Morfometrik parametreler yardımıyla havzada muhtemel taşkın riskinin tahmin edilmesi: Akçay Havzası örneği

Bu çalışmada Batı Karadeniz Bölgesi’nde bulunan Akçay havzasında taşkın risk seviyesinin belirlenmesi ve mevcut Hidroelektrik Santrali (HES) konumunun değerlendirilmesi amacıyla havza, alt havzalara ayrılmış ve her bir alt havzaya ait morfometrik parametreler hesaplanmıştır. Bunun için ArcGIS 10.1 kullanılarak alt havzaların geometrik özellikleri, drenaj ağı ve Strahler yaklaşımına göre drenaj ağının mertebeleri belirlenmiştir. Daha sonra literatürde bulunan ve havzaları notlandırma için kullanılmakta olan yöntem modifiye edilerek alt havzaların potansiyel taşkın risklerine göre önceliklendirilmesi yapılmıştır. Yapılan alt havza önceliklendirilmesine göre Akçay Havzası’nda bulunan Yunuslar HES rezervuarının, yüksek risk potansiyeline sahip ve toplam drenaj alanının yaklaşık yarısını oluşturan alt havzayı kapsadığı tespit edilmiştir. Ayrıca çıkış noktasında bir akarsu köprüsü bulunan ve en büyük drenaj alanına sahip alt havzada bir önlem yapısı yapılması, gerek köprünün gerekse havzanın taşkından etkilenme riskini azaltacağı öngörülmüştür. Daha az sayıda morfometrik büyüklük kullanılarak alt havzalarda meydana gelebilecek ani taşkın riski literatürde bulunan grafiksel yönteme göre de incelenmiş ve tüm alt havzaların potansiyel taşkın riski orta olarak belirlenmiştir.

___

  • Özdemir H., Havza morfometrisi ve taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, 457–474, 2011.
  • El-Shamy I.Z., New approach for hydrological assessment of hydrographic basins of recent recharge and flooding possibilities, 10th Symp. Quaternary and Development, Mansoura Univ.–Mısır, 15, 18 Nisan, 1992.
  • Youssef A.M., Pradhan B., Hassan A.M., Flash flood risk estimation along the St. Katherine road, southern Sinai, Egypt using GIS based morphometry and satellite imagery, Environ. Earth Sci., 62 (3), 611–623, 2011.
  • Horton R., Erosional development of streams and their drainage basins, hydrophysical approach to quantitative morphology, Geology Society of America Bulletin, 56, 275–370, 1945.
  • Miller V.C., A quantitative geomorphic study of drainage basin characterize lies in the Clinch Mountain area, Virginia and Tennessee, Columbia Univ., Department of Geology, A.B.D., 1953.
  • Strahler A.N., Quantitative geomorphology of drainage basins and channel networks, Handbook of applied hydrology, Editör: Chow, V.T., McGraw-Hill, New York-A.B.D., 439–476, 1964.
  • Yadav S.K., Singh S.K., Gupta M., Srivastava P.K., Morphometric analysis of Upper Tons basin from Northern Foreland of Peninsular India using CARTOSAT satellite and GIS, Geocarto International, 29 (8), 895–914, 2014.
  • Aher P.D., Adinarayana J., Gorantiwar S.D., Quantification of morphometric characterization and prioritization for management planning in semi-arid tropics of India: a remote sensing and GIS approach, J. Hydrol., 511, 850–860, 2014.
  • Abdul Rahaman S., Abdul Ajeez S., Aruchamy S, Jegankumar D., Prioritization of sub watershed based on morphometric characteristics using fuzzy analytical hierarchy process and geographical information system-a study of Kallar Watershed, Tamil Nadu, Aquatic Procedia, 4, 1322–1330, 2015.
  • Asode A.N., Sreenivasa A., Lakkundi T.K., Quantitative morphometric analysis in the hard rock Hirehalla sub-basin, Bellary and Davanagere Districts, Karnataka, India using RS and GIS, Arabian J. Geosci., 9 (5), 381, 1–14, 2016.
  • Leopold L.B. ve Miller J.P., Ephemeral streams: hydraulic factors and their relation to the drainage net, U.S. Geological Survey, prof. pa 282-A, US Government Printing Office, Washington, A.B.D., 1956.
  • Markose V.J., Dinesh A.C., Jayappa K.S., Quantitative analysis of morphometric parameters of Kali River basin, southern India, using bearing azimuth and drainage (bAd) calculator and GIS, Environ. Earth Sci., 72 (8), 2887–2903, 2014.
  • Jolly J.P., A proposed method for accurately calculating sediment yields from reservoir deposition volumes, Exeter Symposium, Exeter, Birleşik Krallık, IAHS Publication, 153–161, 19–30 Temmuz, 1982.
  • Ogunkoya O.O., Adejuwon J.O., Jeje L.K., Runoff response to basin parameters in south-western Nigeria, J. Hydrol., 72 (1–2) , 67–84, 1984.
  • Pitlick J., Relation between peak flows, precipitation, and physiography of five mountainous regions in the western USA, J. Hydrol., 158 (3–4), 219–240, 1994.
  • Ozdemir H., Bird D., Evaluation of morphometric parameters of drainage networks derived from topographic maps and DEM in point of floods, Environ. Geol., 56 (7), 1405–1415, 2009.
  • Shi Z.H., Huang, X.D., Ai L., Fang, N.F., Wu G.L., Quantitative analysis of factors controlling sediment yield in mountainous watersheds, Geomorphology, 226, 193–201, 2014.
  • Sreedevi P.D., Subrahmanyam K., Ahmed S., The significance morphometric analysis for obtaining groundwater potential zones in structurally controlled terrain, Environ. Geol. 47 (3), 412–420, 2005.
  • Javed A., Khanday M.Y., Ahmed R., Prioritization of Sub-watersheds based on Morphometric and Land Use Analysis using Remote Sensing and GIS Techniques, J. Indian Soc. Remote Sens., 37 (2), 261-274, 2009.
  • Deepika B., Avinah K., Jayappa K.S., Integration of hydrological factors and demarcation of groundwater prospect zones: insights from remote sensing and GIS techniques, Environ. Earth Sci. 70 (3), 1319–1338, 2013.
  • Patel D.P., Gajjar C.A., Srivastava P.K., Prioritization of Malesari mini-watersheds through morphometric analysis: a remote sensing and GIS perspective, Environ. Earth Sci., 69 (8), 2643–2656, 2013.
  • Magesh N.S., Chandrasekar N., Soundranayagam J.P., Morphometric evaluation of Papanasam and Manimuthar watersheds, parts of Western Ghats, Tirunelveli district, Tamil Nadu, India: a GIS approach, Environ. Earth Sci., 64 (2), 373–381, 2011.
  • Hudson P.F., Colditz R.R., Flood delineation in a large and complex alluvial valley, lower Panuco basin, Mexico, J. Hydrol., 280, 229–245, 2003.
  • Macka Z., Determination of texture of topography from large scale contour maps, Geografski Vestnik, 73 (2), 53–62, 2001.
  • O’Callaghan J., Mark D.M., The extraction of drainage networks from digital elevation data, Computer Vision, Graphics, and Image Processing, 28 (3), 323–344, 1984.
  • Maidment D.R., ArcHydro GIS for water resources, Esri Press, California-A.B.D., 2002.
  • Kütük Enerji Elektrik Dağıtım San. ve Tic. A.Ş., Kuzköy Regülatörü ve HES Kastamonu İli, Çatalzeytin İlçesi, Karacakaya Deresi Üzeri ÇED Raporu, AKTEL Mühendislik Ltd. Şti., Ankara–Türkiye, 2013.
  • Yanmaz A.M., Apaydin M., Bridge scour risk assessment and countermeasure design, J. Perform. Constr. Facil., 26 (4), 499–506, 2012.
  • Akay H., Baduna Koçyiğit M., Akarsu Köprülerinde Gözle Muayene ve Güvenlik Değerlendirme Çalışmaları, 4. Su Yapıları Sempozyumu, Antalya–Türkiye, 205–214, 19–21 Kasım, 2015.
  • Baduna Koçyiğit M., Akay H., Yanmaz A.M., Flooding and its effects on river bridges in Western Black Sea Region, Disaster Science and Engineering, 2 (1), 29–35, 2016.
  • Gabr S., El Bastawesy M., Estimating the flash flood quantitative parameters affecting the oil-fields infrastructures in Ras Sudr, Sinai, Egypt, during the January 2010 event, The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences 18 (2), 137–149, 2015.
  • Strahler A.N., Quantitative analysis of watershed geomorphology, Trans. Am. Geophys. Union, 38, 913–920, 1957.
  • Horton R.E., Drainage basin characteristics, Trans. Am. Geophys. Union 13, 350–361, 1932.
  • Srivastava P.K., Mukherjee S., Gupta M., Groundwater quality assessment and its relation to land use/land cover using remote sensing and GIS, International groundwater conference on groundwater dynamics and global change, Jaipur–Hindistan, 19–22, 18–22 Mart, 2008.
  • Schumm S.A., The evolution of drainage systems and slopes in Badlands at Preth Amboy, New Jersey, Geology Society of America Bulletin, 67, 597–646, 1956.
  • Al-Saif H., Assessing flood vulnerability of Wadi Hanifa Basin and surrounding area, Central Saudi Arabia, Journal of Environmental Hydrology, 18, 1–12, 2010.
Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1884
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1986
  • Yayıncı: Oğuzhan YILMAZ
Sayıdaki Diğer Makaleler

