11969

Howard Brenton’ın Arabistan Ardından Lawrence Oyununa Althusserci Bir Yaklaşım

Oyunlarının merkezine çoğunlukla tarihsel ve politik olguları taşıyan İngiliz tiyatro yazarı Howard Brenton, İkinci Dünya Savaşı sonrası İngiliz tarihinden beslenen oyun yazarları arasında yer alır. Brenton, İngiltere’nin başarısız iç ve dış siyasetinin yanısıra tarihsel ve siyasal sorunların nedenlerini açığa çıkarma amacı güder. Yazarın İngiliz siyasetini eleştirdiği “bir kahramanın trajikomedisi” (Brenton 2016b) olan Arabistan Ardından Lawrence isimli oyunu da bir istisna değildir. Oyunun Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde geçmesi, Türk tarihinden izler taşıması ve coğrafi sahnesinin Osmanlı’nın Büyük Dünya Savaşı’nda kaybettiği Orta Doğu toprakları olması oyunu ilginç kılan unsurlardır. Arabistan Ardından Lawrence, ilk kez 28 Nisan 2016 tarihinde Hampstead Theatre’da sahnelenmiştir. Bu tarih, Arap isyanının ve Sykes-Picot Antlaşmasının yüzüncü yıl dönümü olmasından dolayı gözardı edilmemelidir. Yeni yüzyılda Orta Doğu’daki çatışmaların, Arap baharı isyanlarının, Suriye’deki gelişmelerin olumsuz etkilerinin sürmesi, oyunu daha da ilginç hale getirir. Yazarın, oyunda İngiltere’nin terörle ilişkili güncel sorunları çözmede geçmişte yaptığı hataları görmesi gerektiğini savunduğu söylenmelidir. Ancak, bu çalışma, Arabistan Ardından Lawrence’ı başka bir açıdan ele alır; oyunun başkahramanı olan Lawrence’ı ideoloji kavramıyla inceler. Bu bağlamda, Fransız filozof Louis Althusser’in özellikle Marx İçin (2002), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (2002) ve Felsefi ve Siyasal Yazılar I (2004) isimli çalışmalarından faydalanır. Oyunun başkahramanının içinde bulunduğu karmaşa, Althusser’in Brechtyen Tiyatro anlayışı ışığında sanat ve tiyatro üzerine ele aldığı görüşlerinden yararlanılarak incelenir. Çalışma, Howard Brenton’ın kahramanını oluştururken, bir tiyatro hammadesi olarak ideolojiden nasıl yararlandığını ve İngiltere’nin politik yanlışları nedeniyle Lawrence’ın içine doğduğu bu ideolojiden nasıl olumsuz bir şekilde etkilendiğini, Althusserci bir yaklaşımla açıklığa kavuşturur.

Anahtar Kelimeler:

Arabistan Ardından Lawrence, Howard Brenton, İdeoloji, İngiliz Tiyatrosu, Louis Althusser

An Althusserian Approach to Howard Brenton’s Lawrence After Arabia

Howard Brenton is a British dramatist who mostly brings historical and political facts to his stage. He is one of the playwrights nurtured by British History after World War II. In his plays, he reveals Britain's unsuccessful domestic and foreign policy are the causes of its historical and political problems. “A tragicomedy of a hero” (Brenton, 2016b), Lawrence After Arabia, in which the playwright criticizes British policy is no exception. The elements which make the play more interesting are that the play takes place in the last period of the Ottoman Empire and has the traces of Turkish history, and its geographical scene is the land in the Middle East that the Ottoman Empire lost in the Great World War. Lawrence After Arabia was first staged at the Hampstead Theater on April 28, 2016. This date should not be disregarded as it is the centenary of the Arab revolt and the Sykes-Picot Treaty. The negative effects of the conflicts in the Middle East, the Arab spring riots and the events in Syria in the new century make the play even more interesting. It must be said that the playwright claims in the play that Britain should realize its former mistakes in order to resolve its current terrorism-related problems. However, this work handles Lawrence After Arabia from another perspective; it examines Lawrence, the protagonist of the play, through the concept of ideology. In this context, it notably benefits from the works of the French philosopher Louis Althusser; For Marx, Ideology and Ideological State Apparatuses and Ecrits Philosophiques Et Politiques, Tome 1. The confusion of the protagonist of the play is examined by taking advantage of Althusser's views on art and theatre in the light of Brechtian Theater. This work clarifies how Howard Brenton benefits from ideology as a raw theatrical material while forming his protagonist and how Lawrence is negatively affected by the ideology that he was born into due to the political mistakes of Britain with the help of the Althusserian approach.

