191157

Antepli Hasretî ve Şiirleri

Klasik Türk edebiyatı, biyografik kaynaklar bakımından oldukça zengindir. Binlerce şairin yaşam bilgileri bu kaynaklarda yer almaktadır. Geniş Osmanlı kültür havzasında merkeze uzak oluşları, resmi bir görev almamaları, mahallîliği aşamamaları gibi nedenlerle biyografik kaynaklara girememiş şairler bulunmaktadır. Bu tür sanatçıların manzumelerine mecmua ve cönklerde rastlanmaktadır. Kaynakların yaşamı hakkında bilgi vermediği, mecmualarda şiirleri bulunan şairlerden biri Antepli Hasretî’dir. Şiirlerinin muhtevasından anlaşıldığı kadarıyla Hasretî, Keremüddinzâde ve Antebî (Antepli) nisbeleriyle tanınmıştır. 16. yüzyılın son çeyreğinde doğmuş, 17. yüzyılın ortalarında vefat etmiştir. Doğum yeri Antep’tir; fakat ömrünün önemli kısmını Şam’da geçirmiştir. Elimizde 1’i kaside, 21’i gazel, 2’si kıt’a, 11’i tarih, 5’i hezl, 1’i matla olmak üzere 41 manzumesi vardır. Kasidede Şam Valisi Mostarlı Mustafa Ağa’yı övmektedir. Gazellerinde aşkın ıstırabı, sevgilinin güzelliği, maşuka duyulan hasret ve felekten şikâyet konularını işlemiştir. Tarih manzumelerinde devlet büyüklerinin, şairlerin ve Şam eşrâfının vefat ve nasb senelerini bildirmiştir. Hezliyatta şair Şehrî ile atışmıştır. Dinî-tasavvufî terim ve kavramlar kullanmamıştır. Farklı nazım şekillerinden yararlanması, değişik aruz kalıplarını başarıyla tatbik etmesi, kafiyeyi nizâmî kullanması onun divan şiirine hâkim olduğunu göstermektedir. Dil ve üslubu ağır olan Hasretî’nin manzumeleri Türkçe deyim, atasözü ve arkaik kelimeler bakımından kurudur. Bu makalede Antepli Hasretî’nin şiirlerinden hareketle hayatı hakkında çıkarımlarda bulunulacak, edebî kişiliği sergilenecek, mevcut şiirlerinin çeviri yazılı metni ilim âlemiyle paylaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Antepli Hasretî, Divan Şiiri, 17. Yüzyıl

Hasretî From Antep And His Poems

The Classical Turkish literature is vere rich in terms of the biographical sources. The life information about the thousands of poet is included in the sources. There are the posts who are not included in the biographical sources as they are far away to the center across The Wide Ottoman Cultural Area, they have not got the formal duty, they could not exceed to be regional. The poems of these artists are seen in the journals and the notebook of poetries. One of the poets that the sources don’t inform about their life is Hasreti from Antep in the journals. As it is understood from the poetries’ content, Hasreti was known with the names of Keremüddinzade and Antebi. He was born in the last quarter of 16. Century. He died in the middle of 17. Century. His birthday place is Antep. However, he lived in Damascus for the great part of his life. He has got 41 poems as one of them is ode, twenty one of them are gazelle, two of them are verse, eleven of them are history, five of them are burlesque of poem, one of them is first duality of poem. On his ode, he praises Mustafa Agha who was the governor of Damascus and from Mostar. He included the subjects of love’s pain, the beauty of darling, the longing to the sweet and the complaint of destiny. The years of death and assignment belonging to the statesmen, poets and Damascus’s gentry in the historical poems. He had a row with Sehri in Hezliyat. The religious and sufistic terms and concepts were not used. It showed that he dominated over the collected poems that he used the different poetry forms, he executed the different prosody patterns, he used the rhyme regularly. Hasreti’s poems which have not got the simple language and wording are made in terms of Turkish idiom, preverb and archaic words. In this article, the conclusion about Hasreti’s life will be made, his literal personality will be exhibited, the translated text of his current poetries will be shared with the scientific world from the point of Hasreti’s poetries.

Keywords:

