SEYİTHAN SEYDOŞOĞLU, VEYSEL SARUHAN, KAĞAN KÖKTEN, YAŞAR KARADAĞ

Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Genotiplerinin Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi

Araştırma, Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük genotiplerinin verim ve verime etkili bazı öğelerin incelenmesi amacıyla, 2012-2014 yıllarında GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü arazisinde yürütülmüştür. Araştırmada toplam 24 farklı mürdümük genotipi kullanılmış olup, tarla denemeleri tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Araştırmada; yeşil ot, kuru ot ve tohum verimleri ile birlikte, %50 çiçeklenmeye kadar geçen süre, bitki boyu, ana sap uzunluğu, ana sap sayısı, bitkide bakla sayısı, baklada tohum sayısı ve bin tane ağırlığı gibi bazı özellikler de incelenmiştir. Araştırmanın her iki yılında da; %50 çiçeklenmeye kadar geçen süre, bitki boyu, ana sap uzunluğu, baklada tohum sayısı, ana sap sayısı, yeşil ot ve kuru ot verimi özellikleri hariç incelenen diğer tüm parametreler bakımından genotipler arasında istatistiki anlamda önemli farklılıklar belirlenmiştir. Araştırma sonucuna göre; genotiplerin %50 çiçeklenmeye kadar geçen süre 165-175 gün, bitki boyu 39.25-59.17 cm, ana sap uzunluğu 74.42-98.75 cm, ana sap sayısı 1.87-2.53 adet, bitkide bakla sayısı 33.83-67.00 adet, baklada tohum sayısı 2.95-3.72 adet, yeşil ot verimi 1379.50-3154.17 kg da-1, kuru ot verimi 330.67-767.38 kg da-1, tohum verimi 181.00-269.83 kg da-1 ve 1000 tane ağırlığı 99.88-141.71 g arasında değişim gösterdiği saptanmıştır. Bu sonuçlara göre, Diyarbakır ili iklim ve toprak koşullarında; ot üretimi amacıyla “GAP Mavisi” isimli mürdümük genotipinin, tohum üretimi amacıyla ise “SEL 2999” mürdümük genotipinin yetiştirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mürdümük, Lathyrus sativus L, tohum verimi, verim kriterleri

Determination of Yield and Yield Components of Some Grasspea (Lathyrus sativus L.) Genotypes in Ecological Conditions of Diyarbakır

The research was conducted to determine yield and yield components of some grasspea genotypes in order to examine some of the traits, during 2012-2014 seasons in GAP International Agricultural Research and Training Center was carried out on the experimental field. In the study, a total of 24 different genotypes were used grasspea, field trials randomized block design with 3 replications was established. In the study, herbage yield, hay yield and seed yield in addition to days to 50% flowering duration, plant height, main stem length, main stem number, pod number per plant, grain number per pod as affecting yield some properties were also investigated. In both years of the study, days to 50% flowering duration, plant height, main stem length, main stem number, grain number per pod, herbage yield, hay yield and number of seeds per pod characteristics examined, except among genotypes for all other parameters are determined significant differences in statistical terms. According to the average of two years result; days to 50% flowering duration, plant height, main stem length, main stem number, pod number per plant, grain number per pod, herbage yield, hay yield, seed yield, 1000 seed weight were changed between 165-175 days, 39.25-59.17 cm, 74.42-98.75 cm, 1.87-2.53 number, 33.83-67.00 number, 2.95-3.72 number, 1379.50-3154.17 kg da-1, 330.67-767.38 kg da-1, 181.00-269.83 kg da-1, 99.88-141.71 g, respectively. According to these results, under the climate and soil conditions of Diyarbakır; for the grass production grasspea genotypes "GAP Mavisi " was suggested and for the seed production grasspea genotypes " SEL 2999" were suggested.

Keywords:

