İSLAM ÖNCESİ ARAP FATALİZM’İNİN İSLAM SONRASI ÖZGÜR DÜŞÜNCE GELİŞİMİNE ETKİSİ

     İslam öncesi Arap toplumunun inanç sisteminin Kur’an’ın anlaşılması boyutunda geçmişten günümüze uzanan tarihsel süreç içerisinde Müslüman araştırmacılar tarafından Ehl-i kitab’a nazaran yeterince araştırılmadığı ve önemsenmediği tespit edilmektedir. Bu durum Kur’an’ın tefsir ve yorum anlayışının büyük oranda İsrailiyyât’a teslim edilmesi gibi olumsuz bir olguyla karşı karşıya kalmamıza neden olmuştur.  Oysa İslam’ın daha ilk asırlarında ortaya çıkan birçok itikadî-sosyal sorunların asıl sebeplerinin İslam öncesi Arap toplumunun gelenek ve inançları bilinmeden günümüz açısından anlaşılmasının mümkün olmadığı bilinen bir gerçektir. İşte bu makalede İslam öncesi Arap toplumunun daha ziyade Fatalist/Cebrî anlayışlarının İslam sonrası Müslüman toplumda özgürlük anlayışı açısından hangi sonuçlar ortaya çıkardığına dair kısa bir inceleme yapılacaktır.

___

  • Bulut, Ali, “Cahiliye Şiirinde Bazı Dini Motifler”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 18-19 (2005), s. 213, ss. 213-235.
  • Döner, Ertuğrul, “İsrâiliyyât Kavramının Oluşum ve Olgunlaşma Dönemi”, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Eylül/2015 Yıl: 2, Sayı: 4, ss. 1-39.
  • Hüseyin, Taha, Cahiliye Şiiri Üzerine, çev. Şaban Karataş, Ankara Okulu Yayınları, 2003.
  • Kant, Immanuel, Streit der Fakültäten, 1798–Immanuel Kant’s Sämtliche Werke-Religion Innerhalb der Grenzen der blossen Vernunft und Streit der Facültäten-Herausgegeben Von Karl Rozenkranz Zehnter Teil Leipzig 1838 Öğmüş, Harun, Cahiliyye Döneminde Araplar , İz Yayıncılık, İstanbul 2013.
  • Reland, Adrian, Zwei Bücher von der Türckischen oder Mohammedanischen Religion, Hannover 1717 Schrameier, W.L., Ueber den Fatalismus der Vorislamischen Araber, Leipzig 1881.
  • Taşcı, Özcan, İlk Kelâm Risâlelerine Göre Kader ve İnsanın Sorumluluğu, İz yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2009 ----------------, Aydınlanma, Oryantalizm ve İslam- Kelami Konular Bağlamında Bir Karşılaştırma, Sentez yayıncılık, Ankara 2013