İzmir ve Çevresinin 3-B Kabuk Hız Yapısı

Bu çalışma kapsamında İzmir ve çevresinin üç-boyutlu (3-B) kabuk hız yapısının yerel deprem tomografisi yöntemiyle araştırılması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda 2008-2014 yılları arasında 44 istasyon tarafından kaydedilen 1723 deprem kaydı analiz edilmiştir. İncelenen depremler arasından düşük RMS ve yüksek faz okumasına sahip 773 depreme ait toplam 7556 P- ve 6381 S-fazı seçilmiştir. Bölgede meydana gelen depremlerin, yer kabuğunun ilk 15 km’sinde kümelendiği gözlenmiştir. Tomografi bulgularından hareketle Vp ve Vp/Vs modellerine ait yatay ve düşey 3-B derinlik kesitleri oluşturulmuştur. Çalışmalar sonucunda İzmir ve yakın çevresinde yer alan kabuk-manto sınırının ortalama 24 km derinde ve dalgalı bir yüzeye sahip olduğu belirlenmiştir. Üst mantoya kadar kabuk içinde 4 farklı sismik hız zonunun varlığı tespit edilmiştir. 1.katman (üst kabuk) ~0-7 km kalınlıkta Vp<5 km/sn, 2.katman (orta katman) ~7-15 km derinlikler arasında Vp ~6,2 km/sn, 3.katman (alt kabuk) 9 km kalınlıkta (15-24 km) Vp ~6,2-7,4 km/sn arasında, kabuk-manto sınırı altında yer alan 4.katman (h> 24 km) Vp>7,7 km/sn olarak belirlenmiştir. Çalışma alanında 3 farklı hız modeli gözlenmiştir. Bunlar; 1) Düşük Vp ve düşük Vp/Vs, 2) Düşük Vp ve yüksek Vp/Vs, 3) Yüksek Vp ve yüksek Vp/Vs şeklindedir. Yüksek gaz ve ısı içeren jeotermal alanların düşük Vp, düşük Vp/Vs modeli ile temsil edildiği gözlenmiştir. Fay zonlarının çoğunlukla düşük Vp, yüksek Vp/Vs gösterdiği belirlenmiştir. Çalışma alanının güneyinde kalan Urla ve Seferihisar bölgelerinin farklı derinliklerinde yüksek Vp, yüksek Vp/Vs değerleri gözlenmiştir. Seferihisar Fay Zonu (SFZ) ve Karşıyaka Fay Zonu (KFZ) arasında kalan geniş bir bölgede henüz keşfedilmemiş potansiyel jeotermal alanlar olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

3-B yerel deprem tomografisi, Ege Bölgesi, İzmir, kabuk hız yapısı

PDF

___

Barış Ş., Nakajima J., Hasegawa A., Honkura Y., Ito A., Uçer B., Three-dimensional structure of Vp, Vs and Vp/Vs in the upper crust of the Marmara region, NW Turkey, Earth Planets Space, 75 (11), 1019-1038, 2005.
Zhao D., Hasegawa A., Horiuchi S., Tomographic imaging of P and S wave velocity structure beneath northeastern Japan, J. Geophys. Res., 97 (B13), 19909-19928, 1992.
Kaypak B., Three-dimensional Vp and Vp/Vs structure of the upper crust in the Erzincan basin (eastern Turkey), J. Geophys. Res., 113 (B7), 2008.
Thurber C. H., Earthquake locations and three-dimensional crustal structure in the Coyote Lake area, central California, J. Geophys. Res., 88 (B10), 8226- 8236, 1983.
Koulakov I., Bindi D., Parolai S., Grosser H., Milkereit C., Distribution of seismic velocities and attenuation in the crust beneath the North Anatolian Fault (Turkey) from local earthquake tomography, Bull. Seism. Soc. Am., 100 (1), 207-224, 2010.
Koulakov I., LOTOS code for local earthquake tomographic inversion: Benchmarks for testing tomographic algorithms, Bull. Seism. Soc. Am., 99 (1), 194-214, 2009.
Kaypak B., Gökkaya G., 3-D imaging of the upper crust beneath the Denizli geothermal region by local earthquake tomography Western Turkey, J. Volc. Geotherm. Res., 211-212 (1), 47-60, 2012.