Grasspea, Lathyrus sativus L, seed yield, yield components.,

___

Abd El-Moneim A.M, Khair M.A, Cocks P.S (1990). Growth Analysis, Herbage and Seed Yield of Certain Forage Legume Species Under Rainfed Conditions. J. Agronomy and Crop Science, 164, 34-41.
Abd El-Moneim A.M, Cocks P.S (1993). Adaptation and Yield Stability of Selected Lines of Lathyrus spp. Under Rainfed Conditions. Euphytica, 66: 89- 97.
Acar Z, Ayan İ, Genç N (1997). Samsun Koşullarında Yüzlek-Eğimli arazilerde Yetiştirilen Mürdümük Hat ve Populasyonlarının Ot Verimi ve Bazı özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 441-445, Samsun.
Akdeniz R.C, Ak İ, Boyar S (2006). Türkiye Karma Yem Endüstrisi ve Sorunları. http://www.zmo.org.tr/etkinlikler/6tk05/046cengizakdeniz.pdf.
Alay F (2008). Tokat-Kazova Koşullarında Farklı Tohumluk Miktarlarının Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarında Verim Ve Bazı Agronomik Özellikleri Üzerine Etkileri, Gaziosman Paşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi),Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Tokat.
Albayrak S, Töngel M.Ö (2003). Fiğ hatlarının Samsun koşullarına adaptasyonu. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim, Diyarbakır, s. 326-330.
Altın M (1991). Yem Bitkileri Yetiştirme Tekniği (Yem Bitkileri Tarımı). Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Yayın No:114, Ders Kitabı No:3, Tekirdağ.
Altın M, Orak Adnan Tuna Canan (2009), Yembitkilerinin sürdürülebilir tarım açısından önemi, Yem Bitkileri Kitabı Cilt I s:11
Altuntaş E, Karadağ Y (2006). Some Physical and Mechanical Properties of Sainfoin (Onobrychis sativa Lam.), Grasspea (Lathyrus sativus L.) and Bitter Vetch (Vicia ervilia (L.) Willd.) Seeds. Journal of Applied Sciences, 6 (6), 1373-1379.
Anonim (2014). Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimat, Fiğ Türleri (Vicia L. species)-2001. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü, http://www.tarim.gov.tr/Sayfalar/PageNotFoundError.aspx?requestUrl=http://www.tarim.gov.tr/BUGEM/TTSM/TR/dosya/1-9897/h/01fig.pdf (Erişim tarihi:28.06.2014).
Anonymous (1976). Seed Science and Technology. Vol:3, (I.S.T.A.).
Bakır Ö (1959). Ekolojik Faktörlerin önemli Yem bitkilerinin Büyüme ve Gelişmesine Tesirleri Üzerinde Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:327, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler No: 200
Bayram G, Türk M, Budaklı E, Çelik N (2004). Bursa Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Yaygın Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarının Verim ve Adaptasyonu Üzerinde Bir Araştırma. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (2004) 18(2): 73-84.
Başbağ M, Saruhan V, Gül İ (2001). Diyarbakır Koşullarında Bazı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkilerinin Adaptasyonu Üzerine Bir Araştırma.Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ.
Başbağ M, Peker C (2003). Diyarbakır Koşullarında Farklı Sıra Arası Mesafeleri ve Tohumluk Miktarlarının Adi Fiğ (Vicia sativa L.)’de Tohum Verimi ve Bazı Verim Kriterlerine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye V. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim, 2003, 438-443, Diyarbakır
Büyükburç U, İptaş S, Yılmaz M (1994). Tokat ve Yöresinde Bazı Tek Yıllık Baklagil Yem bitkilerinin Yazlık Adaptasyonuna Yönelik Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (1), 145-156.
Bucak B (2009). Kıraç Koşullarında Mürdümük (Lathyrus spp.) Hatlarının Tohum Veriminin Belirlenmesi, HR.Ü.Z.F.Dergisi, 2009, 13(4):57-65
Campbell C.G, Mehra R.B, Agrawal S.K, Chen Y.Z, Abd El-Moneim A.M, Khawaja H.I.T, Yadov C.R, Tay J.U, Araya W.A (1994). Current Statusand Future Strategy in Breeding Grasspea (Lathyrus sativus L.). Euphytica, 73,167-175.
Çakmakçı S, Çeçen S (1999). Antalya İlinde Bazı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkilerinin Ekim Nöbetine Girebilme Olanakları Üzerine Bir Araştırma. Tr. J. of Agricultural and Forestry, 23 (1), 119-123.
Çil A, Çil A.N, Yücel C (2006). Bazı adi fiğ (Vicia sativa L.) hatlarının Harran Ovası koşullarında adaptasyonu. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(l/2): 53-61.
