Zülal KESMEN, Mine E. BÜYÜKKİRAZ, Neslihan KAHRAMAN, Hasan YETİM

GIDALARDA HİLE AMACIYLA KULLANILAN BAZI BİTKİ KAYNAKLI BİLEŞENLERİN GERÇEK ZAMANLI PZR İLE TESPİTİ

Piyasa araştırmaları Ülkemizde ekonomik değeri yüksek bitki kaynaklı bazı gıda bileşenlerinin yerine, hile amacıyla daha ucuz bitkisel ürünlerin kullanılabildiğini ortaya koymuştur. Bu şekilde yapılan üretimlerde, Antep fıstığı, kestane ve bademe yönelik tağşişli uygulamalar öne çıkmaktadır. Tüketicilerin korunması ve haksız rekabetin önlenmesi için bu tür hileli üretimlerin hassas ve güvenilir metotlar ile tespit edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu çalışmada çeşitli gıda ürünlerinde Antep fıstığı yerine bezelye, kestane yerine fasulye ve badem yerine kayısı çekirdeğinin hile amaçlı kullanımlarını belirlemek için gerçek zamanlı PZR TaqMan probe tekniğine dayalı yöntemler geliştirilmiştir. Bu amaçla bezelye ve fasulye türleri için kloroplast tRNA-Leu (trnL) geni, kayısı için de kromozomal S14 F-box protein geni üzerinde türe spesifik primer-prob setleri dizayn edilmiştir. Dizayn edilen primer-prob setleri kullanılarak gerçekleştirilen gerçek zamanlı PZR reaksiyonlarında, kayısı çekirdeğinin %0.1, bezelyenin %0.01 ve fasulyenin ise %0.001 seviyesine kadar diğer bitki türleri ile çapraz reaksiyon olmaksızın tespit edilebileceği ortaya konulmuştur. Diğer taraftan geliştirilen yöntemlerin, Antep fıstığı-bezelye, kestane-fasulye ve badem-kayısı çekirdeğinden oluşan ikili karışımlarda da başarılı sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Sonuç olarak, bezelye, fasulye ve kayısı çekirdeğinin hassas ve güvenilir şekilde tespitine yönelik olarak geliştirilen yöntemlerin, bu bitki türlerinin hile amaçlı kullanımlarının belirlenmesi için yapılan rutin kontrollerde başarılı bir şekilde kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gıda, tağşiş, bitki türleri, gerçek zamanlı PZR

DETECTION OF FRAUDULENT PRACTICES INVOLVING SOME PLANT DERIVED COMPOUNDS IN FOODS USING REAL-TIME PCR

In this country, market research have revealed that there has been adulteration in food products in which some plant species have been replaced with plant ingredients that have a lower economic value. Fraudulent practices involving pistachios, chestnuts and almonds are prominent among these activities. For the protection of consumers and to prevent unfair competition in the market, the detection of fraudulent practices is required with precise and reliable methods. In this study, a new method based on the real- time PCR TaqMan probe technique was developed to determine the fraudulent use of pea instead of pistachio, apricot kernel instead of almond and common bean instead of chestnut in some food products. For this purpose, species-specific primer and probe sets were designed on the chloroplast tRNA-Leu (trnL) gene for pea and bean and also on the nuclear S14 F- box protein gene for apricot. In the real-time PCR reactions performed with the designed species specific primer and probe sets, apricot could be detected at the level of 0.1%, pea at the level of 0.01% and bean at the level of 0.001%, quantitatively, without any cross-reactivity with other plant species examined. Additionally, the developed method also provided successful detection in binary mixtures of the plants: pistachio-pea, chestnut-bean and apricot kernel-almond. As a result, it was concluded that the method provided a sensitive and reliable detection method for pea, bean and apricot kernel residues in foods, and it can successfully be used in the routine control of fraudulent practices involving these plant species in food products.

Keywords:

Food, adulteration, plant species, real-time PCR,

PDF

___

Şenöz, B. (2013). Gıdalarda yapılan taklit/ tağşişler ve gıdaların coğrafi kökeninin tespitinde analiz yöntemlerinin yeri. 8. Gıda Mühendisliği Kongresi Sunumları. http://www.gidamuhendisligikongresi.org/images/onuc/dda6cea62dfe385.pdf (Erişim tarihi 18 Kasım 2016).
Kardelen Kestane Şekeri (2015). Ucuz kestane şekerinin içeriği ortaya çıkacak. http://www.kardelen.com/detay?q=47 (Erişim tarihi 27 Kasım 2016).
Ankara Ticaret Odası (2005). Sahte Türkiye raporu. http://www.atonet.org.tr/yeni/index. php?p=269&l=1 (Erişim tarihi 14 Kasım 2016).
Kalkınma Bakanlığı (2014). Gıda ürünleri ve güvenilirliği. T.C. Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Özel İhtisas Komisyonu Raporu, s. 41. Ankara
Özatay Ş. (2012). Moleküler metotların gıda kontrollerindeki uygulama alanları. Türk Bil. Der. Derg., 5: 75-81, ISSN: 1308-0040.
Güllüce, A., Kesmen, Z. (2013). Real-time PCR tekniği ve gıda analizlerinde kullanımı. Gıda Teknolojisi, 17: 84-88.
Ma, H., Shieh, K.J., Chen, G., Qiao, Xt., Chuang, M.Y. (2006). Application of real time polymerase chain reaction (RT-PCR). J Am Sci, 2: 1-15, ISSN 1545-1003
Wolf, C., Lüthy, J. (2001). Quantitative competitive (QC) PCR for quantification of porcine DNA. Meat Sci, 57: 161-168. doi: 10.1016/S0309-1740(00)00088-7.
Arlorio, M., Cereti, E., Coïsson, J.D., Travaglia, F., Martelli, A. (2007). Detection of hazelnut (Corylus spp.) in processed foods using real-time PCR. Food Control, 18: 140-148. doi:10.1016/j.foodcont.2005.09.005.
Demmel, A., Hupfer, C., Busch, U., Engel, K.H. (2011). Detection of lupine (Lupinus spp.), DNA in processed foods using real-time PCR. Food Control, 22: 215-220. doi:10.1016/j.foodcont.2010.07.001.