MEHMET ALİ SAKİN, İSMAİL NANELİ, Ahmet GÖKHAN GÖY, KÜBRA ÖZDEMİR DİRİK

Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Tokat-Zile Koşullarında Verim ve Verim Komponentlerinin Belirlenmesi

Araştırma, Tokat-Zile koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin önemli tarımsal ve bitkisel özelliklerini belirlemek amacıyla 2013-2014 ve 2014-2015 yetiştirme dönemlerinde yürütülmüştür. Araştırmada materyal olarak 20 ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşidi kullanılmıştır. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Ekim sıklığı m2‘de 500 bitki olacak şekilde ayarlanmış olup hektara 100 kg N ve 60 kg P2O5 hesabıyla gübre verilmiştir. Azotun yarısı ekimle birlikte, diğer yarısı ise sapa kalkma dönemi öncesinde verilmiştir. Fosforun tamamı ekimle birlikte uygulanmıştır. Araştırmada başaklanma süresi, olgunlaşma süresi, bitki boyu, metrekarede başak sayısı, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, tek başak verimi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve hasat indeksi incelenmiştir. İncelenen özellikler bakımından çeşitler arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. İki yıllık ortalama sonuçlara göre; en yüksek tane verimi 452.0 kg/da ile Bezostaja 1 çeşidinden elde edilirken Yakar-99 çeşidinden 258.4 kg/da ile en düşük tane verimi elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, Tokat-Zile koşullarında verim ve verim komponentleri bakımından Sönmez-2001, Ekiz, Harmankaya ve Konya 2002 çeşitleri ön plana çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çeşit, Çevre, Ekmeklik Buğday, Verim, Kalite, Triticum aestivum

Determination of Yield and Yield Components of Some Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Varieties at Tokat-Zile Conditions

This study was conducted to determine bread wheat cultivars which were grown in Tokat-Zile vegetation conditions of some important agricultural and plant properties in 2013-2014 and 2014-2015 growing seasons. In the experiment, twenty bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars were used. The experiment was designed as a Randomized Complete Block Design with three replications. Seeds were sown with a density of 500 plants per square meter. Fertilizer rates were applied as 100 kg N and 60 kg P2O5 per hectare. All of the phosphorus fertilizer was applied at sowing while half the nitrogen fertilizer was given at sowing and the other half prior to jointing stage. In this study, heading period, maturity period, plant height, the number of spike per square meter, spike length, the number of seed per spike, spike yield, thousand seed weight, test weight and harvest index were evaluated. There were significant differences among cultivars for some evaluated characters. Acccording to the results of a two-year average; the highest grain yield (452.0 kg/da) were obtained from cultivar Bezostaja 1, while cultivar Yakar-99 has produced the lowest grain yield (258.4 kg/da). According to results, it was concluded that cultivars Sönmez-2001, Ekiz, Harmankaya and Konya 2002 was promising for Tokat-Zile conditions on high grain yields and yield components.

Keywords:

