ALMAN ANAYASACILIĞINDA İNSAN ONURU KAVRAMI

İnsan onuru kavramının tam olarak nasıl anlaşılması gerektiği konusunda tam bir fikir birliğinden söz edilememekle birlikte, kavramın yalın ve soyut olduğunu söylemek de bir o kadar zordur. İnsan onuru kavramı, birçok uluslararası belge ve belirli anayasalarda yer alsa da bu metinlerin birçoğunda kavramın tanımlanmamış olduğu görülmektedir. Bu makalede özellikle Nazi dönemi tecrübesi nedeniyle Alman anayasacılığında son derece önem taşıyan ve Federal Alman Cumhuriyeti Anayasası’nın birinci maddesinde vücut bulan insan onuru kavramının tanımı ve nitelikleri incelenmiş, kavramın tarihsel gelişimi, otoriterelere karşı bireyi yetkilendirme ve bireyi sınırlandırma şeklindeki iki yönlü kullanımı ve Alman Anayasa Mahkemesi kararları ile Alman doktrinine yansımaları üzerinde durulmuştur.

THE NOTION OF HUMAN DIGNITY IN GERMAN CONSTITUTIONALISM

Not only exists there not a consensus about the issue of how the notion of human dignity should be understood, it is also not easy to admit that it is a simple and abstract notion. The concept of human dignity is manifested in several international documents as well as in certain constitutions; nonetheless, in most of these texts the notion still remains undefined. Due to its substantial importance in the German Constitutionalism particularly because of the Nazi Period experience, this paper after examining the definition and the attribution of the concept of human dignity which is embodied in the first article of the Constitution of the Federal Republic of Germany, focuses on its historical development and addresses the bidirectional role played by the notion: the authorization of the individual against authorities and limitation of the individual’s freedom. Finally the focus is laid on the reflections of the notion on the German doctrine and on the decisions of the German Constitutional Court.

PDF

___

Federal Alman Cumhuriyeti Anayasası, (çeviren RUMPF Christian / SCHÜLLER Gökçe Uzar) https://www.btg-bestellservice.de/pdf/80207000. pdf (Son erişim tarihi 3 Ocak 2018).

ACKERMANN Lourens Wepener Hugo, “The Legal Nature of the South African Constitutional Revolution”, New Zealand Law Review, 2004, ss. 633-679.

AKÇİÇEK Arda, “Faşizmin Kültür Kodları ve Irkçılıkta Bir Uç Nokta: Öjeni”, Birikim Dergisi, http://www.birikimdergisi.com/guncel-yazilar/368/fasizmin-kultur-kodlari-ve-irkcilikta-bir-uc-noktaojeni#.WUA1bcaz41gg (Son erişim tarihi: 2 Ocak 2018).

ALDANMAZ Orhan, “İnsan Onuru Işığında kişisel Özerklik ve Yerellik İlkesi”, EÜFD, C. 14, S. 1-2, ss. 79-109.

ANDRIES Edward M., “On the German Constitution’s Fifthieth Anniversary: Jacques Maritain and the 1949 Basic Law (Grundgesetz)”, Emory International Law Rev, C. 13, ss. 1-76.

ANSELL-PEARSON Keith (editör) / DIETHE Carol (çeviren), Nietzsch: On the Genealogy of Morality, ‘The Greek State’, Cambridge University Press, New York, 1994.

BECKER Ernst-Wolfgang, Theodor Heuss – Vater der Verfassung Zwei Reden im Parlamentarischen Rat über das Grundgesetz 1948/49. Mit einem Essay von Jutta Limbach, K. G. Saur Verlag, München, 2009.

BEHRENDT Richardt F., Menschenwürde als Problem der sozialen Wirklichkeit, Hannover, 1967.

BENDA Ernst, “Protection of Human Dignity (Article 1 of the Basic Law)”, SMU Law Review, C. 53, S. 2, 2000, ss. 443-454

BENDA Ernst, Die Menschenwürde, in, Handbuch des Verfassungsrechts Berlin, 1983.

BEYLEVELD Deryck / BRONSWORD Roger, Human Dignity in Bioethics and Biolaw, Oxford University Press, Oxford, 2001.