Farklı ön işlem uygulanan Ahlatın kuruma ve büzülme davranışının modellenmesi

İnci TÜRK TOĞRUL, Rabiya Safiye ÇELEBİ, Hasan TOĞRUL

Elektrikli bir araç için tekerlek içi asenkron motorun tasarım ve optimizasyonu

Uğur DEMİR, Mustafa Caner AKÜNER

Sert malzemelerin tornalanmasında takım aşınmasının tepki yüzeyi metodolojisi ile incelenmesi

Dilek MURAT, Cihat ENSARİOĞLU, Necmi GÜRSAKAL, Ali ORAL, M. Cemal ÇAKIR

Ağaç-tohum algoritmasının CUDA destekli grafik işlem birimi üzerinde paralel uygulaması

Mustafa Servet KIRAN, Ahmet Cevahir ÇINAR

Farklı parametrelere sahip evolvent düz dişli çarkların sonlu elemanlar yöntemi ve grafik metot ile gerilme analizi

Oğuz DOĞAN, Tufan Gürkan YILMAZ, Fatih KARPAT

Toz metalurjisi yöntemiyle üretilen tungsten-bakır kompozit malzemelerin mikro frezelenmesi: Kompozisyon ve sinterleme sıcaklığının etkisi

Ali ERÇETİN, Kubilay ASLANTAŞ, Mustafa PERÇİN

Orta yükseklikteki hasar görmüşbetonarme bir binanın hasargörebilirliğinin incelenmesi

Zeynep ÇİFTÇİ, İlknur Fatma KARA, Yasin M. FAHJAN

Organik Rankine- Brayton birleşik çevriminin enerji ve ekserji analizi

Önder KAŞKA, Onur BOR, Nehir TOKGÖZ

3DOM CeO2 ve 3DOM ZrO2 destekli Nikel katalizörlerin sentezi, karakterizasyonu ve katalitik aktivite çalışmaları

Filiz DEREKAYA, İkbal AY

Hareketli yük etkisindeki çatlaklı elastik kirişlerde gerilme şiddeti faktörleri

Volkan - KAHYA, Sebahat - KARACA