Makarnalık buğday (Triticum durum Desf.) ıslahında makro mutasyonların değerlendirilmesi

Makro mutasyonlar sonucu oluşan genetik varyabilite, arzu edilen değişiklikleri içeren mutantlarm seçimine olanak vermekte ve bu mutantlar buğday ıslahında başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Çalışmanın amacı; i) makro mutasyonlardan kaynaklanan varyasyonu ve uygulanan seçimin populasyon parametreleri üzerindeki etkilerini belirlemek ve ii) makro mutantlarm makarnalık buğday ıslahındaki potansiyellerini değerlendirmektir. Bitki materyali olarak Gediz-75 ve Sofu makarnalık buğday (Triticum durum Desf.) çeşitlerinin makro mutant ve kontrol populasyonları kullanılmıştır. Tohumlar Kobalt 60 $(^{60}Co)$ kaynağından elde edilen 50 ve 100 Gy gama ışını dozlarıyla ışınlanmış veya ön ıslatma yapılmadan oda sıcaklığında 8 saat süreyle % 0.1, % 0.2, % 0.3, % 0.4 dozlarında EMS (Ethyl methane sulfonate) uygulanmıştır. Kontrolden farklılık gösteren bitkiler $M_2$ generasyonunda makro mutant tip olarak seçilmiştir. Seçilen tek bitkiler ve kontrol bitkileri M3 generasyonu olarak yetiştirilmiştir. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Populasyonlarda oluşan genetik varyabilite çeşide, incelenen özelliğe ve kullanılan mutagene göre değişiklik göstermiştir. Yüksek kalıtım dereceleri makro mutant populasyonlarda elde edilen varyasyondan seçim yoluyla yararlanılabileceğini göstermiştir. Kısalmış bitki boyu ve uzun başak gibi iyi verim özelliklerine sahip mutantların makarnalık buğday ıslahında doğrudan veya dolaylı olarak kullanılabilecekleri belirlenmiştir.

Evaluation of induced macro mutations in durum wheat (Triticumdurum Desf.) breeding

Genetic variability resulted from macro mutations allows the selection of mutants with the desired changes, and these mutants are used successfully in wheat breeding. The aim of the study was to: i) determine induced variation resulted from macro mutations and the effects of selection applied on population parameters, ii) evaluate the potential of induced mutants in durum wheat breeding. The macro-mutant and the control populations of Gediz-75 and Sofii durum wheat (Triticum durum Desf.) varieties were used as plant materials. The seeds were irradiated with 50 and 100 Gy gamma rays at Cobalt 60 $(^{60}Co)$ source or treated with 0.1 %, 0.2 %. 0.3 % and 0.4 % EMS at 24 °C for 8 hours without presoaking. Plants showing a difference from the control were selected as macro mutant type in the $M_2$ generation. The individual plants selected and the control plants were grown as the $M_3$ generation. Experiments arranged in a randomized complete block design with 3 replications. Genetic variability occurred in the populations depended on the variety, the characters investigated and the mutagen used. High heritability estimates indicated that the variation achieved in the macro mutant populations could be utilized through selection. Induced mutants with good yielding properties such as reduced plant height and long spike had a potential of direct or indirect use in durum wheat breeding.

___

  • Aastviet, K. 1968. Effects of combinations of mutagens on mutation-frequency in barley. In: Mutations in Plant Breeding. IAEA, Vienna, pp. 7-14.
  • Akbay, G. 1977. EMS (Ethyl Methane Sülfonate) Uygulanmış İki Arpa Çeşidinin M4 ve Mj hatlarında Verim ve Verimle İlgili Başlıca Karakterler Üzerinde Araştırmalar. Doçentlik Tezi. AÜ.Zir.Fak. Yay. No: 776, Ankara
  • Anonymous, 1977. Manual on Mutation Breeding, Technical Report Series No. 119, IAEA, Vienna, p. 44-45.
  • Anonymous, 1994. Mutation Breeding Newsletter. IAEA, Nos, 1-, 41. Vienna.
  • Bhatia C.R. and M.S. Swaminathan, 1962. Induced polygenic variability in bread wheat and its bearing on selection procedures. Z. Pflanzuchtg. 48: 317-326.
  • Borojevic, K. 1965. The Effect of Irradiation and Selection After Irradiation On The Number of kernels in wheat. Use Induced Mutations Plant Breed. Radiat. Bot. Suppl 5: 505-513.
  • Borojevic, K. 1966. Studies on radiation induced mutations in quantitative characters of wheat (Triticum vulgare). In: Mutations in Plant Breeding. IAEA, pp. 15-37, Vienna.
  • Borojevic, K. 1991. Induced Mutations and their genetic aspects in wheat (Triticum aesthmm vulgare), IAEA, V.2. p. - 317-326.
  • Bozzini A.. D. Bagnara. C. Mosconi, L. Rossi and G.T. Scarascia-Mugnozza. 1973. Trends and Results of Durum Wheat Mutation Breeding at Casaccia. Proc. Of the Symp. on Genetics and Breeding Durum Wheat, Univ. di Bari. 14-18 Maggio, 339-347.
  • Çağırgan. İ. M. 1989. Arpa Mutant Populasyonlanndaki Genotipik Varyasyonun Belirlenmesi ve Seleksiyon Yoluyla Değerlendirilmesi Üzerinde Araştırmalar. ' E.Ü. FBE, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 167 S., İzmir.
  • Çiftçi. C.Y.. G. Akbay ve S. Ünver, 1988. Kundura-1149 (Triticum durum L.) Makarnalık Buğday Çeşidine Uygulanan Farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) Dozlarının Mı Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerine Etkileri-I, A.Ü. Zir. Fak. Yıllığı 39 (1-2): 337-342.
  • Donini, B.. T. Kawai and A. Micke, 1984. Spectrum of mutant characters utilized in developing improved cultivars. In: Selection in Mutation Breeding. IAEA, Vienna, pp. 7-31.
  • Düzgüneş, O., T. Kesici, O. Kavuncu ve F. Gürbüz, 1987. Araştırma ve Deneme Metodlan (İstatistiki Metodlar II). AÜ.Zir. Fak. Yay.: 102L Ders Kitabı: 295. Ankara.
  • El-Rassas, H.N. 1991. Variability for quantitative characters of wheat induced by gamma radiation. Egyptian-Journal-of-Agronomy. 16:1/2, 55-65.
  • Gaul, H. 1965. The concept of macro-and micro-mutations and results on induced micro-mutations in barley. In. The Use of Induced Mutations in Plant Breeding, IAEA, Pergamon Press, Oxford, pp. 407-428.
  • Gaul, H. 1966. Ziichterische Bedeutung von Kleinmutationen. I. Z. Pflanzenziichtg. 55: 1-20.
  • Gaul, H. and K. Aastviet, 1966. Induced variability of culm length in different genotypes of hexaploid wheat following X-irradiation and EMS treatment. SaVrem. Poljopr.; 14: 253-276.
  • Gaul. H.. E. Ulonska., C. Zum Winkel and G. Braker, 1969. Micro-mutations influencing yield in barley- Studies over nine generations. Induced Mutations in Plants. pp.375-398, IAEA, Vienna.
  • Griffiths, A.J.F., J.H. Miller, D. T. Suzuki. R. C. Lewontin and W. M. Gelbart, 1996. Gene mutation. In: .An Introduction to Genetic Analysis, Sixth Edition, 181- 210. W.H. Freeman and Company, New York.
  • Gottschalk, W. and G. Wolff, 1983. Induced Mutations In Plant Breeding. Monographs On Theoretical and Applied 1 Genetics 7, Berlin Heidelberg New York Tokyo. 10-14.
  • Ibrahim, A.F. and A.N. Sharaan, 1974. Studies on certain early barley mutants in Mi - and - M4 generations after seed irradiation with gamma rays. Z.Pflanzen.. 73,.44-57.
  • Kolattukudy, P.E. 1980. Biopolyester membrane of plants: Cutin and suberin. Science 208: 990-1000.
  • Konzak, C.F. 1981. Induced mutations for genetic analyses and improvement of wheat, p. 469-488. In Induced mutations- a tool in crop plant research. Proc. Symp. on Induced Mutations as a Tool for Crop Improvement, Vienna, Austria. 9-13 March. IAEA. Vienna. STI/PUB/591.
  • Konzak, C.F. 1987. Mutations and Mutation Breeding. In: E.G. Heyne (ed.). Wheat and Wheat Improvement. Second 1 Edition, 428-443. ASA. CSSA. SSSA. Inc. Press. Madison, Wisconsin. USA.
  • Mcintosh. R.A. 1988. "Catalogue of gene symbols for wheat". Proc, 7'1 Symposium on Wheat Genetics, Cambridge. 1225.
  • Minocha, J.L., R.G. Saini and J.S. Sidhu. 1979. Mutations Induced by Ethylmethanesulfonate In Three Wheat Cultivars. Plant Breeding Abstracts, 49 (1): 14.
  • Prasad G.. S.N. Singh, D.P. Dwivedi and H. Pal. 1980. Evaluation of gamma ray induced mutants and correlation studies in .barley (Hordeum vulgare L.). Barley Gen. Newsletter. 10: 58-61.
  • Rao G.M. and E.A. Siddiq, 1977. Induced variation for yield and its components in rice. Indian J. Genet. Plant Breed. 37: 12-21.
  • Scarascia-Mugnozza, G.T.. F. D'amato. S. Avanzi. D. Bagnara. M.L. Belli. A. Bozzini. A. Brunori. T. Cervigni. M. Devreux, B. Donini, B. Giorgi. G. Martini. L.M. Monti, E. Moschini, C. Mosconi. G. Porreca and L. Rossi, 1991. Mutation Breeding Programme For Durum Wheat (Triticum turgidum ssp. durum Desf.) Improvement In Italy. IAEA. 1: 95-109.
  • Scossiroli, R.E. 1965. Value of Induced Mutations lor Quantitative Characters In Plant Breeding. I ;.se Induced mutations Plant Breeding. Radiat Bot. Suppl 5:505-513.
  • Scossiroli. R.E. 1977. Mutations In Characters With Continuous Variation. In: Manual on Mutation Breeding. 2 mi Kd.. IAEA, Tech. Rep. Ser. No: 119, Vienna, pp. 118-123.
  • Yıldırım, M.B. ve M.E. Tugay, 1977. .Arpa ve buğday ıslahında suni mutasyonlarm değerlendirilmesi. Bitki 4: 289-310.
  • Yıldırım, M.B. 1980. Buğday Mutant Populasyonlan Üzerinde Seleksiyon Çalışmaları. E.Ü.Zir.Fak. Yay. No:427. İzmir.
  • Yıldırım, M.B. 1982. Buğday Mutant Hatlarının Tarımsal ve Fizyolojik Özellikler Bakımından Değerlendirilmesi. E.Ü. Zir. Fak. Yayınları. No: 477, İzmir.
  • Yıldırım, M.B., M.İ. Çağırgan ve İ. Turgut, 1987. .Arpa mutant populasyonlarında seleksiyon uygulaması. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim. 1987, Bursa. S: 473-481.
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-2910
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1985
  • Yayıncı: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Yayın Ofisi
Sayıdaki Diğer Makaleler