Falco E.De, Basso F, Iannelli P (1991). Morphological and Productive Features of Ecotypes of Chickling Vetch (Lathyrus sativus L.) Agr. Med., 121, 99-109. Italy.
Gedik A (2007). Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Varyete, Hat Ve Çeşitleri Arasındaki Morfolojik, Tarımsal Ve Moleküler Farklılıkların Saptanması Üzerine Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Tarla Bitkileri Anabili Dalı, Adana
Gençkan M.S (1992). Yem bitkileri Tarımı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 467, 249-254, Bornova-İzmir.
Gökkuş A, Bakoğlu A, Koç A(1996). Bazı Adı Fiğ (Vicia sativa L.) hat ve çeşitlerinin Erzurum sulu şartlarına adaptasyonu üzerine bir çalışma, Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran, Erzurum, s. 674-678.
Hakyemez B.H, Gökkuş A, Hakyemez Ö, Baytekin H (2005). Çanakkale Kıraç Koşullarında Farklı Fenolojik Devrelerde Biçmenin ve Farklı Ekim Oranlarının Tüylü Fiğ (Vicia villosa Roth.)’de Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. Türkiye VI.Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül, 2005, Cilt:2, 785-789, Antalya.
İptaş S, Karadağ Y (2003). Tokat-Kazova Koşullarında Koca Fiğde (Vicia narbonensis L.) Farklı Tohumluk Miktarlarının Tohum Verimi ve Bazı Verim Kriterlerinin Belirlenmesi", Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim 2003,Cilt II, Bitki Yetiştirme Teknikleri, 48-53, Diyarbakır.
Jackson M.T, Yunus A.G (1984). Variation in The Grasspea (Lathyrus sativus L.) and Wild Species Euphytica 33 (2), 549-556.
Karadağ Y, İptaş S (2007). Tokat Ekolojik Koşullarında Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hat ve Varyetelerinin Agronomik Potansiyelleri Üzerine Bir Araştırma. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran 2007, 123-126, Erzurum.
Karadağ Y, M Yavuz (2010). Seed yields ve biochemical compounds of grasspea (Lathyrus sativus L.) lines grown in semi-arid regions of Turkey, African Journal of Biotechnology. 9 (49): 8343-8348.
Karadağ Y, Büyükburç U (2004). Tokat-Kazova Koşullarında Farklı Tohumluk Miktarlarının Bazı Adi Fiğ (Vicia sativa L.) Çeşitlerinde Ot ve Tohum Verimine Etkisi, A.Ü, Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (2), 149-157.
Karadağ Y, Özkurt M, Akbay S, Kır H (2012). Tokat-Kazova Ekolojik Koşullarında Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarının Verim ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi,Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 5 (2): 11-13, 2012
Kendir H (1996). Adi mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarında Tohum Verimi ve Verim Komponentleri. Tarım Bilimleri Dergisi. Cilt:5,Sayı:3, 79-81, Ankara
Kendir H (1999). Adi Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarının Tohum Verimi ve Verim Komponentleri. Tarım Bilimleri Dergisi, 5 (3), 73-81.
Klysha A.I (1997). Lathyrus sativus cv. Krasnogradskaya 4. Selektsiyai Semenovodstvo 3, 35-37, U.S.S.R.
Kökten K, Bakoğlu A, Kavurmacı Z (2011). Elazığ Koşullarında Mürdümük (lathyrus sativus l.)’te Farklı Sıra Arasının Tohum Verimi Ve Verim Öğeleri Üzerine Etkisi, Bingöl Ünv. Fen. Bil. Dergisi Science J of Bingöl Univ. 1(1),37-42,2011
Kumarı V (2001). Field Evoluation of Grasspea (Lathyrus sativus L.) Germplasm For Its Toxicty in the Norhwestern Hills of India. Lathyrus Lathyrism Newsletter, 2: 82-84.
Kumar S, Dubey A.K (2003). Genetic diveristy among induced mutanst ofn Grasspea (Lathyrus sativus L.) Lathyrus lathyrism Newsletter 3: 15-17.
Robertson L.D, Abd El-Moneim A.M (1995). Lathyrus Germplasm Collection, Conservation and Utilization for Crop Improvment at the International Center for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA). Regional Workship on Lathyrus Genetic Resources in Asia. 27-30 Dec. IGAU, Raipur, India.
Sağlamtimur T, Gülcan H, Tükel T, Tansı V, Anlarsal E, Hatipoğlu R (1986). Çukurova Koşullarında Yem bitkileri Adaptasyon denemeleri 2: Baklagil Yem bitkileri. Ç.Ü. Zir. Fak. Dergisi, 1 (3), 37-51.
Seydoşoğlu S (2014). Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Macar Fiği Genotiplerinin Verim ve Verim

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi-Cover

ISSN: 1300-2910
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 1985
Yayıncı: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Yayın Ofisi