Covid-19 Küresel Salgın Sürecinde Turizm İşletmelerinin Kriz Yönetim Uygulamaları İle İşletme Performansı Arasındaki İlişkide İyimserliğin Düzenleyici Rolü: TR90 Bölgesi Örneği

Bu çalışmada COVID-19 küresel salgını ile turizm endüstrisi ilişkilendirilmiştir. Bunun önemli nedenleri arasında; salgının sebep olduğu seyahat kısıtlamaları ve turizm sektöründe bazı işletmelerin faaliyetlerine ara vermeleri hatta işletmelerin salgın şartlarında uymak zorunda oldukları düzenlemelerdir. Dolayısıyla çalışma kapsamında bu nedenlerle ortaya çıkacak muhtemel krizler ve bu krizlerin yönetimi ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, COVID-19 küresel salgınla mücadelede turizm sektöründeki yöneticilerin benimsediği kriz yönetim uygulamaları ve işletmelerin performansı arasındaki ilişkide iyimserliğin düzenleyici rolünün olup olmadığının tespit edilmesidir. Çalışmanın modeli, olumlu yönelim teorisi ve kaynakların korunması teorisine dayandırılmıştır. Çalışmada nicel araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Çalışmada, genel tarama araştırmasının bir türü olan ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini, TR90 Bölgesinde faaliyet gösteren konaklama işletmeleri, seyahat işletmeleri ve yiyecek-içecek işletmelerindeki çalışan personeli kapsamaktadır. Çalışmanın verileri anket tekniği ile toplanmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler doğrultusunda, konaklama işletmeleri, seyahat işletmeleri ve yiyecek-içecek işletmelerinde; kriz yönetim uygulamaları ile işletme performansları arasındaki ilişkide iyimserliğin düzenleyici rolünün olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

COVID-19 Küresel Salgın, Kriz Yönetimi, İşletme Performansı, İyimserlik, Olumlu Yönelim Teorisi, Kaynakların Korunması Teorisi

Regulatory Role Of Optimism In The Relationship Between Crisis Management Applications And Business Performance Of Tourism Enterprises During The Covid-19 Pandemic: An Example Of TR90 Region

In this study, the COVID-19 pandemic is associated with the tourism industry. Travel restrictions caused by the pandemic and the suspension of activities of some businesses in the tourism sector and even the regulations that businesses have to comply with in the pandemic conditions are among the important reasons for this. Therefore, within the scope of the study, possible crises that may arise due to these reasons and the management of these crises are discussed. The aim of the study is to determine whether optimism has a regulatory role in the relationship between the crisis management practices adopted by the managers in the tourism sector and the performance of the enterprises in the fight against the COVID-19 pandemic. The model of the study was based on the theory of positive orientation and conservation of resources theory. Quantitative research approach was adopted in the study. Relational survey method, which is a type of general survey research, was used in the study. The population of the study consisted of accommodation businesses, travel businesses and food and beverage businesses operating in the TR90 Region. The data of the study were collected by questionnaire technique. In line with the data obtained from the study, it was concluded that optimism has a moderating role in the relationship between crisis management practices and business performances in accommodation businesses, travel businesses and food and beverage businesses.

Keywords:

COVID-19 Pandemic, Crisis Management, Business Performance, Optimism, Positive Orientation Theory, Conversation of Resources Theory.,