Environment, Bread wheat, Yield, Quality, Triticum aestivum,

___

Akman, Z., Yılmaz, F., Karadoğan, T., Çarkçı, K., 1999. Isparta Ekolojik Koşullarına Uygun Yüksek Verimli Buğday Çeşit ve Hatlarının Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, S: 366-371.
Aktar, M., 2011. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özelliklerinin İncelenerek Çanakkale Yöresine Uygun Olanların Belirlenmesi. Yüksek lisans tezi.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 52 sayfa.
Anonim, 2013a. İsrafın Ekonomik Boyutu ve Kampanyayla Elde Edilen Kazanımlar. (http://www.ekmekisrafetme.com/Pages/GenelBilgiler/IsrafinBoyutu2013.aspx) Anonim, 2013b. Cereal crops. www.fao.org
Anonim, 2014.Türkiye İstatistik Kurumu .
Aydın, N., Bayramoğlu, H.O., Mut, Z., Özcan, H., 2005. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşit ve Hatlarının Karadeniz Koşullarında Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. AÜZF Tarım Bilimleri Dergisi, 11(3): 257-262.
Ayter, N.G., 2010. Üç Ekmeklik Buğday Çeşit Adayının Kuru Koşullarda Tarımsal Özellikleri. Y. Lisans Tezi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Eskişehir, 164 sayfa.
Beleggia R, Platani C, Nigro F, De Vita P, Cattivelli L, Papa R, 2013. Effect of Genotype, Environment and Genotype-by-Environment İnteraction on Metabolite Profiling in Durum Wheat (Triticum durum Desf.) grain. J. Cereal Sci. 57, 183-192.
Bilgin, A.Y., 1997. Üç Ekmeklik Buğday Çeşidinde Farklı Kardeş Sayısının Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. Trakya Üniv. Fen Bil. Ensti. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 55 s.
Bilgin, O. ve Korkut, K. Z. 2005. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşit ve Hatlarının Tane Verimi ve Bazı Fenolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(1), 5765.
Blue, E.N., Mason, S.C., Sander, D.H., 1990. Influence of Planting Date, Seeding Rate and Phosphorus Rate on Wheat Yield. Agron. J. 82: 762-768.
Blum, A. 1988. Plant Breeding for Stres Environments. CRC Press. Boca Raton. FL., pp: 223.
Cook, R.J., Veseth, R.J., 1991. Wheat Health Management. The American Phytopathological Society. St. Paul. Minnesota 55121, USA. Mergoum ve ark., 2013.
Çağlar, Ö., Öztürk, A., Bulut, S., 2006. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Erzurum Ovası Koşullarına Adaptasyonu. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 37(1): 1-7, Erzurum.
Çetin, Ö., Uygan, D., Boyacı, H., Öğretir, K., 1999. Kışlık Buğdayda Sulama-Azot ve Bazı Önemli İklim Özellikleri Arasındaki İlişkiler. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 151-156. Doğan, Y., Kendal, E., 2012. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 29(1): 113-121.
Dokuyucu, T., Cesurer, L., Akkaya., A., 2001. Ekmeklik Buğdayların Verim ve Kalite Komponentlerinin İncelenmesi. Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt 4, Sayı 1.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metotları II). Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay. No: 1021, 381 s., Ankara. Genç, İ, Ülger, A.C., Yağbasanlar, T. Kırtok, Y., Topal, M., 1988. Çukurova Koşullarında Tritikale, Buğday ve Arpanın Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Kıyaslamalı Bir Araştırma. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Degisi, 3(2): 1- 14.
Genç, İ., Yağbasanlar, T., Özkan, H., Kılınç, M., 1993. Seçilmiş Bazı Makarnalık Buğday Hatlarının Güneydogu Anadolu Bölgesi Sulu Koşullarına Adaptasyonu Üzerinde Araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu Kitabı. S: 261-272, Ankara.
Gökmen, S., 1989. Tokat Yöresinde Sonbaharda Ekilen 28 Buğday Çeşit ve Hattında Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Araştırmalar. Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüsek Lisans Tezi.
Kendal, E., Doğan, Y., 2013. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2012, 29(1), 113-121.
Kıral, A.S., Çelik, A., 2012. Tokat- Kazova Koşullarında Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin (Triticum aestivum) Verim ve Diğer Özelliklerine Ekim Zamanının Etkisi. GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2012, 29(1), 75-79.
Kırtok, Y., Genç, İ., Yağbasanlar, T., Çölkesen, M., 1988. Tescilli Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Çukurova Koşullarında Başlıca Tarımsal Karakterleri Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(3). 98-106.
Korkut, K. Z., Ünay, A., 1987. Tahıllarda Başak Taslağı Gelişimi ile Verim Öğeleri Arasındaki İlişkiler Üzerine Araştırmalar. TÜBİTAK, Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim, Bursa, TOAG: 329-336.
Korkut, K. Z., Başer, İ., Bilgin, O., 2001. İleri Ekmeklik Buğday Hatlarının (T.aestivum L.) Verimi ve Bazı Agronomik Karakterler Yönünden Değerlendirilmesi. Türkiye IV.Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I, Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller, 99-104, 17-21 Eylül, Tekirdağ.
Kün, E., Avcı, M., Uzunlu, V., Zencirci, N., 1995. Serin İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 4. Türkiye Ziraat Mühendisleri Teknik Kongresi 9-13 Ocak, 417-429, Ankara.
Kün, E., 1996. Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:1451, Ankara.
Mut, Z., Aydın, N., Özcan, H., Bayramoğlu, O., 2005. Orta Karadeniz Bölgesinde Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi, GOÜ. Ziraat Fak. Der. 22 (2), 85-93. Bilgin ve Korkut., 2005.