BOGNETTI G., “The Concept of Human Dignity in European and U.S. Constitutionalism”, in NOLTE G. (editör), European and US Constitutionnalism, Cambridge University Press, Cambridge, 2005, ss. 85-107.

BOROWSKI Martin, “Absolute rights and proportionality.” German Yearbook of International Law, C. 56, 2013, ss. 385-423.

BOTHA Henk, “Human dignity in comparative perspective.”, Stellenbosch Law Review, 171, 2009, ss. 171-220.

BÖCKENFÖRDE Ernst-Wolfgang, Die Würde des Menschen war unantastbar. Zur Neukommentierung der Menschenwürdegarantie des Grundgesetzes, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 03.09.2003.

BÖCKENFÖRDE Ernst-Wolfgang, Die Würde des Menschen war unantastbar. Zur Neukommentierung der Menschenwürdegarantie des Grundgesetzes, in Recht, Staat, Freiheit. Studien zur Rechtsphilosophie, Staatstheorie und Verfassungsgeschichte, 2006.

BULUT Nihat, “Eski Yunandan Aydınlanma Çağına İnsan Onuru Kavramı Üstüne Genel Bir Bakış”, EÜHFD, C. 12, S. 3–4, 2008, ss. 1-12.

CANCIK Hubert, “Dignity of Man’ and ‘Persona’ in Stoic Anthropology: Some Remarks on Cicero, De Officiis 1105-107”, in KRETZMER David / KLEIN Eckart, The Concept of Human Dignity in Human Rights Discourse, Springer, Netherlands, 2002, ss. 105-107.

CHASKALSON Arthur, “Human Dignity as a Foundational Value of Our Constitutional Order”, South African Journal on Human Rights, C. 16, S. 2, 2000, ss. 193-205.

CICERO Tullius Marcus / MILLER Walter, Cicero De Officiis I, London: W. Heinemann, 1928.

DAHRENDORF Ralf, “A Confusion of Powers: Politics and The Rule of Law.”, The Modern Law Review, C. 40, 1977, ss. 1-15.

DEENER David, “Modern Anayasal Sistemlerde Yargı Denetimi”, (çev. Tuncer Karamustafaoğlu), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 3-4, 1969, ss.179-205.

Der Spiegel, Spiegel Online, Benetton “Schockwerbung” war zulässig 12.12.2000 https://www.spiegel.de/panorama/benetton-schockwerbungwar-zulaessig-a-107381.html (Son erişim tarihi 3 Ocak 2018).

DİKMEN CANİKLİOĞLU Meltem, “Hukuk Devletinde Siyasi İktidar ve Yargının Karşılıklı Konumu-İlişkileri”, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2.10, S. 1, 2008, ss. 9-58.

DOĞAN İlyas, “Alman Öğretisinde İnsan Onuru ve Güncel Sorunlar Hakkında Kısa Bir Giriş”, SÜHFD, C. 13, S. 2, Konya, 2005, ss. 51-59.

DOLDERER Anja Beatrice, Menschenwürde und Spätabbruch, Springer Verlag, Berlin Heidelberg, 2012.

DREIER Horst, Grundgesetz Kommentar Bd I, Mohr Siebeck, Tübingen, 2004. DURHAM W. Cole, “Eine Grundsatzliche Bewertung Aus Amerikanischer Sicht”, in KİRCHHOF Paul / KOMMERS Donald P. Deutschland und sein Grundgesetz: Themen einer deutsch-amerikanischen Konferenz, 1993.

DÜRIG Günter, “Der Grundrechtssatz von der Menschenwürde”, 1958, in BRUDERMÜLLER Gerd / SEELMANN Kurt, Menschenwürde, Königshausen und Neumann Verlag, Würzburg, 2008.

DÜRIG Günter, “Der Grundrechtssatz von der Menschenwürde. Entwurf eines praktikablen Wertsystems der Grundrechte aus GG Art 1 Abs 1 i Vm Art 19 Abs 2”, Archiv des öffentlichen Rechts (AöR), C. 81, 1956, ss. 117-157.

ECKERT Joern, “Legal Roots of German Law”, in Kretzmer David / Klein Eckart, The Concept of Human Dignity in Human Rights Discourse, Springer Netherlands, 2002, ss. 41-53.

EBERLE Edward J., Dignity and Liberty: Constitutional Visions in Germany and the United States (Issues in Comparative Public Law), 2002.

EBERLE Edward J., “The German Idea of Freedom”, Oregon Review of International Law, Vol 10, 2008, ss. 1-76.

ENDERS Christoph, Die Menschenwürde in der Verfassungsordnung: zur Dogmatik des Art. 1 GG (Vol. 27), Mohr Siebeck, Tübingen, 1997.

ENDERS Christoph, “The Right to have Rights: The concept of human dignity in German Basic Law.”, Revista de Estudos Constitucionais, Hermenêutica e Teoria do Direito, C. 2, S.1, 2010, ss. 1-8.

ENDERS Christoph, “Human Dignity in Germany” in BECCHI Paolo / MATHIS Klaus. (editörler) Handbook of Human Dignity in Europe, Springer, 2018, ss. 1-39.

ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukuku, 5. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara, 2009,

EWALD William, “Comparative Jurisprudence (I): What Was It Like to Try a Rat?”, University of Pennsylvania Law Review, C. 143, S. 6, 1995, ss. 1889-2149.

FÉTERIA Lúcio Tomé / Nuno GOMES DE ANDRADE NORBERTO / DE AZEVEDO CUNHA Mario Viola, New technologies and human rights: challenges to regulation, Ashgate Publishing Ltd., 2013.

FEYZİOĞLU Turhan, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazaî Murakabesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1951.

FOSTER Charles, Human Dignity in Bioethics and Law, Hart Publishing, Oregon, 2011.

FRAENKEL Ernst, The Dual State: A Contribution to the Theory of Dictatorship, Oxford University Press, New York, 1940.

FRIEDRICH Carl Joachim, “The Political Theory of the New Democratic Constitutions”, Rev of Politics, C. 12, S. 2, 1950, ss. 215-224.

GÖREN Zafer, Anayasa Hukukuna Giriş, 2. Baskı, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1999.

GÖREN Zafer, “Anayasa Yargısı ve Yasama Türk ve Alman Hukukunda Anayasa Mahkemesi ve Parlamentonun Karşılıklı Etkileşimi”, Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Cilt 13, Ankara, 1996, ss. 85-145.

GÖREN Zafer, “Avrupa Birliği Temel Haklar Şartının Ana İlkesi: Dokunulmaz İnsan Onuru”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl :6 S. 12, Güz 2007/2, 2007, ss. 21-37.

GÖREN Zafer, “Türk-Alman Hukukunda Kişiliğin Korunması”, Anayasa Yargısı, Cilt 9, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 1992, ss. 165-184.

GÖZLER Kemal, “Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 61, S. 3, ss. 132-166.

GÖZLER Kemal, Hukukun Genel Teorisine Giriş, US-A Yayıncılık, Ankara, 1998.

GÜMÜŞ Ali Tarık, Türk Anayasasında Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı, Eğitim Akademi Yayınları, Ekim 2010.

GÜNGÖREN BULGAN Birden, “Jacob Grimm’in Almanya’nın Ulus-Devlet Oluşumundaki Katkısı”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 149-150, 2017, ss. 179-195

GÜRBÜZ Nagehan, Biyotıp Hukukunda İnsan Onuru, On iki Levha Yayınları, İstanbul, 2014.

ÇAHA Havva, “Elemeci Kürtaj: Öjenizmin Yeni Yüzu”, İş Ahlakı Dergisi, C. 7, S. 2, 2014, ss. 53-90.

HÄYRY Matti; TAKALA Tujita “Human dignity, bioethics, and human rights” Dev World Bioeth., 2005, C. 5, S. 3, ss. 225-233.

HEARDER Harry, Europe in the Nineteenth Century, Routledge, 2014.

HENNIG Rossenau, Yeniden Canlı Üretimi, Tedavi Edici Klonlama Tartışmaları ve Alman Kök Hücre Kanunu, (Çev. Hakan Hakeri), Seçkin Yayınları, Ankara, 2004.

HEPER Altan, “Almanya’da Hukukta Yorum Üzerine Bazı Düşünceler”, Ankara Barosu Dergisi, S. 1, 2012, ss. 73-85. http:// www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2012-1/2012-1-3.pdf (Son erişim tarihi 3 Ocak 2018).

HERDEGEN Matthias, “Kommentierung Art. 1.1 GG.” in HERZOG R., HERDEGEN M. / SCHOLZ R. / Klein HH (editörler) Grundgesetz. Kommentar. Maunz/Dürig. Beck, München, 2003.

HOFMANN Hasso, “Die versprochene Menschenwürde”, Archiv des öffentlichen Rechts (AöR), C. 118, 1956, ss. 353-377.

HUBBARD Ruth, “Eugenics: New tools, old ideas.” in BARUCH E. H. / D’ADAMO A. F./ SEAGER J. (Editörler), Embryos, ethics and women’ rights, Haworth Press, London, 1988, ss. 225-235.

HUBER Ernst R., Verfassung, Hamburg, 1937.

ISENSEE Josef “Menschenwürde: die säkulare Gesellschaft auf der Suche nach dem Absoluten” Archiv des öffentlichen Rechts (AöR), C. 131, S. 2, 2006, ss.173-218.

JOERDEN Jan C., “The promise of human dignity and some of its juridical consequences, especially for medical criminal law”, in VAN BEERS B. / CORRIAS L./ WERNER W. (editörler), Humanity across International Law and Biolaw, Cambridge University Press, Cambridge, 2014, ss.197-220.

KABOĞLU İbrahim Özden, Anayasa Yargısı, İstanbul, 2000.

KAFADAR Muhammet Fatih, “Hukuk, Sivil Toplum ve Demokrasi: ‘İnsan Onuru’”, Umut Vakfı Araştırma Merkezi, 3. Hukukun Gençleri Sempozyumu, 11-12 Ekim 2013, Antalya.

KANT Immanuel, Metaphysics of Morals, editör: Mary J. Gregor, Cambridge University Press, 1988.

KANT Immanuel, Foundatıons Of The Metaphysıcs Of Morals Wıth Crıtıcal Essays, Foundations of the Metaphysícs of Morals, (çeviren BECK Lewis White), New York, Macmillan, 1959.

KAYA Asım, “Amaçsal yorum” Ankara Barosu Dergisi, C. 72, S. 4, ss. 363-385.

KOMMERS Donald P. / MILLER Russell A., The Constitutional Jurisprudence of Federal Republic of Germany, Third Edition, Duke University Press, 2012.

KUÇURADİ İoanna, İnsan Haklarının Felsefi Temelleri, 3. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.

KIRATLI Metin, “Anayasa Mahkemeleri ve Siyasal Polemikler”, AÜSBFD, C. 37, No.3-4, 1982, ss. 125-129.

LEWIS Milton, “A Brief History of Human Dignity Idea and Application”, in: MALPAS Jeff/LICKISS Norelle, Perspectives on Human Dignity: A Conversation, Springer, 2007.

MCCRUDDEN Christopher, “Human Dignity and Judicial Interpretation of Human Rights”, The European Journal of International Law, C. 19 No. 4, 2008, ss. 655–724.

MELLINGHOF Rudolf, Federal Almanya Cumhuriyeti’nde Anayasa Şikayeti, Anayasa Dergisi, C. 26, 2009, ss. 31-44.

O’MAHONY Conor, “There is no such thing as a right to dignity” International Journal of Constitutional Law, C. 10, S. 2, 2012, ss. 551-574.

ÖKTEM Niyazi/TÜRKBAĞ A. Ulvi, Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet, İstanbul, 2009.

ÖZTAN Güven Gürkan, “Türkiye’De Öjeni Düşüncesi Ve Kadın”, Toplum ve Bilim, S. 105, 2006, ss. 265-282.

ÖZTÜRK Bahri / ERDEM Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 11. Baskı, Seçkin, Ankara, 2011.

PICO DELLA Mirandola, On the Dignity of Man (trans. C. Glenn Wallis, with an Introduction by Paul J.W. Miller). ed. Hackett Publishing Company, 1965.

RENOUVIER Charles, Manuel Républicain de l’homme et du citoyen (1848), with introduction by M. Agulhon, 1981.

