Meddah Behçet Mahir’in Halk Anlatılarında Halk Hekimliği ve Baytarlığı

Halk anlatıları; sözlü gelenekte yaşamakta olan doğum adetleri, evlenme biçimleri, ölüm inanışları, halk hekimliği ve halk baytarlığı gibi halk kültürüne ait unsurları içerisinde barındırmaktadır. İnsanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip olan halk hekimliği ve halk baytarlığı uygulamaları halen uygulana gelmektedir. Özellikle modern tıbbın olmadığı dönemlerde insanlar için halk hekimliği yaygın uygulamalardan birisiydi. Aynı şekilde insanların hayvanları ehlîleştirmesiyle de halk baytarlığı önem kazanmaya başlamıştır. Çalışmamızın amacı, Meddah Behçet Mahir tarafından anlatılan halk anlatılarındaki (destan-halk hikâyesi) halk hekimliği ve halk baytarlığı unsurlarını tespit etmek ve metinlerden elde edilen örnekleri benzer destan ve halk hikâyelerindeki motiflerle mukayese etmektir. Bu amaçla, çalışmamızda doküman analizi tekniği kullanılacaktır. Behçet Mahir, köklü bir geçmişe sahip olan meddahlık geleneğinin son temsilcisi olup, anlatılarında İslamiyet'in kabulünden önceki dönemden günümüze uzanan Türk kültürünün aktarıcılığını da üstlenmiştir. Çalışmamızda, halk hekimliği ve baytarlığı konusunun Meddah Behçet Mahir'in halk anlatılarına ne şekilde yansıdığı, Türk halk hikâyeciliği ve destancılığı içerisindeki yeri, metinlerden tespit edilen örneklerle tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Behçet Mahir, halk anlatısı, halk hekimliği, halk baytarlığı

Folk Medicine and Veterinary Medicine in Folk Narrations of Folk Storyteller Behçet Mahir

Public narrations inhold folk cultural elements such as birth customs, marriage types, death beliefs, folk medicine and veterinary medicine that still exist within oral tradition. Practices of folk medicine and veterinary medicine, which go a long way back to the beginning of the history of humanity, are still implemented today. Especially, during times of the non-existence of modern medicine, folk medicine was one of the common practice for people. In the same way, folk veterinary medicine started to come into prominence with the domestication of animals. The purpose of our study is to establish the elements of folk medicine and veterinary medicine in folk narrations (epic–folktale) narrated by Meddah Behçet Mahir and to compare the examples obtained from texts with the motives in similar epics and folktales. Documents analysis technique will be drawn upon to this end. Behçet Mahir was the last representative of the eulogy tradition, which has a deep-rooted past, and in his narrations he undertook the duty of conveying the Turkish culture that traces back to the acceptance of Islam. Our study will argue in what way folk medicine and veterinary medicine are reflected in the folk narrations of the folk storyteller Meddah Behçet Mahir and discuss its place within the Turkish folk storytelling and epic writing, making use of examples from texts.

Keywords:

Behçet Mahir, folk narration, folk medicine, folk veterinary medicine,

PDF

___

Alptekin, A. B. (2009). Türk masal ve hikâyelerinde görmeyen gözün tedavi edilmesi üzerine. Milli Folklor. (81), 18-26.
Alptekin, A. B. (2010). Türk halk hikâyelerinde halk hekimliği. Milli Folklor. 11 (86), 5-20.
Boratav, P. N. (1984).Türk halkbilimi II / 100 soruda Türk folkloru (inanışlar, töre ve törenler, oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Dağı, F (2013). Türk halk anlatılarında halk hekimliği üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Demir, N. (2004). Dânişmend-Nâme. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, M. (1994). Dede Korkut kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gökoğlu, A. B. (1936). Bey Böyreğin Erzurum varyantı. Halk Bilimi Haberleri. 5 (54), 81-86.
Kaplan, M., Akalın, M., Bali, M. (1973). Köroğlu destanı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Kaşgarlı Mahmud. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk. giriş-metin-çeviri-notlar-dizin. (A. B. Ercilasun, Z. Akkoyunlu, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Sakaoğlu S. (1991). Son meddah Behçet Mahir'in hikâye repertuvarı. Milli Folklor. 2 (9), 7-9.
Sakaoğlu, S, Alptekin, A.B., Sakaoğlu, Y., Şimşek, E. (1997). Meddah Behçet Mahir’in bütün hikâyeleri I-II. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Sever, M. (2004). Türk halk inançlarında ve halk hekimliği uygulamalarında meyve. Türklük Bilimi Araştırmaları. (16), 96-109.
Taşağıl, A. (2004). Çin kaynaklarına göre eski Türk boyları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Türkdoğan, O. (1991). Kültür ve sağlık-hastalık sistemi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Ünver, A. S. (1936).Uygurlarda tababet. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
Yardımcı, M. (1996).Yaşayan Malatya masalları. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları.