamuoyu Araştırmaları Birinci Uluslararası Sempozyumu (17-19 Ekim 1988), (Ed. M. Varol), Ankara: AÜ. BYYO Yayını: 11, 29-47.
AKDAĞ, Mustafa (2014). Medya ve Siyaset Üzerine, Hayat boyu Öğrenme Progra-mı Medi@Ware Projesi kapsamında, 1-23, http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/ Uploads/77456/27737/medya_ve_siyaset_uzerine-_makale.pdf. E.T.: 28.11.2019.
ALGÜL, And (2015) “Kurumsal ve Demografik Özelliklerin İnternet Haber Medya Güvenilirliği Üzerine Etkisi”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, C. 11, S. 44, 257-273.
AL-JABER, Khalid (2012) Audiences’ Perceptions of News Media Services in Three Arab Countries, Doctorate Dissertation, Department of Media and Communication University of Leicester.
ALTSCHULL, Herbert J. (1984) Agents of Power, New York.
APPELMAN, Alyssa, SUNDAR, S. Shyam (2016) “Measuring Message Credibility: Construction and Validation of an Exclusive Scale”, Journalism & Mass Communication Quarterly Vol. 93(1), SAGE Publication, 59-79. DOI: 10.1177/1077699015606057.
ARDÈVOL-ABREU, Alberto, ZÚÑIGA, Homero Gil de (2017) “Effects of Editorial Media Bias Perception and Media Trust on the Use of Traditional, Citizen, and Social Media News”, Journalism & Mass Communication Quarterly 2017, vol. 94 (3), SAGE Publication, 703 –724, DOI: 10.1177/1077699016654684.
ARVAS, İbrahim Sena (2011). “Basında Sosyal Sorumluk Anlayışı Bağlamında Günümüz Türkiye’sindeki Özdenetim Uygulamaları”, Erciyes İletişim Dergisi “akademia”, C. 2, S. 2, 82-92.
AŞKAN, Hakan (2018) “Türk Basınında Okur Temsilcisi Köşeleri Üzerine Bir Araştırma”, İNİF E-DERGİ, Cilt 3, Sayı 1, 344-367.
ATABEK, Necdet, DAĞTAŞ, Erdal (1998) Kamuoyu ve İletişim, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı Yayınları: Eskişehir.
ATABEK, Nejdet (2003) “Gazetelerde Kamuoyu Araştırmaları ve Uluslararası Standartlar”, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, S. 3, 7-26.
BAKKER, Tom, TRILLING, Damian, HELFER, Luzia (2013) “The Context of Content: The Impact of Source And Setting on The Credibility of News”, Recherches en communication, 40, 152-168.
BALCI, Şükrü, BEKİROĞLU, Onur (2014). “Medyanın Kritik Ve Süreğen Dönemeci: Üniversite Öğrencilerinin Gözünden Medya Haberlerinin Güvenilirliği”, Selçuk İletişim, 8 (2), 192-217.
BEKTAŞ, Arsev (2018) Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi, 5. Bsk., İstanbul: Bağlam Yayınları.
BOZTEPE, Hatun (2013). “Halkla İlişkiler Perspektifinden Güven Kavramı: Katılımcılık, Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik İlkelerinin Kamu Kurumlarına Yönelik Güvenin Oluşmasındaki Rolü”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, II 45, s.53-74.
CANTRIL, A. Hadley (1991) The Opinion Connection Polling, Politics, and the Press, Washington, D.C.: Congressional Quarterly Inc.
CARR, Jasun, BARNİDGE, Matthew, LEE, Byung Gu, TSANG, Stephanie Jean (2014) “Cynics and Skeptics: Evaluating the Credibility of Mainstream and Citizen Journalist”, Journalism & Mass Communication Quarterly, Vol. 91 (3), 452 –470, SAGE Publication, DOI: 10.1177/1077699014538828.
CHAMPAGNE, Patrick (1995) “Kamuoyu Yoklamaları, Oy Kullanma ve Demokrasi”, Kamuoyu Kimin Oyu, (Haz., Çev. H. Tufan), İstanbul: Kesit Yayıncılık, 143-176.
CURRAN, James (2002) “Medya ve Demokrasi: Yeniden Değer Biçme”, Medya Kültür ve Siyaset, 2. Bsk., (Der., Çev. S. İrvan), Ankara: Alp Yayınevi, 181-261.
ÇAMBAY, Sinem Onar (2015) Bilgi Çağında Sosyal Sorumluluk Odaklı Gazetecilik: Yurttaş Gazeteciliği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 38, 910-916.
ÇAPLI, Bülent (2002) Medya ve Etik, Ankara: İmge Kitabevi.
DAMLAPINAR, Zülfikar, BALCI, Şükrü (2014) Siyasal İletişim Sürecinde Seçimler, Adaylar, İmajlar, Konya: Literatürk Academia.