Cambaz M.D., Karabulut H., Love Wave Group Velocity Maps of Turkey and Surrounding regions, Geophys. J. Int., 181 (1), 502-520, 2010.
Tezel T., Shibutani T., Kaypak B., Crustal structure variation in western Turkey inferred from the receiver function analysis, Tectonophysics, 492 (1-4), 240-252, 2010.
Mutlu A.K., Karabulut H., Anisotropic Pn tomography of Turkey and adjacent regions, Geophys. J. Int., 187 (3), 1743-1758, 2011.
Salaun G., Pedersen H.A., Paul A., Farra V., Karabulut H., Hatzfeld D., Papazachos C., Childs D.M., Pequegnat C., SIMBAAD Team, High-resolution surface wave tomography beneath the Aegean-Anatolia region: constraints on upper-mantle structure, Geophys. J. Int., 190 (1), 406-420, 2012.
Karabulut H., Paul A., Ergün A.T., Hatzfeld D., Childs D.M., Aktar M., Long-wavelength undulations of the seismic Moho beneath the strongly stretched Western Anatolia, Geophys. J. Int., 194 (1), 450-464, 2013.
Özmen B., Can H., Deterministic seismic hazard assessment for Ankara, Turkey, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 31 (1), 9-18, 2016.
Seyrek E., Tosun H., Influence of analysis methods for seismic hazard on total risk of large concrete dams in Turkey, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 28 (1), 67-75, 2013.
Sönmezler Y.B., Akbaş S.O., Işık N.S., Assessment of the peak acceleration, amplification ratio and fundamental period properties for the Kirikkale province settlement area, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 30 (4), 711-721, 2015.
Barka A.A., The North Anatolian Fault Zone, Annales Tectonicae, 6 (1), 164-195, 1992.
Dewey J.F., Şengör A.M.C., Aegean and surrounding regions: complex multiple and continuum tectonics in a convergent zone, Geol. Soc. Am. Bull., 90 (1), 84-92, 1979.
Tezel T., Erduran M., Alptekin Ö., Crustal shear wave velocity structure of Turkey by surface wave dispersion analysis, Annals of Geophysics, 50 (2), 177-190, 2007.
Le Pichon X., Angelier J., The Hellenic Arc and trench system: A key to the Neotectonic evolution of the Eastern Mediterranean area, Tectonophysics, 60 (1), 1-42, 1979.
Le Pichon X., Angelier J., The Aegean Sea, Philosophical Transactions of the Royal Society of London, A300, 357–372, 1981.
Emre Ö., Özalp S., Doğan A., Özaksoy V., Yıldırım C., Göktaş F., İzmir yakın çevresinin diri fayları ve deprem potansiyelleri, MTA Rapor No:10754, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, 2005.
Emre Ö., Duman T.Y., Özalp S., Elmacı H., Olgun Ş., Şaroğlu F., 1/1.125.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Özel Yayınlar Serisi, Ankara, Türkiye, 2013.
Magri F., Akar T., Gemici U., Pekdeger A., Numerical investigations of fault-induced seawater circulation in the Seferihisar-Balçova geothermal system, western Turkey, Hydrol. J., 20 (1), 103-118, 2012.
Özkan R., Şener M., Helvacı C., Şener M.F., Aliağa (İzmir) jeotermal alanındaki hidrotermal alterasyon ve termal sularla ilişkili, Yerbilimleri, 32 (1), 1-20, 2011.
Pamukcu O., Gonenc T., Sındırgı P., Baba A., Application of geophysical methods in Gulbahce geothermal site, Urla-Izmir, western Anatolia, Geothermal Systems and Energy Resources, Editör: Baba, A., Bundschuh, J., Chandrasekharam, D., Sustainable energy developments, CRC Press, Netherlands, 251-257, 2014.
Erkan K., Geothermal investigations in western Anatolia using equilibrium temperatures from shallow boreholes, Solid Earth, 6 (1), 103-113, 2015.
Erdoğan B., İzmir-Ankara Zonu İle Karaburun Kuşağının Tektonik İlişkisi, MTA Dergisi, 110 (1), 1-15, 1990.
Erdoğan B., Altıner D., Güngör T., Özer S., Karaburun yarımadasının stratigrafisi, MTA Dergisi, 111 (1), 1-23, 1990.
Uzel B., Sozbilir B., Ozkaymak C., Neotectonic evolution of an actively growing superimposed basin in western Anatolia: The Inner Bay of Izmir, Turkey, Turkish J. Earth Sci., 21 (1), 439-471, 2012.
Coskun S., Dondurur D., Cifci G., Aydemir A., Drahor M.G., Natural and anthropogenic submarine morphologies revealed by high resolution acoustic data in the Gulf of Izmir, western Turkey, Mar. Pet. Geol., 71 (1), 211-224, 2015.
Ersoy E.Y., Cemen I., Helvaci C., Billor Z.,. Tectono-stratigraphy of the Neogene basins in western Turkey: Implications for tectonic evolution of the Aegean Extended Region, Tectonophysics, 635 (1), 33-58, 2014.
T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı, http://www.deprem.gov.tr, Ankara, Türkiye, 2015.
Polat O., Ceken U., Uran T., Gok E., Yilmaz N., Beyhan M., Koc N., Arslan B., Yilmaz D., Utku M., IzmirNet: A strong-motion network in metropolitan Izmir, Western Anatolia, Turkey, Seism. Res. Lett., 80 (5), 831-838, 2009.
Permanent Regional Seismological Network operated by the Aristotle University of Thessaloniki,http://geophysics.geo.auth.gr,doi:10.7914/SN/HT.,http://geophysics.geo.auth.gr/, Atina, Yunanistan, 2015.
International Seismological Centre, On-line Bulletin, http://www.isc.ac.uk, Internatl. Seis. Cent., Thatcham, United Kingdom, 2013.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi, http://www.koeri.boun.edu.tr, İstanbul, Türkiye, 2015.
Lee W.H.K., Lahr J.C., HYPO71 (Revised): A computer program for determining hypocenter, magnitude, and first motion pattern of local earthquakes, Open File Report, 75-311, 64 p, 1975.
Tunç B., Marmara bölgesinin üç boyutlu hız yapısının sismik tomografi yöntemi ile belirlenmesi, Doktora Tezi, Kocaeli üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2008.
Özer Ç., Polat O., İzmir ve çevresinin 1-B (Bir-Boyutlu) sismik hız yapısının belirlenmesi, DEÜ-Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 19 (55), 147-168, 2017.
Jaxybulatov K., Koulakov I., Ibs-von Seht M., Klinge K., Reichert C., Dahren B., Troll V.R., Evidence for high fluid/melt content beneath Krakatau volcano (Indonesia) from local earthquake tomography, J. Volc. Geotherm. Res., 206 (3-4), 96-105, 2011.
Khrepy S., Koulakov I., Arifi N., Crustal structure in the area of the cannon earthquakes of Abu Dabbab (Northern Red Sea, Egypt), from Seismic Tomography Inversion, Bull. Seism. Soc. Am., 105 (4), 2015.
Murphy A.R., Thurber C., Prejean S., Bennington N., Three-dimensional seismic velocity structure and earthquake relocations at Katmai, J. Volc. Geotherm. Res., 276 (1), 121-131, 2014.
Salah M.K., Sahin S., Topatan U., Crustal velocity and Vp/Vs structures beneath central Anatolia from local seismic tomography, Arabian J. Geosci., 7 (10), 4101-4118, 2014.
Seghedi I., Helvacı C., Pécskay Z., Composite volcanoes in the south-eastern part of İzmir-Balıkesir transfer Zone,Western Anatolia, Turkey, J. Volc. Geotherm. Res., 291 (1), 72-85, 2015.
Ozkan R., Sener M., Helvaci C., Sener M.F., Hydrothermal alterations and relationship with thermal waters at Aliaga (Izmir) geothermal field, Bull. Earth Sci., 32 (1), 1-20, 2011.
Yilmazer S., Alacali M., Distribution of hot water resources and potentials of Izmir province, Proceedings World Geothermal Congress, Antalya, Turkey, 1-5, 24-29 Nisan 2005.
