Osmanlı Devleti’nde Modern Bir Okul Projesi: Müze-i Hümâyûn Mektebi

Bu makalede Osmanlı modernleşmesinin iki önemli alanını oluşturan müzecilik ve eğitimin bileşkesi; Müze-i Hümâyûn Mektebi incelenecektir. Nizamnamesi Padişah tarafından 1875’te onaylanan okulun, müzecilik ve eski eserler konusunda uzman yetiştirmesi planlanmaktaydı. Avrupa ülkelerindeki müzelerin durumu, Osmanlı topraklarından çıkartılıp yurtdışına götürülen eski eserler ve bunların Osmanlı topraklarındaki “gayr-ı medenî” konumları, böyle bir okulun varlığını zorunlu kılmıştı. Ayrıca eğitimin modern dönemdeki fonksiyonu doğrultusunda bu alanda pratik ve teorik donanıma sahip bir Osmanlı zümresi oluşturulacaktı. Ancak bir türlü faaliyete geçemeyen müze mektebi, daha kapsamlı bir müfredata sahip olan Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kuruluşu ile gereksiz konuma düştü. Yine de bir modernleşme teşebbüsü olarak Müze-i Hümâyûn Mektebi projesi, Osmanlıların bu dönem içerisinde bulundukları zihinsel durumu yansıtması açısından hayli önemli idi.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Eğitim, Müze, Eski Eserler, Modernleşme

A Modern School Project in Ottoman State: Müze-i Hümâyûn (Imperial Museum) School

In this article, we are going to research Müze-i Hümâyûn school which is the combination of museology and education which are two important fields of Ottoman modernization. The school documents of constitution of which were approved by the Sultan in 1875 was planned to educate experts related with museology and ancient piece of arts. The status of museums in European countries, the pieces of art that were taken out of Ottoman land and taken to other countries and the uncivilized status of these in the Ottoman land, made the existence of such school a necessity. Besides an Ottoman rank having practical and theoretical implement would be formed in direction of function of education in modern period. However the museum school which could not be activated became unnecessary after the establishment of Sanayi-i Nefise (Excellent Industry) School which had a wider range of syllabus. Nevertheless Müze-i Hümâyûn School project which was a modernization attempt was important in terms of reflecting the mental status of Ottomans in that period.

Keywords:

Ottoman state, education, museum, old pieces of art, modernization,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri İrade Dâhiliye Maarif Nezareti Evrakı Meclis-i Vükela Mazbataları Şura-yı Devlet Yıldız Esas Evrak Süreli Yayınlar Basiret, 30 Ocak 1875. Düstur, Tertip 1/Cilt 3. Şark, 23 Mart 1875. Kitap ve Makaleler
ARUNDELL, F.V.J., Discoveries in Asia Minor; Including a Description of the Ruins of Several Ancient Cities, and Especially Antioch of Pisidia, London 1834.
BİR, Atilla- Feza Günergun, “Ahmed Muhtar Paşa’nın Tasarladığı Taşınabilir Güneşsaati ve Kullanımını Açıklayan “El Basîtesi Risalesi””, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, X/2, 2009, s. 1-12.
BURKE, Peter, Rönesans, çev. Özkan Akpınar, İstanbul 2000.
BURKE, Peter, Bilginin Toplumsal Tarihi, çev. Mete Tunçay, İstanbul 2008.
CEZAR, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi Bey, İstanbul 1971.
EĞECİOĞLU, Ömer, “Kraliçe Vicroria’nın Taç Giyme Töreni ve Fethi Ahmed Paşa, Toplumsal Tarih, S. 211, (2011), s. 2-6.
ESİN, Ufuk, “19. Yüzyıl Sonlarında Heinrich Schliemann’ın Troya Kazıları ve Osmanlılar’la İlişkileri”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyum 17-18 Aralık 1992, Yayına Hazırlayan: Zeynep Rona, İstanbul 1993, s. 179-191.
EYİCE, Semavi, “Arkeoloji Müzesi ve Kuruluşu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tür- kiye Ansiklopedisi, C.6, s.1596-1603.
GENCER, Bedri, İslam’da Modernleşme 1839-1939, Ankara 2008.
HAMILTON, William J., Researches in Asia Minor, Pontus, and Armenia; with Some Account of Their Antiquities and Geology, London 1842.
KARAKAYA, Ebru, Türk Mimarlığı’nda Sanayi-i Nefise Mektebi/Güzel Sanatlar Akademisi’nin Yeri ve Restorasyon Alanına Katkıları (1883-1960), (Mimar Sinan Gü- zel Sanatlar Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2006.
Lady Montagu, Şark Mektupları, İstanbul 1998.
KIRAY, Emine, Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul 2010.
MADRAN, Emre, “Osmanlı Devletinde “Eski Eser” ve “Onarım” Üzerine Gö- zlemler”, Belleten, S.195, Ankara 1986, s. 503-546.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, C. 2, haz. Nuri Akbayar, İstanbul 1996.
MERİÇ, Hayal, “Osmanlı Devleti’nde İlk Müze/Müze-i Hümayûn: Çinili Köşk”, Sigma, Özel Sayı, 3/2, 2011, s. 308-314.
MUMCU, Ahmet, “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye”, AÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, c.26, S. 3-4, Ankara 1969, s.45-78.
ORTAYLI, İlber, “Tanzimat’ta Vilayetlerde Eski Eser Taraması”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.6, s. 1599-1600.
ÖZ, Mehmet, Osmanlı’da “Çözülme” ve Gelenekçi Yorumcuları, İstanbul 2005.
ÖZKAN, Süleyman, “Osmanlı Devleti’nde Eski Eser Koleksiyonculuğu”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 19/2, Aralık 2004, s.65-86.
SHAW, Wendy M.K., Osmanlı Müzeciliği Müzeler, Arkeoloji ve Tarihin Görselleştirilmesi, çev: Esin Soğancılar, İstanbul 2004.
SOMEL, Selçuk Akşin, Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908) İslâmlaşma,
Otokrasi ve Disiplin, İstanbul 2010.
SÖNMEZ, Ali, “Truva Hazinelerinin Peşinde Bir Hukuk Mücadelesi: Osmanlı Devleti ve Schliemann Davası”, OTAM, S.29, Bahar 2011, s.215-228.
SU, Kamil, Osman Hamdi’ye Kadar Türk Müzesi, İstanbul 1965.
ŞAHAN, Melek, “Müze ve Eğitim”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, C.3, S.4, Güz 2005, s.487-501.
ŞAHİN, Gürsoy, “Avrupalıların Osmanlı Ülkesindeki Eski Eserlerle İlgili İzlenimleri ve Osmanlı Müzeciliği”, AÜDTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi, S.42, Eylül 2007, s.101-125.
TÜRKSEVEN, Hüseyin, Osmanlı Devleti’nde Eski Eser Politikası ve Müze-i Hümâyûn’un Kuruluşu, (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi- Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale 2010.