DÖNMEZER, Sulhi (1983) "Basın Suçlarında Ceza Sorumluluğu", Basın ve Basının Karşılaştığı Hukuki Sorunlar, Hürriyet Vakfı Eğitim Yayınları, No.3, İstanbul.
ESCOBEDO, Pauli (Mayfield), (2015) "Source credibility and race: Black viewers’ responses to television news anchors", Iowa State University, Master of Sciense, 14955.
FLANAGIN, Andrew J, METZGER, Miriam J. (2000) “Perception of Internet Information Credibility”, Journalism and Mass Communication Quarterly, S. 77, No 3, 515-540.
FLAVIAN, Carlos, GURREA, Raquel (2016) “İnternette Gazete Okumak: Web Sitesinin Niteliklerinin Etkisi”, Yeni Medya: Kullanıcının Yükselişi, (Çev. Mahmut Bingöl), (Ed. Himmet Hülür, Cem Yaşın), Ankara: Ütopya Yayınevi. (Makalenin Orijinali, (2008) Reading Newspapers on the Internet: the İnfluence of Web Sites’Attributes, İnternet Research, Vol.18, No.1, 26-45. GAZIANO, Cecilie, MCGRATH, Kristin (1986). “Measuring the Concept of Credibility”. Journalism Quarterly, 63 (3), 451-462.
GİRGİN, Atilla (20007) “Yazılı İletişimde Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı, 27, 47-62.
GOLAN, Guy J. (2010) “New Perspectives on Media Credibility Research”, American Behavioral Scientist, 54 (1), Sage Publication, 3-7.
GÖKSU, Oğuz (2018). “Kamuoyu Araştırmalarında Tutarlılık Sorunsalı: 2010-2018 Dönemi Kamuoyu Araştırmaları Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, s.30-54, DOI: 10.17829/turcom.46986.
GROSSER, Katherine M. (2016) “Trust in Online Journalism: A Conceptual Model of Risk-Based Trust in the Online Contex”, Digital Journalism, 4:8, 1036-1057, DOI: 10.1080/21670811.2015.1127174.
GÜZ, Nurettin (1997) “Türk Basınında Kamuoyu Araştırmalarının Yönlendirme Aracı Olarak Kullanılması”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 45-75. GÜZ, Nurettin (2005) Haberde Yönlendirme ve Kamuoyu Araştırmaları, Ankara: Nobel Yayınevi.
GÜZ, Nurettin (2008) “Kamuoyu Araştırmalarının Medyada Yayınlanmasının Etik İlkeleri”, Medya ve Siyaset, 2. Bsk., (Ed. Z. Damlapınar), Konya: Eğitim Kitabevi.
GÜZ, Nurettin (2011) “Seçimler, Kamuoyu Araştırmaları ve Medya”, Kamuda Sos-yal Politika, S.16, 2011/1, Ankara, 30-40.
GÜZ, Nurettin, YANIK, Hayrullah, YEGEN, Ceren (2017) Media Reliability and Effects of Ideological Trends to Press Preferences, (İçinde) Communication & Media Researches, (Eds.) Hasan Arslan, Mehmet Ali İçbay, Christian.Ruggieros, London: E-BWN, s. 267-276.
GÜZ, Nurettin, KOCABAŞ, Ozan, YANIK, Hayrullah (2018). “Kamuoyu Araştır-maları ve 16 Nisan Referandumu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı: 47/Güz, s.1-19.
HOVLAND, I. Carl, WEISS, Walter (2000) Kaynağın Güvenilirliği ve Haberleşmenin Etkinliği Üzerindeki Etkisi, Kitle Haberleşmesi Teorilerine Giriş: Seçilmiş Parçalar, 5. Bsk., (Der. Ü. Oskay), İstanbul: Der Yayınları.
IŞIK, Metin (2008) “Haberde Objektiflik ve Yorum”, Tüm Yönleriyle Medya ve İleti-şim, (Ed. M. Işık, Ayhan Erdem), Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
IŞIK, Metin (2012) Dünya ve Türkiye Bağlamında Kitle İletişim Sistemleri, 3. Bsk., Konya: Eğitim Yayınevi.
İÇEL, Kayıhan (1983) "Devletle Basın Arasındaki İlişkiler", Basın ve Basının Karşılaştığı Hukuki Sorunlar, Hürriyet Vakfı Eğitim Yayınları., No.3, İstanbul.
İÇEL, Kayıhan (1990) Kitle Haberleşme Hukuku, 3. Bsk., İstanbul: Beta Basım Yayım. JAHNG, Mi Rosie, LITTAU, Jeremy (2016) “Interacting Is Believing: Interactivity, Social Cue, and Perceptions of Journalistic Credibility on Twitter”, Journalism & Mass Communication Quarterly, Vol. 93 (1), SAGE Publication, 38-58, DOI: 10.1177/1077699015606680.