Serpen U., Aksoy N., Ongur T., Korkmaz E.D., Geothermal energy in Turkey: 2008 update, Geothermics, 38 (2), 227-237, 2009.
Hauksson E., Crustal structure and seismicity distribution adjacent to the Pacific and North America plate boundary in southern California, J. Geophys. Res., 105 (B6), 2000.
Uzel B., Sozbilir H., Ozkaymak C., Kaymakci N., Langereis C.G., Structural evidence for strike-slip deformation in the Izmir-Balikesir transfer zone and consequences for late Cenozoic evolution of western Anatolia (Turkey), J. Geodyn., 65 (1), 2013.
Akbaş B., Akdeniz N., Aksay A., Altun İ., Balcı V., Bilginer E., Bilgiç T., Duru M., Ercan T., Gedik İ., Günay Y., Güven İ.H., Hakyemez H.Y., Konak N., Papak İ., Pehlivan Ş., Sevin M., Şenel M., Tarhan N., Turhan N., Türkecan A., Ulu Ü., Uğuz M.F., Yurtsever A. ve diğerleri, Türkiye Jeoloji Haritası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, Türkiye, 2011.
Ulugergerli E.U., Seyitoğlu G., Başokur AT., Kaya C., Dikmen U. Candansayar ME., The geoelectrical structure of northwestern Anatolia, Turkey, Pure Appl. Geophys., 164, 999–1026, 2007.
Pamukcu O., Yurdakul A., Isostatic compensation in western Anatolia with estimate of the effective elastic thickness, Turkish J. Earth Sci., 17, 545-557, 2008.
Çiftçi G., Pamukçu O., Çoruh C., Çopur S., Sözbilir H., Shallow and deep structure of a supradetachment basin based on geological, conventional deep seismic reflection sections and gravity data in the Buyuk Menderes Graben, western Anatolia, Surv. Geophys., 32, 271-290, 2011.
Komut T., Gray R., Pysklywec R., Göğüş O.H., Mantle flow uplift of western Anatolia and the Aegean: Interpretations from geophysical analyses and geodynamic modeling, J. Geophys. Res., 117 (B11412), 1-14, 2012.
Vanacore E.A., Taymaz T., Saygin E., Moho structure of the Anatolian Plate from receiver function analysis, Geophys. J. Int., 193 (1), 329-337, 2013.
Delph J.R., Biryol C.B., Beck S.L., Zandt G., Shear wave velocity structure of the Anatolian Plate: anomalously slow crust in southwestern Turkey, Geophys. J. Int., 2002 (1), 261-276, 2015.
Kind R., Eken T., Tilmann F., Sodoudi F., Taymaz T., Bulut F., Yuan X., Can B., Schneid F., Thickness of the lithosphere beneath Turkey and surroundings from S-receiver functions, Solid Earth, 6 (1), 971-984, 2015.
Muksin U., Bauer K., Haberland C., Seismic Vp and Vp/Vs structure of the geothermal area around Tarutung (North Sumatra, Indonesia) derived from local earthquake tomography, J. Volc. Geotherm. Res., 260 (1), 27-42, 2013.
Totaro C., Koulakov I., Orecchioa B., Prestia D., Detailed crustal structure in the area of the southern Apennines-Calabrian Arc border from local earthquake tomography, J.Geodyn., 82 (1), 87-97, 2014.
Yolsal-Cevikbilen S., Biryol C.B., Beck S., Zandt G., Taymaz T., Adiyaman H.E., Ozacar A.A., 3-D crustal structure along the North Anatolian Fault Zone in north-central Anatolia revealed by local earthquake tomography, Geophys. J. Int., 188 (3), 819-849, 2012.
Ozer C., Polat O., Local earthquake tomography of Izmir geothermal area, Aegean region of Turkey, B. Geofis. Teor. Appl., 58 (1), 17-42, 2017.
Wessel P., Smith W.H.F., GMT Version 5.1-Generic mapping tools graphics, Laboratory for Sattelite Altimetry, NOAA/NESDIS/NODC, 123 p. 2004.
Havskov J., Ottemoller L., SeisAn earthquake analysis software, Seism. Res. Lett., 70 (1), 532-534, 1999.