PDF

___

Acar, Y. (2020). Yeni koronaviris (COVID-19) salgını ve turizm faaliyetlerine etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 7-21.
Akdağ, M. (2005). Halkla ilişkiler ve kriz yönetimi. Selcuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 1-20.
Akıncı, Z. (2011). Konaklama işletmelerinde kriz sürecinde insan kaynakları yönetiminin rolü ve önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(4), 132-152.
Albeni, M. (2004). Krizlerin Antalya turizimine etkileri (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Alessandri, G., Borgogni, L., Schaufeli, W., Caprara, G., & Consiglio, C. (2014). From positive orientation to job performance: the role of work engagement and self-efficacy beliefs. Journal of Happiness Studies, (16), 767-788.
Alessandri, G., Vecchione, M., Tisak, J., Deiana, G., Caria, S., & Caprara, G. (2012). The Utility of positive orientation in predicting job performance and organisational citizenship behaviors. International Association of Applied Psychology, 61(4), 1-30.
Alpago, H. ve Oduncu Alpago, D. (2020). koronavirüs salgınının sosyo-ekonomik sonuçları. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 99-114.
Apenteng, O. O., & Ismail, N. (2014). Modelling the ımpact of ınternational travellers on the trend of HIV epidemic. Transactions on Engineering Technologies, 381-389.
Arık, Ş. (1991). Selçuklular zamanında Anadolu'da veba salgınları. Tarih Araştırma Dergisi, 15(26), 27-57.
Avşaroğlu, S. ve Akçeşme, F. (2018). Özel gereksinimli çocuğu olan anne babaların iyimserlik ve stresle başa çıkma tutumları. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 2(1), 20-29.
Aydın, A. (2010). İzmirdeki beş yıldızlı otel işletmelerinde kariyer yönetimi uygulamaları ve ekonomik krizin otel çalışanlarının kariyer planlarına etkisi (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Aydın, G. ve Tezer, E. (1991). İyimserlik, sağlık sorunları ve akademik başarı ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi (26), 2-9.
Bahar, O. ve Çelik İlal, N. (2020). Koronavirüsün (COVID-19) turizm sektörü üzerindeki ekonomik etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 125-139.
Caprara, G. V., Alessandri, G., & Barbaranelli, C. (2010). Optimal functioning: contribution of self-efficacy beliefs to positive orientation. Psychotherapy and Psychosomatics, 79(5), 328–330.
Caprara, G. V., Steca, P., Alessandri, G., Abela, J., & McWhinnie, C. (2010). Positive orientation: explorations on what is common to life satisfaction, self-esteem, and optimism. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 19(1), 63-71.
Chhajer, R., Rose, E., & Joseph, T. (2018). Role of Self-efficacy, optimism and job engagement in positive change: Evidence from the middle east. The Journal for Decision Makers, 43(4), 222–235.
Clift, S. (2000). Tourism and health: Current ıssues and future concerns. Tourism Recreation Research, 25(3), 55-61.
Çeti, B. ve Ünlüönen, K. (2019). Salgın hastalıklar sebebiyle oluşan krizlerin turizm sektörü üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi. AHBVÜ Turizm Fakültesi Dergisi, 22(2), 109-128.
Çetintürk, İ. Adıgüzel, O. ve Demir, C. (2015). Yenilik yeteneğinin işletme performansı üzerindeki etkisinde müşteri değerinin aracılık rolü: beş yıldızlı konaklama işletmeleri üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(36), 819-833.
Çiftçi, D. (1997). Havayolu işletmelerinde kriz yönetimi ve bir model önerisi (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Çiftçi, G. (2015). Turizm işletmelerinde kriz yönetimi uygulamalarının örgütsel öğrenme ve işletme performansı açısından ampirik olarak analizi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Çolak, O. ve Batman, O. (2019). Turizmde kriz yönetimi: İstanbul örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(3), 351-371.
Donohoe, H., Pennington-Gray, L., & Omodior, O. (2014). Lyme disease: Current issues, implications, and recommendations for tourism management. Tourism Management, (46), 408-418.
