Yeni Arkeolojik Veriler Işığında Zindan Mağarası ve Meter Theon Veginos Tapınağı Zindan Mağarası Isparta İli Aksu İlçesi'nin 2 km doğusunda, Aksu Nehri'nin bir kolu olan Zindan Deresi'nin kuzey yakasında konumlanmaktadır. Mağara içi ve önündeki kazı çalışmaları Isparta Müzesi Müdürlüğü başkanlığında 2002 yılında başlamıştır. 2002 yılında mağara içinde yürütülen kazılar sırasında mağara girişinde, kısmen korunmuş mozaik bir döşemeye rastlanmıştır. Mozaiğin ana figürü bir panel içine işlenmiş ve iki yanında yunuslarla birlikte betimlenmiş Nehir Tanrısı Eurymedon'dur. Mağara önündeki çalışmalarsa alttaki iki tanesi modern olmakla birlikte en üstteki antik dönemde oluşturulmuş üç teras üzerinde yürütülmüştür. Üstteki teras üzerinde mağaraya girişi sağlayan bir rampanın yanında daha geç bir dönemde devşirme malzeme ile oluşturulmuş ikinci bir rampa bulunmuştur. İkinci terastaki çalışmalardaysa devşirme malzemeyle inşa edilmiş küçük bir şapele ait apsis ve duvar kalıntıları gün yüzüne çıkarılmıştır. Apsisin arkasında mağara önünü doğu yönünde sınırlayan ve mağaranın kayalık girişine kadar yükselen bir duvara rastlanmış ve bu duvar yazarlar tarafından temenos duvarı olarak yorumlanmıştır. Bunun yanında mağara önündeki mekanı güney yönünde sınırlayan ve pseudo-isodom tekniğinde örülmüş bosajlı bir duvar daha meydana çıkarılmıştır. Platform özelliği taşıdığı düşünülen bu duvar yazarlar tarafından İ.S. 3. yy.'a tarihlenmektedir. Kazılar sonucu ortaya çıkarılan farklı ebat ve profillere sahip üç adet kapı üst lentosu mekanda üç girişli bir yapılaşmaya işaret etmektedir. Yine, kazı alanında ele geçen ve kaliteli işçilik gösteren girlandlı friz ve arşitravlar kutsal alanın zengin mimariye ve farklı yapılara sahip olduğunu düşündürmektedir. Bunun yanında kazı alanından Erken Helenistik Dönem'den Selçuklu Dönemi'ne kadar tarihlenen buluntular ele geçmiştir. Bu buluntular üzerinde yapılan değerlendirmeler kutsal alanın Zeus, Kybele (Meter Theon) ve Nehir Tanrısı Eurymedon olmak üzere üç tanrı için düzenlendiğini düşündürmektedir. Ayrıca, kazılarda bulunan Sagalassos, Perge, Selge ve Antiokheia kentlerine ait sikkeler kutsal alanın yerel olmaktan çok bölgesel bir özellik taşıdığı izlenimi vermektedir. Mağara'nın karşısındaki tepede ortaya çıkarılan kilise kalıntısıysa mekanın dinsel niteliğini, farklı bir kimlikle de olsa Bizans Dönemi'nde de koruduğunu göstermektedir.

The Sanctuary at Zindan Mağarası in the Light of the New Archaeological EvidenceThe excavation at Zindan Mağarası (cave) began in 2002, under the direction of the Isparta Museum directorate. During the 2002 campaign a mosaic floor was unearthened upon which the head of the God Eurymedon is depicted. During excavations in front of the cave a wall from the second century A.D. and a wall dating from the third century A.D. were discovered. The authors suggest that the former could be a temenos wall while the latter wall could have been a platform, while the apse wall of a chapel, built from spolien was found in the same locality. These excavations supplied considerable architectural material that will help to identify the architectural character of this sanctuary. The excavations in front of the cave exposed a long period of occupation, extending from the Early Hellenistic to the Seljuk Period. In 2003 two important inscriptions were found showing that the temple in front of the cave was dedicated to Meter Theon Veginos. Nevertheless, the evidence obtained both from the excavations and the survey in the vicinity show that the cult centre in front of the cave was dedicated to at least three gods: Zeus, Cybele and Eurymedon. From the finds of coins from Sagalassos, Perge, Selge and Antiocheia from within the excavated area and the fact that this sanctuary was located by an important road connection, it can be suggested that the cult centre had local, but was also of regional importance. The monastery church built upon the hill facing the cave shows that the religious character of the site was maintained for centuries.