Keywords:

Howard Brenton, Louis Althusser, Lawrence After Arabia, Ideology, English Theatre,

PDF

___

Aksoy, N. (1996). Batı ve Başkaları, İstanbul: Düzlem.
Althusser, L. (2002a). Marx İçin, (Çev.) Işık Ergüden, İstanbul: İthaki.
Althusser, L. (2002b). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (5. Baskı), (Çev.) Yusuf Alp ve Mahmut Özışık, İstanbul: iletişim.
Althusser, L. (2004). Felsefi ve Siyasi Yazılar/Sanat Üzerine Yazılar (Cilt 1), (Çev.) Alp Tümertekin ve Zühre İlkgelen, İstanbul: İthaki.
Althusser, L. (2005). Yeniden Üretim Üzerine, (Çev.) Işık Ergüden, İstanbul: İthaki.
Bay, S. (2017a). Necip Fazıl Kısakürek’in “Para” ve Howard Brenton ve David Hare’ın “Brassneck” Adlı Oyunlarında Para Hırsı ve Yozlaşma. K. Özköse (Ed.), Kaldırımlar'dan Sakarya'ya Necip Fazıl Sempozyumu Bildiri Kitabı (Cilt 2, 154-168) Yozgat: Ankara Ofset.
Bay, S. (2017b). Howard Brenton’s Thirteenth Night: A Contemporary Path to Tyranny and Dictatorship. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences (JILSES), 3(2), 288-294.
Bay, S. (2018). Howard Brenton’ın Tiyatro Eserlerinde Şiddet. Ankara: Sonçağ.
Billington, M. (1990). Can Theatre Compete with the Real-Life Drama of Recent Soviet History?, The Guardian, 28 September.
Billington, M. (2016). Lawrence After Arabia review – Howard Brenton on a tortured war hero, The Guardian, 6 May. Retrieved 20 Eylül 2017 from https://www.theguardian.com/stage/2016/may/06/lawrence-after-arabia-review-hampstead-theatre-london-howard
Brenton, J. H. (2016a). Lawrence after Arabia. NHB Modern Plays, Kindle Edition, London: Nick Hern.
Brenton, J. H. (2016b). Lawrence after Arabia: An Interview, Hampstead Theatre, Retrieved 19 Mayıs 2017 from https://www.youtube.com/watch?v=e3Hd7XDz6mM
Bull, J. (1984). New British Political Dramatists; Howard Brenton, David Hare, Trevor Griffiths and David Edgar. Basingstoke, UK: Macmillan.
Carlson, M. (2007). Tiyatro Teorileri: Yunanlılardan Bugüne Tarihsel ve Eleştirel Bir İnceleme. Ankara: De Ki.
Cengiz, S. (2015). Edebiyat ve İdeoloji, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 266-274.
Churchill, W. S. (2003). Churchill and Lawrence – Lawrence of Arabia, Finest Hour 119, Summer. Retrieved 8 July 2017 from https://www.winstonchurchill.org/publications/finest-hour/finest-hour-119/Churchill-and-lawrence-lawrence-of-arabia
Cranston, M. (2014). Ideology, Encylopædia Britannica, 27 November. Retrieved 10 March 2019 from https://www.brittannica.com/topic/ideology-society
Day, E. (2006). Lawrence of Arabia 'made up' sex attack by Turk troops, The Telegraph, 16 May. Retrieved 15 Ağustos 2017 from http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1518314/Lawrence-of-Arabia-made-up-sex-attack-by-Turk-troops.html
Itzin, C. (1980). Stages in the Revolution: Political Theatre in Britain Since 1968. London: Methuen.
Kazancı, M. (2012). Althusser, İdeoloji ve İdeolojiyle İlgili Son Söz. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal, 0 (24). Retrieved 6 Eylül 2018 from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22865/244156
Lukacs, G. (1955). Der Historische Roman. Berlin: Aufbau–Verlag.
Marx, C. ve Engels, F. (1976). Alman İdeolojisi, Çev. Hüseyin Boz, İstanbul: Taban.
Moran, B. (1991). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (8. Baskı), İstanbul: Cem/Kültür.
Oppermann, S. (2006). Postmodern Tarih Kuramı: Tarih Yazımı, Yeni Tarihselcilik ve Roman. Ankara: Phoenix.
Özsoysal, F. (2002). Tiyatro Metinlerinde Alımlama ve Metin Stratejileri, Altkitap. pdf. Retrieved 10 Mart 2019 from: http://altkitap.net
Palmer, R. H. (2017). History Play, Drama Online, Retrieved 11 Haziran 2017 from http://drama.bpp.semcs.net/genres/history-play
Reinelt, J. (1994). After Brecht: British Epic Theatre. Ann Arbor: University of Michigan.
Swingewood, A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (çev. Osman Akınhay), Ankara: Bilim ve Sanat.
Taylor, P. (2016). Lawrence after Arabia Review: Intriguing but underpowered, Independent, 10 May. Retrieved 17 Ağustos 2017 from http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/theatre-dance/reviews/lawrence-after-arabia-hampstead-theatre-london- review-intriguing-but-underpowered-a7022506.html
Türkçe Sözlük, (2011). (haz. Şükrü Haluk Akalın [ve başk.]) Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu, (11. Baskı), 549.