Hasreti From Antep, Divan Poetry, 17. Century,

PDF

___

Açıkgöz, N. (1982). Riyazü’ş-şuara-Riyazî Mehmet Efendi, Ankara Ünv. Yük. Lis. Tezi, Ankara.
Ahatlı, E. (2011). “Terceme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 40, Ankara 2011, s. 483-484.
Altun, K. (1997). Tezkire-i Mûcib, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
Antepli Hasretî (a), İran Meclis-i Şurâ-yı Millî Kütüphanesi, no. 14200.
Antepli Hasretî (b), Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum, no. 744-745.
Antepli Hasretî (c), Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan Bölümü, no. 76/1.
Aral, A. E. (06.12.2014). “HASRETÎ”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (E.T: 27.05.2018). http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5704
Avcı, C. (2010). “Tabakât (İslam Tarihi)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 39, Ankara, s. 297-299.
Babacan, İ. (2010). Tezkire-i Mecalis-i Şu’ara-yı Rum Garîbî Tezkiresi, Vizyon Yay., Ankara.
Canım, R. (2000). Tezkiretü’ş-şuara ve Tabsıratü’n-nüzemâ, AKM Yay., Ankara.
Coşkun, A. O. (1985). Seyrekzade Mehmet Âsım-Zeyl-i Zübdetü’l-eş’ar, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitsüsü, Yayımlanmamış Yük. Lis. Tezi, Ankara.
Çapan, P. (2005). Mustafa Safayî Efendi Tezkire-i Safayî, AKM Yay., Ankara.
Çınarcı, M. N. (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet Tezkiretü’ş-şuara, Gaziantep Ünv. Yük. Lis. Tezi, Gaziantep.
Çiftçi, Ö. (?). Fatîn Davud-Hatimetü’l-eş’âr, Kültür Bakanlığı e-Kitap, (E.T:29.06.2018) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0
Demirel, Ş. (09.11.2013) “ŞEHRÎ, Malatyalı Ali Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (E.T: 27.05.2018). http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5704
Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
Donuk, S. (2017). Nev’îzâde Atâyî’nin Şakâik Zeyli, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
Donuk, S. (2016). Türk Edebiyatında Vefeyâtnâme ve İsmail Beliğ’in Güldeste-i Riyaz-ı İrfan’ı, Gece Kitaplığı, Ankara.
Durmuş, İ. (2010). “Tabakat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 39, Ankara, s. 288-290.
Ekinci, R. (2017). Uşşâkîzâde Hasib Zeyl-i Şakâik, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
Erdem, S. (1988). Mehmet Salih Yümnî-Tezkire-i Şuara-yı Yümnî, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.55, Ağustos, s. 85-112.
Erdem, S. (1988). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, AKM Yay., Ankara.
Fayda, M. (2009). “Siyer ve Megâzî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 37, Ankara, s. 319-324.
Genç, İ. (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şuara-yı Meleviyye, AKM Yay., Ankara.
Gürbüz, M. (11.08.2014). “HASRETÎ, Hasretî Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (E.T: 27.05.2018). http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3969
Gürbüz, M. (2011). Kâbilî’nin Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş’âr Adlı Şiir Mecmuası, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri (E.T: 01.03.2018)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Yeni%C3%A7eri_a%C4%9Falar%C4%B1_listesi (E.T: 28.05.2018).
İnce, A. (2005). Tezkiretü’ş-şuara-Salim Efendi, AKM Yay., Ankara.
İsen, M. (1994). Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
İsen, M. vd. (2009). Şair Tezkireleri, Grafiker Yayınları, Ankara.
Kandemir, M. Y. (1997). “Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 15, Ankara, s. 27-64.
Kandemir, M. Y. (2010). “Şemail”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, C. 38, s. 497-500.
Kaşif, Y. (2001). Güftî ve Teşrifatü’ş-şuara’sı, AKM Yay., Ankara 2001.
Kaya, D. (1990). Şairnameler, Kültür Bakanlığı Halk Kültürü Araştırmaları Dairesi Yayınları, Ankara.
Kayabaşı, B. (1996). Kafzade Faizî’nin Zübdetü’l-eşârı, İnönü Ünv. Doktora Tezi, Malatya.
Kılıç, F. (2010). Meşâirü’ş-şuarâ (İnceleme-Metin), İstanbul Araştırmaları Ens., İstanbul.
Kireççi, A. (2011). “Arap Dünyasında Biyografi Geleneği”, Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri (Mustafa İsen Adına), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 443-444.
Koca, T. (1990). Bektaşi Nefesleri ve Şairleri, Naci Kasım İstanbul Maarif Kütüphanesi ve Matbası, İstanbul.
Kut, G. (1978). Heşt-Bihişt, The Tezkire by Sehî Beg, Harvard.
Kutluk, İ. (1997). Tezkiretü’ş-şu’ara-Beyâni Mustafa bin Carullah, TTK Yay., Ankara.
Kutluk, İ. (1989). Tezkiretü’ş-şu’ara-Kınalızâde Hasan Çelebi, TTK Yay., Ankara.
Levend, A. S. (2008). Türk Edebiyatı Tarihi, I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
Mehmed Süreyya. (1308). Sicill-i Osmânî, C. I-IV, Matbaa-ı Âmire, İstanbul.
Oğraş, R. (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-endûz’u, Emirdağ Ofset, Afyon.
Özcan, A. (1989). Şaka’ik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, Çağrı Yay., İstanbul.
Özcan, A. (2010). “Tabakat (Osmanlı Dönemi)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 39, Ankara 2010, s. 299-301.
Solmaz, S. (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası, AKM Yay., Ankara.
Tan, M. (2007). Osmanlı Bilginleri, eş-Şakaiku’n-nu’maniyye fî Ulema’id-devleti’l-Osmaniyye, İz Yay., İstanbul.
Tanyeri, M. A. (1999). Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yayınları, Ankara.
Tatçı, M. (2003). Osmanlı Müellifleri Bursalı Mehmed Tahir, Bizim Büro Yay., Ankara.
Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nailî, Bizim Büro Yay., Ankara.
Uzun, M. (1998). “Hilye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 18, Ankara, s. 44-47.
Yakar, H. İ. (2013). Antepli Divan Şairleri, YCM Yayınları, Gaziantep.
Zavotçu, G. (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin), Sahaflar Kitap Sarayı, İstanbul.