Âşık Günay Yıldız’ın Hikâyeleriyle Yaralı Mahmut Hikâyesi’nin Motif Mukayesesi

Halk hikâyelerini incelemede önemli olan konulardan birisi motif araştırması ve bu motiflerin diğer halk hikâyelerindeki benzerleri ile karşılaştırılmasıdır. Bu çalışmada, daha önce tez çalışması yaptığımız günümüz âşıklarından Âşık Günay Yıldız’ın kaleme aldığı Çoban Mirzehan Hikâyesi (ÇMH), Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan Hikâyesi (AMŞSH) ve Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan Hikâyesi (YASSH) ve Yaralı Mahmut Hikâyesinde (YMH) bulunan motif veya motif komplekslerinin mukayesesini yapılacaktır. Çoban Mirzehan Hikâyesi, AMŞSH, YASSH ve YMH sırayla epizotlarına göre motifleri bulundu. ÇMH, AMŞSH ve YASSH’de sırasıyla şu motifler tespit edildi: Çobanlık, avcılık, evlilik, evlenme âdetleri, âşık olma, ilk görüşte âşık olma, aşk hastalığı, zengin adamlar, sihir, rüya, bade içme, rüya âleminde aşk, yardımcı derviş, çocuklara ad verme, şans ve kaderin değişmesi, yardımcı kadın, yardımcı adam, hile yoluyla aldatma, dua, formalistik sayılar, duyguların şiirle ifade edilmesi, hak âşığı, baba ana ve oğul ve çeşitli kardeşlikler, hapsederek cezalandırma, pir, hızır, harami, gurbete gidiş, baştan geçeni anlatma, düğün, at motifi. Yaralı Mahmut Hikâyesinde kılık değiştirme, evlilik, âşık olma, rüya ve bade, rüyada aşk, derviş, yaşlı kadın ve adam, dua, baba ana ve oğul, formilistik sayılar, hapsetme, şiirle ifade, gurbete gitme ve baştan geceni anlatma motifleri bulunmaktadır. Çoban Mirzehan Hikâyesi, AMŞSH ve YASSH ile YMH’ni epizot ve motif olarak incelediğimiz bu çalışmada evlilik, âşık olma, rüya ve rüyada aşk, bade, yaşlı kadın ve adam, dua, şiirle anlatım, baba ana oğul, hapsetme, gurbete gitme, ad verme, hızır (pir), kılık değiştirme ve muamma motiflerine rastlamaktayız. Karşılaştırmağa çalıştığımız motiflerin birçoğunun hikâyelerde aynen veya çok küçük farklılıklarla tekrar edildiği görülür.

Anahtar Kelimeler:

Motif, Çoban Mirzehan, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan, Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan

Comparing Motifs of Minstrel Gunay Yıldız’s Tales with Yaralı Mahmut Tale

One of the important points to examine folk tales is investigating motifs and comparing these motifs with other folk tales motifs. The aim of this study was to compare Gunay Yıldız tales motifs to motifs of Yaralı Mahmut Tale. The common motifs of Yıldız tales were shepherds, hunting, marriage, marriage customs, fall in love, fall in love at first sight, love sickness, rich men, magic, dreams, drinking bade, love in a dream world, deputy dervish, giving a name to child, change of luck and fate, assistant (old) woman, assistant (elderly) people, fooled by fraud, deception by fraud, prayer, formalistic numbers, the expression of feelings with poetry, divine minstrels, father mother and son and several fraternities, imprisoning (punishment), Pir, Hızır, thieves, going abroad to find the love, explaining the things happened, the wedding ceremony and horse. Motifs of Yaralı Mahmut Hikayesi were disguise, wedding, love, bade drinking, love in the dream world, dervish, assistant (old) woman, assistant (elderly) people, pray, father mother and son , formalistic numbers, imprisoning, the expression of feelings with poetry, going abroad and return to find the loved one and explaining the things happened. Common motifs of four tales are wedding, love, love in the dream world, dream and bade, dervish, the expression of feelings with poetry, assistant (elderly) people, pray, father mother and son, giving a name to child, disguise, deception by fraud, Hızır, enigma. Many motifs were observed to be repeated in the same or with very small differences in the tales.

Keywords:

Motif, Çoban Mirzehan, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan, Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan,

PDF

___

Arda, S. Z C. (1970). Edebiyatta Motif Araştırmaları. Hareket Mecmuası, Temmuz, 55:20.
Aslan, E. (2001). Halk Hikâyelerinde İmtihan Motifi Kompleksi, Milli Folklor, 7 (51), 5-15.
Aslan, E. (2003). Halk Bilimi Araştırmaları I., Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Aslan, E. (2004) Türk Halk Hikayeciliğinde kullanılan kalıp Söz grupları ve manzum tasvirler Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Milli eğitim Dergisi 164;311-326
Aslan, E. (2008). Türk Halk Edebiyatı, Maya Akademi Yayınları Ankara.
Aslan, E.( 1990). Halk hikâyelerini inceleme yöntemleri : Yaralı Mahmut hikâyesi üzerinde bir inceleme. Diyarbakır
Bali, M. ( 1973). Erciyesli Emrah ile Selvihan Hikâyesi.Varyantların tespiti ve halk hikayeciliği bakımından önemi. Ankara.
Elçin, Ş. (1949). Kerem ile Aslı hikayesi, Milli Eğitim bas. Ankara.
Fischdick, E. (1958). Das Turkische Volksbuck “Elif und Mahmud”. Ein Bitrag Zur Vergleichenden Marchenkunde, Walldorf- Hessen.
Fischer, H. August, ( 1929). Schah Ismail Und Gülüzar, Ein turkichher Volksroman, (Türk Bibl. Bd. XXVI, hrsg.) Leipzig.
Gökşen, C. (2012). Sana mı Kalmış Âşık Günay Yıldız Hayatı-Sanatı-Şiirleri- Atışmaları, Ankara: Akademisyen.
Gökyay, O Şaik. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul.
Spies, O. (1923). Esman and Zeydehan, Antropos, C 18-20, ss 804-818, Wien.
Spies, O. (1941). Turkische Volksbücher, Leipzig, 1929. ( Türk Halk kitapları, çeviren Behçet Gönül Necatigil) İstanbul.
Terence Patrick Murphy. 2015. From Veselovskian Motif to Proppian Function The Fairytale and Plot Structure Palgrave Macmillan UK, p 29-33. DOI 10.1057/9781137547088 4.
Thompson S. (1955). Motif Index of Folk Literature, 6 cilt, Bloomington-Indiana.
Tomachevsky, B. (1965). Thematigue, Fransızcaya tercüme edip yayınlayan T. Todorov, Theorie de la Literature. Seuil, ss. 268-269.
Türkmen, F. 1974). Tahir ile Zühre hikayesi üzerinde mukayeseli bir araştırma Ankara.
Yağmur, S.K. (2016). Aşık Günay Yıldız’ın Hikayelerinin Epizot ve Motiflerinin İncelenmesi. (Basılmamış Doktora Tezi) Ahi Evran Üniversitesi. Kırşehir.