Osmanlı Darülmuallimin Mektebi: Maraş Darülmuallimini

Osmanlıların 19. asırda modern eğitime yönelik çabaları gittikçe yaygınlaşmış, Tanzimat döneminde bu çabalar yoğunlaşarak devam etmiştir. Bu uğurda pek çok yeni ve modern mektep açılmıştır. Yeni açılan mekteplerin en önemli sorunlarından bir tanesi öğretmen ihtiyacı olmuştur. Osmanlılar bu ihtiyacı karşılamak için 1848’den itibaren Erkek Öğretmen Okulu (Darülmuallimin) ve 1870’den itibaren Kız Öğretmen Okulu (Darülmuallimat)’nu açmıştır. İlkleri İstanbul’da açılan bu mektepler zamanla taşralarda da yaygınlaştırılmıştır. Bunlardan bir tanesi 1915 yılında Maraş’ta açılmıştır. Bu çalışmayı yazmak için okulun 1915-1922 yıllarına ait öğrenci kayıt defterine ulaşılmıştır. Bu çalışma genelde Osmanlı Devleti’nin son döneminde erkek öğretmen okulları olan Darülmualliminler ve taşradaki durumları hakkında bilgi verirken, özelde Maraş Darülmuallimin okulunu incelemektedir. Esas kaynağı okulun 1915-1922 yıllarına ait Maraş Darülmuallimin kayıt defteri olan çalışmada öğrenci profilleri, dersler ve eğitim süresi hakkında bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Maraş, Darülmuallimin, Eğitim, Türkiye

Ottoman Teachers’ Training School for Boys: The Teachers’ Training School for Boys of Maraş

Efforts of the Ottomans to develop modern education were increased in the 19th century and these efforts were intensified in the Tanzimat Era. For this aim many new and modern schools were opened. One of the most important problems of these new schools was finding teachers to teach courses. In order to solve this problem, the Ottomans opened a Teachers’ Training School for Boys in 1848, and a Teachers’ Training School for Girls in 1870. The firsts of these schools were opened in İstanbul, and in time they were expanded in other cities of the Empire. In late Ottoman end, one of the Teachers’ Training School for Boys was established in Maraş in 1915. The student’s register book that contains registers from 1915-to 1922 was reached to write this paper. This work focuses in general on Ottoman Teachers’ Training School for Boys and their state in country and in particular the Teachers’ Training School for Boys of Maraş. How these schools were run, how they treated students, and what types of courses were taught in this school have been in the focus of this study. Main source of this study is student registration records of the schools that provide such information as student profiles, courses, duration of education.

Keywords:

Ottoman State, Maraş, Teachers’ Training School for Boys, Education, Turkey,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). İ.MMS. 73/3350, 8. Ra. 1300.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). MF.MKT. 267/1, 14. Z. 1312.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). MF.İST. 10/12, 9. L. 1328.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). MF.ALY. 37/24, 4 R. 1331.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). DH. UMVM. 34/24, 30 Za 1337.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). DH. UMVM. 43/77, 13 M 1339.
Maraş Darülmuallimin Kayıt Defteri(1331-1338). Kahramanmaraş Lisesi Kütüphanesi.
Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (1289). Düstur I.Tertip, C. II, İstanbul: Matbaa-i Amire.
Maarif Salnamesi (1316). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Maarif Salnamesi (1319). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Maarif Salnamesi (1321). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Darülmuallimin Darülmuallimat Nizamnamesi (1915). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Darülmuallimin-i İbtidailere Mahsus Müfredat Programı (1331). Maarif-i Umumiye Nezareti Telif ve Tercüme Dairesi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Salname-i Vilayet-i Haleb (1302).
Salname-i Vilayet-i Haleb (1326).
Takvim-i Vekayi, 23 R 1264, numara: 372.
Adıvar, A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Akyüz, A. (1990). Darülmualliminin İlk Nizamnamesi (1851) Önemi ve Ahmet Cevdet Paşa. Millî Eğitim, Mart, 95, 3-22.
Akyüz, A. (2002a). Osmanlı’da Açılan İlk Öğretmen Okulları. Toplumsal Tarih, 105 (Eylül), 1-6.
Akyüz, A. (2002b). Türkiye’de Çağdaş Anlamda Öğretmenlik Mesleğinin Doğuşu, Türkler Ansiklopedisi, 15, 15-25.
Akyüz, A. (2006). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160. Yılında Darülmuallîm’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulamaları Merkezi Dergisi) ,20, 17–58.
Akyüz, A. (2008) Türk Eğitim Tarihi, Ankara.
Ahmet Cevdet Paşa. (1991). Tezâkir. Haz. Baysun C. Ankara: TTK Yayınları.
Ahmet Cevdet Paşa. (1980). Ma’ruzât. Haz. Halaçoğlu Y. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Alkan, M.Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri (1839-1924). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
Altunya, N. (2008). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Deneyimi (1848-2008). İstanbul: Uygun Basım.
Atalay, B. (1339). Maraş Tarihi ve Coğrafyası. İstanbul: Matba-i Amire.
Başer, N. (1995). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme (1848-1995). Ankara: M.E.B Yayınları.
Berker, A. (1945). Türkiye’de İlköğretim (1839-1908). Ankara: M.E.B Yayınları.
Bilim, C. Y. (1984). Tanzimat Devrinde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Bilir, A. (2011). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin Tarihsel Evrimi ve İstihdam Politikaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 44(2), 223-246.
Cuinet, V. (2001). La Turquie d’Asie II (Les Provinces arabes Alep, Mossoul, Bagdad, Bassorah) İstanbul: Les édition Isis.
Demirel, M. (2002). Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüştiye Mektepleri. Türkler Ansiklopedisi, 15, 44-56.
Ergin, O. N. (1977). Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Kültür Yayınları.
Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914). Ankara: Ocak Yayınları.
Gökhan, İ. (2011). Başlangıcından Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi. Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.
Gümüşalan, N. (2012). XX. Yüzyılın İlk Yarısında Maraş (1908-1938), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Gündüz, M. (2017). Darülmuallimin Nizamnamesi (1851). 27.01.2017 tarihinde https://www.academia.edu/9310258/Dar%C3%BClmuallimin_Nizamnamesi_Haz%C4%B1rlayan_Ahmed_Cevdet_Pa%C5%9Fa_1851_ adresinde erişildi.
Halaçoğlu, Y. (1996). XVI ve XVII. Asırlarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara: Türk Tarih Kurum Yayınları.
Karal, E.Z. (1988). Osmanlı Tarihi C.7. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kına, M. (2006). Tanzimat Döneminde Eğitimde Çağdaşlaşma Hamlesi ve Öğretmen Yetiştirme Sistemi. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
Koçer, H.A. (1967). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi. Ankara: MEB Yayınları.
Koçer, H.A. (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Kodaman, B. (1999). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi. Ankara: TTK Yayınları.
Konrapa, Z. (1951). İstanbul Öğretmen Okulları III. Tedrisat Mecmuası, 3 (Mayıs), 37-38.
Kuyumcu, A.İ. (2002). Osman Necati Erginöz Eğitimde 60 Yıl ve Anılar. Elbistan: Elbistan Yayınları.
Mahmud Cevad. (2002). Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilât ve İcraatı. Haz. Ergün M. ve diğerleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Nafi Atuf. (1930). Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
Öztürk, C. (1993). Darülmuallimin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (c.8 , ss. 551-552). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
Öztürk, C. (1998). Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yay.
Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlıdan Günümüze Eğitim Tarihi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Şanal, M. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunun (Darülmuallimat), Kuruluşu, Okutulan Dersler ve Kapatılışı (1870–1924). OTAM, 26, 221-244.
Taşer, S. (2010). Tanzimattan Cumhuriyete Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetimi ve Denetimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Unat, F. R. (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: MEB Yayınları.
Unat, F. R. (1988). Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu. Ankara: TTK. Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: TTK Yayınları.
Ünlütaşır, M. Ş. (1945). Cevdet Paşa: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri (1822-1895). Ankara: Doğuş Matbaa.