Kasım Kiracı, Mehmet YAŞAR, Selçuk Kayhan, Temel Caner Ustaömer

Türkiye İç Hat Hava Taşımacılığı Üzerine Herfindahl-Hirshman Endeksi ve CRm Yoğunlaşma Oranı Analizi ile Piyasa Yoğunlaşmasının Tespit Edilmesi

Yoğunlaşma, herhangi bir piyasada ekonomik faaliyetlerin az sayıda firmanın domine edilmesi ya da sahiplenilmesi anlamında kullanılmaktadır. Buna göre piyasadaki yoğunlaşma oranı ile rekabet düzeyi arasında negatif yönlü bir ilişki söz konusudur. Diğer bir ifade ile piyasadaki yoğunlaşma oranı artıkça rekabet düzeyi azalır, yoğunlaşma oranı azaldıkça rekabet düzeyi artar. Türkiye gibi gelişmekte olan ülke piyasalarında piyasa yoğunlaşma oranın düşük olması ve eksik rekabet sık rastlanılan bir durumdur. Bu çalışma kapsamında Türkiye’deki faaliyet gösteren en büyük beş havalimanının piyasadaki yoğunlaşma oranı ve rekabet düzeyi incelenecektir. Bu kapsamda söz konusu havaalanlarını kullanan havayolu işletmelerinin 2012-2015 yılları arasında bu havaalanlarındaki yolcu sayıları ve kargo miktarları incelenecektir. Bu çalışma Tükiye’deki havalimanlarında pazar yoğunlaşması ve piyasa yapısını inceleyen ilk araştırma olması nedeniyle önemlidir. Türkiye’de havacılık piyasasında yoğunlaşma ve piyasa yapısı arasındaki ilişki M - Firma Yoğunlaşma Oranı ve Herfindahl-Hirschman Endeksi Analiz yöntemleri kullanılarak iç hat hava taşımacılığındaki piyasa yapısının durumu ortaya konmaya çalışılacaktır. Yapılan analizler sonucunda piyasanın rekabetçi yapıdan uzak olduğu ortaya çıkarılmıştır. Buna ek olarak çalışmada rekabetin sağlanması ve sağlıklı bir şekilde işlemesine yönelik yapılması gerekenlerle ilgili tespit ve öneriler yer alacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Herfindahl-Hirshman Endeksi, M-Firma Yoğunlaşma Oranı, Havayolu İşletmeleri, Rekabet, Piyasa Yapıları

A Concentration Analysis In The Turkish Domestic Air Transportation Industry using with CRm and Herfindahl-Hirschman Indexes

Concentration means that economic activities are dominated or owned by a small number of firms in any market. Accordingly, there is a negative relationship between concentration ratio in the market and level of competition. In other words, as the concentration rate increases, level of competition decreases and vice-versa. The low market concentration ratio and imperfect competition are common occurences in the emerging countries such as Turkey. In this study, concentration ratio and level of competition of the top five airports in Turkey will be examined by years. In this context, the airlines’ (using these top five airports) number of passengers and cargo volumes between 2012 and 2015 will be used to analyse. This study is significant as it is the first study to investigate airport market concentration and market structure in Turkey. In this context, the relationship between domestic air transportation concentration ratio and market structure will be demonstrated with using M-Firm Concentration Ratio (CRm) and Herfindahl-Hirschman Index (HHI) analysis methods. After the analyses, our results justified that market structure is far from competition. In addition, there are recommendations and determinations to what to do for ensuring competition and maintaining it truly in this study.

Keywords:

Herfindahl-Hirshman Index, M-Firm Concentration Ratio, Airline Companies, Competition, Market Structure,

PDF

___

Gillen, D. (2011), "The evolution of airport ownership and governance." Journal of Air Transport Management 17.1: pp.3-13.
Özkan, R. B. (2007). Rekabet Stratejileri ve Örnek Bir Sektör Analizi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat A.B.D.
Pehlivanoğlu, F., Tekçe, E. (2013). Türkiye Elektrik Enerjisi Piyasasında Herfindahl-Hirschman ve CRm Endeksleri ile Yoğunlaşma Analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
Polat, Ç. (2007), “Yogunlaşma ve Piyasa Yapısı İlişkisi Çerçevesinde Türk Çimento Sektörünün Yapısal Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), pp.97-116,
Silva, C. E. (2007). The Theory of Imperfect Competition: A review of the post-keynesian contribition. Porto Alegre, 18(2), pp.38-53.
Starkie D. (2002), "Airport regulation and competition." Journal of Air Transport Management 8.1: pp.63-72.
Aktan, C. C., Y.Vural, İ. (2004). Yeni Ekonomi ve Yeni Rekabet. Ankara: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu.
ATAG. (2014). Aviation Benefits Beyond Borders. Geneva: Air Transport Action Group.
ATIG. (2015). ATIG Havayolu Sektör Raporu. İstanbul: ATIG Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
Baş, M.(2005), “Rekabeti Etkileyen Faktörlerden Pazar Yoğunlaşması Ve Ülkemizdeki Bazı Sektörlerin Yoğunlaşma Dereceleri”, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik Dergisi, 148, Ankara, April-July 2005.
Batmaz, N., Özcan, A. (2008). Yeniliği Etkileyen Unsurlar ve Toplumsal Refah İlişkisi International Journal of Economic and Administrative Studies(1), pp.43-66.
Battal, Ü., Yılmaz, H., and Ateş, S. S. (2006). Türkiye’de İç Hatlarda Serbestleşme ve Geleceği, Conference Paper Presented on Kayseri VI. Havacılık Sempozyumu. Nevşehir.
DHMİ. (2015, Mayıs 10). DHMİ: İstatistikler. Available at: www.dhmi.gov.tr (accessed on 11.05.2015)
Durukan, T, Hamurcu Ç. (2009) "Mobil İletişimde Pazar Yoğunlaşması: Türkiye ile Kazakistan, Kırgızistan Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan Karşılaştırması." Karadeniz Araştırmaları 22.22: pp.75-86.
Gerede, E., & Orhan, G. (2015). Bölüm 6: Türk Havayolu Taşımacılığındaki Ekonomik Düzenlemelerin Gelişim Süreci. In Section E. GEREDE, Havayolu Taşımacılığı ve Ekonomik Düzenlemeler Teori ve Türkiye Uygulaması, pp.164-208. Ankara: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü.
Gerber, P (2002). "Success factors for the privatisation of airports—an airline perspective." Journal of Air Transport Management 8.1: pp.29-36.
Günlü, A. (2011). Çiğ Süt Pazarlanmasında Süt Sanayi İşletmelerinde Firma Yoğunlaşma Oranlarının Araştırılması: Burdur İli Örneği. Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi, 17(1).
Grant, R. M. (2008). Contemporary Strategy Analysis Sixth Edition. Malden Mass. UK: Blackwell Pub.
Ha, Y. S., and Seo, J. S. (2013). An analysis of market concentration in the Korean liner shipping industry. The Asian Journal of Shipping and Logistics,29(2), 249-266.
IATA. (2011). The Impacts of September 11 2001 on Aviation. Available at: http://www.iata.org/pressroom/documents/impact-9-11-aviation.pdf (accessed on: 10.05.2015)
Korul, V., Küçükonal, H. (2003). Türk Sivil Havacılık Sisteminin Yapısal Analizi. Ege Akademik Bakış, 3(1-2), pp.25-38.
Lipsey, R. G., Steiner, P. O. and Purvis, D. D. (1987). Economics: Eight Edition. New York: Harper & Row.
McNulty, P. J. (1968). Economic Theory and Meaning of Competition. Quarterly Journal of Economics, 82(4), pp.639-656.
Niemeier, H. M. (2002), "Regulation of airports: the case of Hamburg airport—a view from the perspective of regional policy." Journal of Air Transport Management 8.1: pp.37-48.
Nurwati, E., Achsani, N. A., Hafidhuddin, D. and Nuryartono, N. (2014). Market Structure and Bank Performance: Empirical Evidence of Islamic Banking in Indonesia. Asian Social Science, 10(10), pp.105.
Oktal, H., Gerede, E. (2002). Türk Sivil Havacılık Otoritesinin Yeniden Yapılandırılması. Amme İdaresi Dergisi, 35(4), pp.103-120.
Özkan, R. B. (2007). Rekabet Stratejileri ve Örnek Bir Sektör Analizi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat A.B.D.
SHGM. (2015). SHGM Faaliyet Raporu 2015. Ankara: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü.
Su, K.T. (2003), Rekabet Hukukunda Teşebbüslerin Hakim Durumunun Belirlenmesinde Pazar Gücünün Ölçülmesi. Rekabet Kurumu,
Süslü, B., Baydur, C. M. (1999). Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54(3), pp. 151-163.
TBMM. (2001, April 11). Kanun Tasarısının Metni, available at: http://www2.tbmm.gov.tr/d21/1/1-0838.pdf (accessed on 10.05.2015).
TÜİK. (2014, March 31). Statistics, available at: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16191 (accessed on 12.05.2015)
UBAK. (2014). Havacılık ve Uzay Teknolojileri Faaliyet Raporu. Ankara: Ulaştırma Bakanlığı, available at: http://ubak.gov.tr/images/faaliyet/a5ec26a31a72281.pdf, (accessed on 15.05.2015).
Uysal, E., Özütürk, B. (2005) Türk Menkul Kıymet Yatırım Fonu Sektöründe Yoğunlaşma. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları (p. 274) İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi
Vickers, J. (1995). Concepts of Competition. Oxford Economic Papers, 5.