JOHNSON, Thomas J., KAYE, Barbara K. (2010) “Still Cruising and Believing? An Analysis of Online Credibility Across Three Presidential Campaigns”, American Behavioral Scientist, 54 (1), Sage Publication, 7-77.
KALENDER, Ahmet (1999) “Mesaj Stratejilerinin Planlanmasında Siyasal Tutum ve Motivasyon Ölçümlerinin Önemi”, Selçuk İletişim Dergisi, C. 1, S. 1, 91-98.
KALENDER, Ahmet, TABAKÇI, Nurullah (2005) “İletişim Fakültelerinin Ortak Örgütlenmesine Yönelik Bir Proje Önerisi: “Türk Kamuoyu Araştırmaları Ağı””, Selçuk İletişim Dergisi, C. 4, S. 1, 91-100.
KAYA, A. Raşit (1985) Kitle İletişim Sistemleri, Ankara: Teori Yayınları.
KIZIL, Neşe E. (1998) “Hukuk-Ahlak İlişkisi Bağlamında Basın Ahlâkının Basın Mesleğinde Saygınlığın Sağlanmasındaki Rolü ve Önemi: Türk Ve İngiliz Basın Ahlâk İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Çalışma”, İHFM, C. LVI, S 1-4, 115-131.
KIOUSIS, Spiro (2001) “Public Trust or Mistrust? Perceptions of Media Credibility in the Information Age”, Mass Communication & Society, Vol. 4, No. 4, 381-403, DOI: 10.1207/ S15327825MCS0404_4.
KOVACH, Bill, ROSENSTİEL, Tom (2007/2001) Gazeteciliği Esasları, (Çev. S. Göktaş), Ankara: ODTÜ Yayıncılık, (Orijinal adı: The Elements of Journalism, Crown Publishers).
KÖSEDAĞ, Mehmet Sena (2018/Bahar) Yazılı Basında Öz Denetim Sorunu Ve Ba-sın İlan Kurumu’nun Denetim İşlevinin Basın Özgürlüğü Açısından Değerlendirilmesi, Turkish Studies, C. 13, S. 10, 497-513, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.13509.
LAKE, Celinda C., HARPER, Pat Callbeck (2008). Kamuoyu Araştırmaları. (Çev. N. Güz), 2. Bsk., Ankara: Eğitim Akademi Yayınları.
LAZAR, Jonathan, MEİSELWİTZ, Gabriele, FENG, Jinjuan (2007) “Understanding Web Credibility: A Synthesis of the Research Literature”, Foundation and Trends in Human-Computer Interaction, 1 (2), 139-2002. http://dx.doi.org/10.1561/1100000007.
LEE, Tien-Tsung (2010) “Why They Don’t Trust the Media: An Examination of Factors Predicting Trust”, American Behavioral Scientist 54 (1), Sage Publication, 8 –21.
MCQUAIL, Denis (1994) Kitle İletişim Kuramı: Giriş, (Çev. A. H. Yüksel), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları/Kibele Sanat Merkezi.
MEYER, Hans K., MARCHIONNI, Doreen, THORSON, Esther (2010) “The Journalist Behind the News: Credibility of Straight, Collaborative, Opinionated, and Blogged “News””, American Behavioral Scientist, 54 (2), SAGE Publication, 100-119, DOI: 10.1177/0002764210376313.
MEYER, Hans K., HU, Haidan (2013) “Gender Stereotypes and Citizen Journalis”, Journal of Research on Women and Gender, S. 6.
MEYER, Philip (1988). “Defining and measuring credibility of newspapers: Developing an index”, Journalism Quarterly, 65, 567-588.
MORA, Necla (2008) “Medya, Toplum ve Haber Kaynağı Olarak Sembolik Seçkinler”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, C. 5, S. 1, 1-25.
NOELLE-NEUMANN, Elisabeth (1998) Kamuoyu Suskunluk Sarmalının Keşfi, (Çev. M. Özkök), Ankara: Dost Kitabevi.
OLKUN, Emre Osman (2017) Medya Haberlerinin Güven Algısı Üzerinde Etkili Olan Faktörler: Konya Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya.
ÖZEL, Aybike P. (2011) “Sosyal Medya ve Güven: Hükümet, Sivil Toplum Örgütleri ve Ticari Kuruluşlara Yönelik Ampirik Bir Araştırma”, Academic Journal of Information Technology, ISSN: 1309‐1581, 1-31.
ÖZERKAN, Şengül (1992) “Kamuoyu Araştırmalarının Karar Verme Sürecine Etki-si”, Marmara İletişim Dergisi, S. 1, 61-83.
ÖZERKAN-ALTINAL, Şengül, İNCEOĞLU, Yasemin (1997) İletişimde Etkileme Süreci: Seçim Kampanyalarından Örneklerle, İstanbul: Metinler Matbaacılık-Pan Yayıncılık.
