Aksaray Sancağı Mahalle ve Köy İdarelerinde Muhtarlık Teşkilatının Kurulması (1835)

II. Mahmut döneminde yerel yönetimler alanında muhtarlık teşkilatının kurulduğu görülmektedir. Muhtarlık teşkilatı ile merkezi otoriteyi güçlendirmek amaçlanmıştır. Bu sayede hem nüfus hareketliliği denetlenebilecek hem de taşrada ayanların etkinliği kısıtlanarak devlet kontrolü sağlanacaktır. İlk muhtarlık teşkilatının 1829 yılında II. Mahmut zamanında İstanbul’da Üsküdar, Galata ve Eyüp’te (bilad-ı selasa) tesis edilmiştir. Halkın İstanbul’a göçünü kontrol etmek ve giriş çıkışları kontrol altına almak amaçlanmıştır. II. Mahmut’un emri ile teşkilatın kısa sürede taşrada kurulması için emir verilmiştir. Taşrada ilk muhtarlık teşkilatının 1833 yılında Kastamonu’da tesis edildiği görülmektedir. Bunu Ankara, Sivas ve Aydın gibi sancaklar takip etmiştir. Aksaray’ın bağlı bulunduğu Karaman Eyaletinde ise teşkilatını kurulması gecikmiş. II. Mahmud Karaman Mutasarrıfına gönderdiği bir fermanla teşkilatın kurulması yönünde emir vermiştir. Mutasarrıf Ali Paşa’ın 1835 tarihinde Konya, Akşehir, Aksaray ve Beyşehir sancakları kazalarına yeni usul gereği muhtarlar seçilerek tayin edildiğini sadarete bildirmiştir. Padişahın emri doğrultusunda Aksaray mahalle ve köylerinde 1835 yılında kurulan muhtarların isimlerinin yer aldığı muhtarlık defteri çalışmamızın esasını teşkil etmektedir. Bu defter doğrultusunda Aksaray ve Köylerinde muhtarlık teşkilatının kuruluşu ve işleyişi anlatılacaktır. 

Establishment Of Muhtar Organization ın Aksaray Flag And District Administrations (1835)

During the period of Mahmut II, a mukhtar organization was established in the field of local administrations.  It is aimed to strengthen the municipality organization and the central authority. In this way, population mobility can be controlled and state control will be ensured by restricting the activities of provinces. The first mukhtar organization was established in Istanbul in 1829 during the reign of Mahmut II in Üsküdar, Galata and Eyüp (bilad-ı selasa).  It is aimed to control the immigration of people to Istanbul and control the entrances and exits. Mahmut II ordered that the organization be established soon in the province.  It appears that the first work of a  mukhtar organization was established in Kastamonu in 1833. It followed flags like Ankara, Sivas and Aydin. The establishment of the organization is delayed in Aksaray's Karaman State. Mahmud II Karaman gave an order to the establishment of an organization with an order sent to the Supreme Court.  In 1835, Mutasarrif Ali Pasha informed that Konya, Aksehir, Aksaray and Beyşehir banners were appointed by choosing the muhtars for the new method. In the direction of the Sultan's command, the names of muhtars who were established in Aksaray neighborhoods and villages in 1835 constituted the basis of our work. The establishment and operation of the muhtar organization in Aksaray and Köyler will be explained in this booklet. 

___

  • BOA A.RSK. d. Nr. 1698
  • BOA HAT 756/35708/A, 5 Rebiülahir 1251;
  • BOA HAT 756/35708, 29 Zilhicce 1251
  • Akyıldız, Ali (2006), “Muhtar”, “Muhtar”, DİA, 31, s. 51-53.
  • Atam, Şenay, (2013), “Osmanlı Devleti’nde Muhtarlık Teşkilatının Kurulması: Niğde Merkez Sancağı ve Bor Kazası Örneği, Journal of World of Turks, 5/1, s. 291-310.
  • AYGÜN, Necmettin, (2016), Nüfus Defterleri’nde Aksaray’ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1830-1845), C. I-II-III, Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Arş. Mrk. Yayınları.
  • BARKAN, Ö. Lütfi (1953), “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, X, s. 1-26
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, (2010), Başbakanlık Basımevi, İstanbul.
  • Çadırcı, Musa, (1970), “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilâtının Kurulması Üzerine Bir İnceleme, Belleten, C. XXXIV, S. 135, s. 409-420.
  • Çadırcı, Musa, (1988), “Tanzimat’ın İlânı Sıralarında Türkiye’de Yönetim (1826-1839)”, Belleten, LII (201), 1215-1240.
  • Çadırcı, Musa, (1997), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. TTK Yayınları, Ankara.
  • KELEŞ, Erdoğan, (2013), “Menteşe Sancağında Muhtarlık Teşkilatının Kurulması”, Çağdaş ve Yerel Yönetimler, 22, s. 59-79.
  • Ortaylı, İlber, (2000), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: TTK Yayınları.
  • Bayramoğlu Adala, A. (2008), Osmanlı Şehrinde Mahalle, İstanbul: Sümer Kitabevi Yayınları.
  • TOPAL, Nevzat, (2009), Anadolu Selçukluları Devrinde Aksaray Şehri, Aksaray Valiliği Yayınları, Ankara.
  • TOPAL, Nevzat, (2009), “Karamanoğulları Döneminde Aksaray’da İskân ve Mahalleler” Türklük Bilimi Araştırmaları, 20 (güz) s. 207-216.
  • YÖRÜK, Doğan, (2005), XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı (1500-1584), Tablet Kitabevi, Konya.