Mut,Z., Albayrak, S., Töngel, Ö., 2006. Tritikale (Triticosecale Wittmack) Hatlarının Tane Verimi ve Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 12(1):56-64.
Nacar, A., 1995. Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlarının İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
Naneli, İ., 2014. Tokat- Kazova Şartlarında Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum) Çeşitlerinin Verim ve Kalitelerinin Belirlenmesi. Y. Lisans Tezi, G.O.P.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Tokat, 57 sayfa.
Naneli İ, Sakin M.A, Kıral A.S, 2015. Tokat-Kazova Şartlarında Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. GOÜ. Ziraat Fak. Der. 32(1), 91-103.
Oktay, E., 2006. Orta Karadeniz Geçit Bölümünde Yetiştirilebilecek Ekmeklik (Triticum aestivum L.) Buğday Çeşitlerinde Verim, Verim Unsurları ve Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 65 sayfa, Samsun.
Özen, S., 2014. Yozgat Ekolojik Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Y. Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Isparta, 85 sayfa.
Özen, S., Akman, Z., 2015. Yozgat Ekolojik Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (1):35-43.
Özkaya, H. Kahveci, B. 1990. Tahıl ve Ürünleri Analiz Yöntemleri. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları, No:14, Ankara, 152 Sayfa.
Özseven, İ., Bayram, E., 2003. Kate A-1 ve Marmara-86 Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde N ve P2O5 Dozlarının Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. Arastirma.tarim.gov.tr/misir/belgeler.
Öztürk, İ., Avcı, R., 2011. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Hatlarının Bazı Tarımsal, Fizyolojik Özellikleri İle Stabiliteleri ve Performanslarının Belirlenmesi. 10. Tarla Bitkileri Kongresi. Konya , 725-732.
Pearson, C.H., 1994. Performance of Fall and Spring Planted Durum Wheat in Western Colorado. Agron. J. 86: 1054-1060.
Peterson, C.J., Graybosch, R.A., Boenziger, P.S., Grambacher, A.W., 1992. Genotype and Environment Effects on Quality Characteristics of Hard Red Winter Wheat. Crop Science, 32: 98-103.
Preiffer, W.H., Sayre, K.D., Payne, T.S., 2001. Increasing Durum Wheat Yield Potential and Yield Stability. Proceeding of the Warren E. Kronstad Symposium CIMMTY 15-17 March, p. 120-123
Rozbicki J, Ceglinska A, Gozdowski D, Jakubczak M, Cacak G, Madry W, Golba J, Piechocinski M, Sobczynski G, Studnicki M, Drzazga T, 2015. Influence of The Cultivar, Environment and Management on The Grain Yield and Bread-Making Quality in Winter Wheat. J. Cereal Sci. 61, 126-132.
Sade, B., Topal, A., Soylu, S., 1999. Konya Sulu Koşullarında Yetiştirilebilecek Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran, Konya, S: 9196.
Sakin, M.A., Yıldırım, A., Gökmen, S., 2004. Tokat Kazova Koşullarında Bazı Makarnalık Buğday Genotiplerinin Verim, Verim Unsurları ile Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (4): 481-489.
Schuler, S.F., Bacon, R.K., Gbur, E.E., 1994. Kernel and Spike Character Influence on Test Weight of Soft Red Winter Wheat. Crop Sci. 34: 1309-1313.
Sencar, Ö., Gökmen, S., Sakin, M.A., 1998. Tokat Artova Koşullarında Triticale, Buğday ve Çavdarın Verim ve Verim Unsurları Üzerinde Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 15 (1): 187-199.
Sezen, S. M., 1993. Çukurova Koşullarında Buğdayda Su-Verim İlişkilerinin Belirlenmesi ve CERES-Wheat Bitki Büyüme Modelinin Test Edilmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 101 sayfa, Adana.
Şengün, B., 2006. Ekmeklik Buğday Yeni Islah Hatlarında Bazı Agronomik ve Kalite Özellikleri. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 79 sayfa, Aydın.
Sharma, R.C., 1994. Early Generation Selection for Grain-Filling Period in Wheat. Crop Sci. 34:945-948.
Simane, B., Struik, P.C., Nachit, M.M., Peacock, J.M., 1993. Ontogenetic Analysis of Yield Components and Yield Stability of Durum Wheat in Water-Limited Environments. Euphytica 71:211-219.
Şahin, M., Aydoğan, S., Göçmen Akçacık, A., Taner, S., 2005. Orta Anadolu için Geliştirilmiş Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Alveograf Analizi Yönünden Değerlendirilmesi. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Konya, Bitkisel Araştırma Dergisi, 2: 1–9.
Toklu, F., Yağbasanlar, T., H. Özkan, 1999. Ekmeklik Buğdaylarda (T. aestivum L.) Hektolitre Ağırlığı ile Tanenin Fiziksel ve Kalite Özelikleri Arasındaki İlişkilerin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Türkiye II Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Eylül, Samsun, S: 339-442.
Turan, İ. 2008. Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Buğday, Arpa ve Tritikale Çeşitlerinin Verim ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi. KSÜ, Ziraat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi.
Yıldırım, M.B., Budak, N., Bulut, S., 1999. Ekmeklik Buğdaylarda Hasat İndeksine Dayalı Seleksiyonun Verim ve Verim Komponentleri Üzerine Etkileri. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım, Adana, S: 64-69.
Yıldırım, A., Sakin, M.A., Gökmen, S. 2005. Tokat- Kazova Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşit ve Hatlarının Verim ve Verim Unsurları Yönünden Değerlendirilmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1): 63-72.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No: 56. Ankara.

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi-Cover

ISSN: 1300-2910
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 1985
Yayıncı: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Yayın Ofisi