Tokat-Kazova koşullarında farklı suluma aralıklarının patetesin (Solanum tuberosum L.) verim ve bazı özelliklerine etkileri

GÜNGÖR YILMAZ, İsa TELCİ, HÜSEYİN ŞİMŞEK

Malatya İli Merkez İlçede Kayısı Yetiştiriciliği Yapan Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi, Üretim ve Pazarlama Sorunları

Orhan GÜNDÜZ, Metin AKAY

Tokat koşullarında farklı dozlarda gübre uygulamanın bir yeşil alan tesisinin performansına etkileri

MUSTAFA YILMAZ

Tokat İli Artova İlçesinde Kimyasal Gübrelerin Tedarik ve Kullanımı Üzerine Bir Araştırma

Cihat SİPAHİ, Halil KIZILASLAN

Tokat yöresinde üretilen ve tarımsal yapılarda yaygın olarak kullanılan fabrika tuğlalarının önemli fiziksel ve mekanik özellikleri üzerine bir araştırma

SEDAT KARAMAN, İbrahim ÖRÜNG, Mustafa OKUROĞLU

Tokat koşullarında arı otunun (Phacelia tanacetifolia Bentham) yazlık ekim zamanı üzerinde araştırmalar II-Tohum verimi ile ilgili özelliklerin incelenmesi

YAŞAR KARADAĞ, Uğur BÜYÜKBURÇ

Türkiye' de enflasyonunun tarım kesimine etkileri (1983-1998)

GÜLİSTAN ERDAL, A. Zafer GÜRLER

Türkiye' de buğday destekleme politikaları ve uygulamaları

Halil KIZILASLAN, Senem AKTAŞ

Tokat İlinde üreticilerin zirai mücadele etkinlikleri üzerinde bir araştırma

İZZET KADIOĞLU

Yeşil alan tesisi ve erozyon kontrolünde kullanılan bazı serin iklim buğdaygillerinin kök gelişim performanslarının belirlenmesi

MUSTAFA YILMAZ, Rıza AVCIOĞLU