RESNIK Judith/SUK JULIE Chihye, “Adding Insult to Injury: Questioning the Role of Dignity in Conceptions of Sovereignty.” Stanford Law Review, 2003, ss. 1921-1962.

ROSSITER Clinton L., Constitutional Dictatorship, Princeton University Press, New Jersey, 1948.

ROULIER S., Kantian Virtue at the Intersection of Politics and Nature: The Vale of Soul-making, University Rochester Press, 2004.

RUTHERS Bernd, Rechtstheorie, 2. Baskı, Münih, 2005.

SCHIRRMACHER H., “Gehorsam fur automatische Farbzeichen”, Die Öffentliche Verwaltung, 1957, ss. 146vd.

SCHOPENHAUER Arthur, The Basis of Morality (trans. and intro. by A.B. Bullock) Pt II, Critique of Kant’s Basis of Ethics, 2005.

SEYMEN ÇAKAR Ayşen, “Hukuki Bir Kavram Olarak İnsan Onuru”, Umut Vakfı Araştırma Merkezi, 3. Hukukun Gençleri Sempozyumu, Antalya, 11-12 Ekim 2013.

SKINNER Quentin / VAN GELDEREN Martin, Freedom and the Construction of Europe, Vol 2, Cambridge University Press, Cambridge, 2013,

SPEMANN Robert, “Über den Begriff der Menschenrechte”, in, Menschenrechte und Menschenwürde, (Hrsg.) Böckenförde Ernst-Wolfgang / Spemann Robert, Klett-Cotta, Stuttgart, 1987.

ŞAHBAZ İbrahim, “AİHM Kararlarında Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı”, Anayasa Yargısı, C. 25, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2008, ss. 229-289.

ŞİMŞEK Oğuz, Anayasa Hukukunda İnsan onuru Kavramı ve Korunması, (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir, 1999.

TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, İstanbul, 13. Baskı, Beta, 2009.

TEZİÇ Erdoğan, “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Esas Açısından Denetimi,” Anayasa Yargısı, C. 2, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 1986, ss. 21-38.

TİKVEŞ Özkan, “Anayasa Mahkemesi’nin Teşkilat ve Fonksiyonları (Mukayeseli Bir İnceleme),” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 1, S. 2, 1967, ss.83-128.

TOPAKKAYA Arslan, “H. Jonas’ta İnsan ve Doğanın Değeri”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), S. 15, 2013, ss. 41-52.

ARSLAN Kahan Onur, “İnsan Onuru Kavramı ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 120, 2015, ss. 155-172.

TUCK Richard, The Rights of War and Peace: Political Thought and the International Order from Grotius to Kant, Clarendon Press, 1999.

United States Holocaust Memorial Museum, Nazi Propoganda, https://www. ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005202 (Son erişim tarihi 2 Ocak 2017).

ÜNAL Şeref, Temel Hak ve Özgürlükler ve İnsan Hakları Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.

VAİZ Mehmet Ekin, Olağanüstü Hal Kavramı ve Denetimi, Kamu Hukuku Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Araştırma Enstitüsü, Gazimağusa, 2011.

VERSETTI Angel, The Omega Case Summary and The Principles of Subsidiarity and Proportionality in EU Law, https://www.academia. edu/2441306/The_Omega_Case_Summary_and_The_Principles_of_Subsidiarity_and_Proportionality_in_EU_Law.

WALDRON Jeremy, Dignity, rank, and rights, Oxford University Press on Demand, 2012.

WALTER Christian, “Human dignity in German constitutional law”, in The principle of respect for human dignity, European Commission for Democracy Through Law, Montpellier, Proceedings of the UniDem Seminar, 1998, http://www.venice.coe.int/webforms/ documents/CDL-STD(1998)026-e.aspx (Son erişim tarihi 3 Ocak 2018), ss. 15-27.

WEINRIB Jacob, Dimensions of Dignity: The Theory and Practice of Modern Constitutional Law (Cambridge Studies in Constitutional Law), Cambridge University Press, 2016.

YERDELEN Erdal, “Klonlamanın Ceza Hukukundaki Yeri”, AÜHFD, C. 63, S. 3, 2014, ss. 643-685.