Dündar, Ş. (2010). Aile işletmelerinde kurumsal yönetim anlayışı ve profesyonelleşmenin işletme performansına etkileri (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Erdem, B. Gökdeniz, A. ve Met, Ö. (2011). Yenilikçilik ve işletme performansı ilişkisi: Antalya’da etkinlik gösteren 5 yıldızlı otel işletmeleri örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 77-112.
Ergün Başak, B. ve Can, G. (2018). The relationships between self-compassion, social-connectedness, optimism and psychological resilience among low-ıncome university students. Elementary Education Online, 17(2), 768-785.
Eugenio-Martin, J., & Campos-Soria, J. (2013). Economic crisis and tourism expenditure cutback decision. Article in Annals of Tourism Research, 44(1), 1-37.
Göral, R. (2014). Turizm sektöründe stratejik kriz yönetimine ilişkin bütünsel. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 89-101.
Gössling, S., Scott, D., & Hall, C. (2020). Pandemics, tourism and global change: a rapid assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 1-20.
Harris, L. C., & Ogbonna, E. (2001). Strategic human resource management, market orientation, and organizational performance. Journal of Business Research, 51, 157-166.
Hobfoll, S. (2001). The influence of culture, community, and the nested-self in the stress process: Advancing Conservation of Resources theory. Applied Psychology: An International Review, 50(3), 337–370.
Hobfoll, S. E. (2002). Social and psychological resources and adaptation. Review of General Psychology, 6(4), 307–324.
Hult, G., Hurley, R., & Knight, G. (2004). Innovativeness: Its antecedents and impact on business performance. Industrial Marketing Management, 33, 429–438.
İbiş, S. (2020). COVID-19 salgınının seyahat acentaları üzerine etikisi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 85-98.
İşleyen, T. ve Küçük, B. (2013). Öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 199-208.
Israeli, A. A., & Reichel, A. (2003). Hospitality crisis management practices: the ısraeli case. International Journal of Hospitality Management, 22(4), 353-372.
Ivanov, S., Webster, C., Stoilova, E., & Slobodskoy, D. (2020). Biosecurity, automation technologies and economic resilience of travel, fourism and hospitality companies. Robots, Artificial Intelligence And Service Automation In Travel, Tourism And Hospitality, 1-35.
Jamal, T., & Budke, C. (2020). Tourism in a world with pandemics: local-global responsibility and action. Journal Of Tourısm Futures, 6, 1881-1888.
Karakaya, A. (2004). Stratejik yönetim sisteminin kriz yönetimine katkısı üzerine bir araştırma. Teknoloji , 7(2), 225-233.
Karim, W., Haque, A., Anis, Z., & Ulfy, M. (2020). The Movement Control Order (MCO) for COVID-19 crisis and its ımpact on tourism and hospitality sector in Malaysia. International Tourism and Hospitality Journal, 3(2), 1-7.
Kayacan, M. (2010). Seyahat ilişkili Lejyoner hastalığı, korunma ve kontrol yöntemleri (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Kılıçdere, S. (2017). Seyahat acentalarında kriz yönetimi kapsamında 2016 turizm sezonunun değerlendirilmesi (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Kıvılcım, B. (2020). COVID-19 (Yeni Koronavirüs) salgınının turizm sektörüne muhtemel etkileri. International Journal of Western Black Sea Social and Humanities Sciences, 4(1), 17-27.
Kiper, V. O. Saraç, Ö. Çolak, O. ve Batman, O. (2020). COVID-19 salgınıyla oluşan krizlerin turizm faaliyetleri üzerindeki etkilerinin turizm akademisyenleri tarafından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(43).
Koch, S., & Steffen, R. (1994). Meningococcal disease in travelers: vaccination recommendations. J Travel Med, 1(1), 4-7.
Köşker, H. (2017). Krizlerin turizm sektörüne etkileri üzerine bir araştırma: 2016 yılı Türkiye örneği. Akademik Bakış Dergisi, (62), 216-230.
Kuşluvan, S. ve Eren, D. (2008). Örgütsel hizmet odaklılığın işletme performansı üzerindeki etkisi: konaklama işletmelerinde bir uygulama. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(2), 177-193.
Laguna, M. (2018). Towards explaining the “how” of positive orientation: The beliefs-affect-engagement model. Asian Journal of Social Psychology, 2-7.