ÖZGEN, Murat (1999) “18 Nisan Seçimleri ve Seçmen Tercihlerine Medyanın Etki-si”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S. 9, 35-39.
ÖZKAN, Abdullah (2007) Siyasal İletişim Stratejileri, İstanbul: Tasam Yayınları.
ÖZKÖK, Ertuğrul (1990) “Yazılı ve Elektronik Basın ve Kamuoyu Yoklamaları”, Kamuoyu Araştırmaları Birinci Uluslararası Sempozyumu (17-19 Ekim 1988), (Der. M. Varol), Ankara: A.Ü. B.Y.Y.O Yayınları, No: 11, 97-107.
RICHARDS, Ian (2006) “Felaket Haberciliği, Güven ve Etik”, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, S. 23, 199-204. (Çeviren belirtilmemiş). ROBERTS, Chris (2010) “Correlations Among Variables in Message and Messenger Credibility Scale”, American Behavioral Scientist, 54 (1), Sage Publication, 43-56.
SCHILLER, Herbert (1993) Zihin Yönlendirenler, (Çev. C. Cerit), İstanbul: Pınar Yayınları.
SCHWEİGER, Wolfgang (2000) “Media Credibility Experience or Image?: A Survey on the Credibility of the World Wide Web in Germany in Comparison to Other Media”, European Journal of Communication, 15 (37), 37-59.
SEZGİN, Suat (1999) Basının Sorumlulukları, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı 4, ss.5-14.
TAŞ, Oğuzhan (2012) Gazetecilik Etiğinin Mesleki Sınırları: Profesyonellik, Piyasa ve Sorumluluk, İstanbul: İletişim Yayınları.
TILIÇ, L. Doğan (2003 Mayıs) “Sonuç Yerine: 21. Yüzyılda Gazetecilik, Yeni Koşullar ve Tehditler”, Türkiye’de Gazetecilik: Eleştirel Bir Yaklaşım, (Der. L. D. Tılıç), Ankara: Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları.
TÜRKMENOĞLU, Ahmet Tarık (2017). “Kamuoyu Araştırmalarının Siyasal Davranış Üzerindeki Etkisi: Aktif Seçmenden Pasif Seçmene Doğru”, Turkish Studies, C. 12, S.31, 397-426, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12693.
URAL, Mehmet (1990) Siyasal Reklamcılık (Üzerine),Kamuoyu Araştırmaları Birinci Uluslararası Sempozyumu (17-19 Ekim 1988), Muharrem Varol (der.), Ankara: Ankara Üniversitesi B.Y.Y.O Yayınları, No: 11, s.85-90.
YAMAMOTO, Masahiro, NAH, Seungahn (2018) “A Multilevel Examination of Local Newspaper Credibility: Fact Checking Applications and News Credibility”, Journalism & Mass Communication Quarterly, Vol. 95 (1), SAGE Publication, 76-95, DOI: 10.1177/1077699017721486.
YAPAR, Aslı (1997) “Basında Etik”, İ.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, S. 6, 15-33.
YAŞIN, Cem (2003) Siyasal Araştırmalarda Örneklem Sorunu, İletişim (Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi), S. 18, 147-171.
YEĞENOĞLU, Özgür (1988) “Kamuoyu Araştırma Uygulamalarının Düzenlenme-sinde Alternatif Yaklaşımlar”, Türk İdare Dergisi, C. 60, S. 379-381, 151-163.
YILDIZ, Nuran (2000) “Türkiye’de Medyanın İmaj Sorunu”, Siyasal İletişim, 1. Ulu-sal İletişim Sempozyumu Bildirileri 3-5 Mayıs 2000, Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, 339-346.
YILMAZ, Süleyman Sırrı (2016) “Medya Güvenilirliği: Gençlerin Medya Güvenilirliği Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi e-GİFDER, C. 4, S. 1, 392-417.
YOUNGMIN, Yoon (2012) “Who is Credible? An Investigation of Source Credibility and News Coverage, allacademic research”, Paper presented at the annual meeting of the International Communication Association, Sheraton New York, New York City, NY, http://www.allacademic.com/meta/p14333_index.html, E.T.: 03.12.2019.
YÜKSEL, Erkan, GÜRCAN, Halil İbrahim (2005) Haber Toplama ve Yazma Tek-nikleri, Konya: Tablet Kitabevi.
ZLATEV, Ognian (2011) “Medyada Hesap Verebilirlik Sistemleri (MASS Media Accountability Systems) ve Uygulamaları”, Profesyonel Gazetecilik ve Özdenetim: Güneydoğu Avrupa ve Türkiye’de Yeni Medya, Eski Açmazlar, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu, UNESCO, Medya Derneği Yayınları.