Laguna, M., & Razmus, W. (2018). When ı feel my business succeeds, ı flourish: reciprocal relationships between positive orientation, work engagement, and entrepreneurial success. Journal of Happiness Studies, 20, 2711–2731.
Lewis, N. D., & Bailey, J. (1992). HIV, ınternational travel and tourism: global ıssues and pacific perspectives. Asia Pac I Public Health, 6(3), I59-167.
Marcuta, L., Dorobanju, D., Popescu, A., Tindeche, C., & Marcuta, A. (2020). The ınfluence of epidemics on tourism under the conditions of globalization. AgroLife Scientific Journal, 9(1), 214-220.
Matsuno, K., Mentzer, J., & Özsomer, A. (2002). The effects of entrepreneurial proclivity and market orientation on business performance. Journal of Marketing, 66, 18–32.
Özaltın Türker, G. (2020). COVID-19 algını turizm sektörünü nasıl etkiler? turizm akademisyenleri perspektifinden bir değerlendirme. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(2), 207-224.
Özer, E. (2016). Kalite uygulamalarının işletme performansı üzerindeki etkisi: İnşaat sektöründe bir uygulama (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Özer, H. (2004). Nitel değişkenli ekonometrik modeller: Teori ve bir uygulama (1.Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
Özhasar, Y. ve Eğe, Z. (2019). Konaklama işletmelerinde kriz yönetimi uygulamaları: İstanbul Fatih ilçesi örneği. International Journal of Contemporary Tourism Research, 1, 50–65.
Öztürk, E. Mesci, M. ve Kılınç , İ. (2013). Yenilik faaliyetlerinin işletme performansına etkisi: yat limanları üzerine bir değerlendirme. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2), 97-118.
Öztürk, Y. ve Türkmen, F. (2006). Turizm işletmelerinin kriz dönemlerinde uyguladıkları pazarlama stratejilerine yönelik bir araştırma. Ticaret ve Turizm Egitim Fakültesi Dergisi, (1), 74-93.
Pavli, A., Tsiodras, S., & Maltezou, H. (2014). Middle east respiratory syndrome Coronavirus (MERS-CoV): Prevention in travelers. Travel Medicine and Infectious Disease, 12, 602-608.
Scheier, M. F., & Carver, C. (1992). Effects of optimism on psychological and physical well-being: Theoretical overview and empirical update. Cognitive Therapy and Research, 16(2), 201-228.
Scheier, M. F., & Carver, C. (1985). Optimism, coping, and health: assessment and ımplications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4(3), 219-247.
Seçilmiş, C. Kılıç , İ. ve Doğantekin, A. (2017). Siyasi krizlerin turizme etkisi ve bir kriz yönetim modeli önerisi. İlk Uluslararası Turizmin Geleceği Kongresi, Mersin, 498-505.
Sezgin, F. (2003). Kriz yönetimi. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 181-195.
Sonnenburg, F. v., Tornieporth, N., Waiyaki, P., Lowe, B., Peruski Jr, L., DuPont, H., & Mathewson, J. (2000). Risk and aetiology of diarrhoea at various tourist destinations. Research Letters, 356, 133-134.
Şendoğdu, A. (2009). Kurumsal yönetişim ilkeleri ışığında kriz yönetimi açısından krizi fırsata çevirme: türk bankacılık sektöründe bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 12(1-2), 15-26.
Topuz, Ç. (2009). Kriz yönetimi ve turizm sektörüne etkileri (Belek Bölgesindeki otel işletmelerine yönelik bir uygulama) (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Venkatraman, N., & Ramanujam, V. (1986). Measurement of business performance in strategy research: a comparison of approaches. The Academy of Management Review, 11(4), 801-814.
Verikios, G., Sullivan, M., Woo, G., Stojanovski, P., & Giesecke, J. (2015). Assessing regional risks from pandemic ınfluenza: a scenario analysis. The World Economy, 1-31.
Wilder-Smith, A. (2005). The severe acute respiratory syndrome: Impact on travel and tourism. Travel Medicine and Infectious Disease, 4, 53–60.
Yılmaz, Ö. D. (2004). Turizm işletmelerinde kriz yönetimi ve konaklama işletmeleri yöneticilerinin krizlere ilişkin yaklaşımlarına yönelik bir araştırma (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Zerenler, M. ve İraz, R. (2006). Kriz dönemlerinde ürün ve süreç esnekliğinin işletme performansına etkileri: küçük ve orta ölçekli tekstil işletmelerinde bir araştırma. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(21), 247-267.