ZORUNLU GÖÇ, DEĞİŞİM VE SÜREKLİLİKLER: DİYARBAKIR’DA KADIN DİNDARLIĞI

Yaklaşık 25 yıl önce başlayan ve kırsal alandan Diyarbakır kent merkezine doğru yaşanan zorunlu göç süreci, binlerce insanı ani ve hazırlıksız biçimde şehre savurmuş; mecburi şehirleşme ve beraberinde artan politikleşme, toplumsal kurallardan rol ve değerlere kadar birçok şeyi dönüştürmeye başlamıştır. Bu evrilme hali, sosyal hayatın birçok alanında olduğu gibi dinsel hayatta da karşılıklarını bulmuştur. Zorunlu göç, şehirleşme, sosyal değişme gibi birbirini karşılıklı etkileyen dinamiklerin dinsel hayattaki yansımalarını, değişimin önemli sembolü olan kadın cinsi özelinde inceleyen bu çalışma, bu konular etrafındaki teorik tartışmalar ekseninde değerlendirilen saha çalışması verilerine dayandırılmıştır. Buna göre gündelik hayatın önemli bir bileşenleri olan dinsel algı, tutum ve davranışların kültürle iç içe geçmiş yapısı, şehirleşme ortamının sunduğu yeni imkânlar ekseninde birbirinden farklı dozda görünüm ve anlamlar kazanırken bunu, kültürün ve değişimin en belirgin taşıyıcıları olan kadınlar bağlamında analiz edilebilmek uzun süren derinlikli bir anlama çabasını zorunlu kılmıştır. Dinsel hayatın, daha çok anlamak ve yorumlamayı gerektiren yapısı nedeniyle nitel araştırma tekniklerine ağırlık veren bu çalışmada, özellikle derinlikli görüşmeler yoluyla elde edilen hayat hikâyeleri ekseninde Diyarbakır’da kadının dinsel hayatla ilişkisi yorumlanmaya çalışılmıştır. Elde edilen veriler, kadınların, sosyal ve politik dönüşümün güçlü birer sembolü olurken geleneksel sürekliliğin de en belirgin taşıyıcıları olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Zorunlu Göç, Sosyal Değişme, Toplumsal Cinsiyet, Kadın Dindarlığı

FORCED MIGRATION, SOCIAL CHANGE AND CONTINUITY: WOMAN RELIGIOSITY IN DİYARBAKIR

Forced migration that started nearly 25 years ago and moved towards to Diyarbakır from rural areas waved thousands of people around the city suddenly and unready. Forced urbanization and the rising politization process started to transform lots of things like social rules, roles and values. This transformation reflected on people’s religious life as well as their other social livings. This is based on fieldwork data collected and interpreted within the framework of theoretic approaches and thorough researchs about these women and the role religion plays in their daily lives. This research also took into account religious perceptions, and subsequent behaviors that dictate and are important components of everyday living. The natural engagement with culture and the different meanings we assign to it in different rates were analyzed in the context of the lives of the women who are essentially the carriers of culture and change. This required a long and an in depth efforts and research. Study weighs heavily on qualitative research methods because religious life required the understanding and interpretation of practice. This research mainly analyzed the women of Diyarbakir’s daily religious routines through observation and interviews. The field data showed as women were the strong symbols of the social and political change and also they were prominent carriers of the tradition.

Keywords:

Forced Migration, Social Change, Gender, Woman Religiosity,

PDF

___

Abu-Odeh, L. (2004). Arap Toplumlarında Namus Cinayetleri ve Toplumsal Cinsiyetin İnşası.
Pınar İlkkaracan (Ed.), Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik içinde. İstanbul: İletişim, s. 243-264.
Altuntaş, B. (2009). Türkiyede 1980li ve 1990lı Yıllarda Yaşanan Zorunlu Göç ve Toplumsal Sonuçları. Toplum ve Kuram, 1, 103-118.
Arslan, M. (2004). Türk Popüler Dindarlığı. İstanbul: Dem.
Aydın, D. (2009). Politik Katılım-Özgürleşme Geriliminde Kürt Kadınları: Handan Çağlayan İle Söyleşi. Toplum ve Kuram, 2, 233-238.
BDP Parti Tüzüğü. (2013, 21 Ağustos) (http://www.bdp.org.tr/devam/16-bdp-tuzuk.aspx).
Bianet. (2010, 1 Temmuz). BDPli Tuncel: Kadın Hareketinin Vekiliyim (http://www.bianet.org/ kadin/siyaset/123089-bdp-li-tuncel-kadin-hareketinin-vekiliyim?bia_source=rss).
Böttcher, A. (2005). Çağdaş Tasavvufta Kürt Kadın Portreleri. Shahrzad Mojab (Ed.), Devletsiz Ulusun Kadınları Kürt Kadınları Üzerine Araştırmalar içinde. İstanbul: Avesta, s. 265-281.
Bruinessen, M. V. (2005). Adile Hanımdan Leyla Zanaya: Kürt Tarihinde Siyasi Liderler Olarak Kadınlar. Shahrzad Mojab (Ed.), Devletsiz Ulusun Kadınları Kürt Kadınları Üzerine Araştırmalar içinde. İstanbul: Avesta, s. 131-153.
Çağlayan, H. (2009). Analar, Yoldaşlar Tanrıçalar. İstanbul: İletişim.
Çağlayan, H., Ş. Özar ve A. Tepe Doğan. (2011). Ne Değişti? Kürt Kadınlarının Zorunlu Göç Deneyimi. Ankara: Ayizi.
Çelik, A. B. (2005). I Miss My Village!: Forced Kurdish Migrants in İstanbul and Their Representation İn Associations. New Perspectives on Turkey, 32, 137-163.
Çelik, C. (2002). Şehirleşme ve Din. Konya: Çizgi.
Çelik, C. (2013). Geleneksel Şehir Dindarlığından Modern Kent Dindarlığına. İstanbul: Hikmetevi.
Dağ, R., A. Göktürk ve H. C. Türksoy (Drl.) (1998). Bölgeiçi Zorunlu Göçten Kaynaklanan Toplumsal Sorunların Diyarbakır Kenti Ölçeğinde Araştırılması. Ankara: TMMOB.
Demirler, D. (2007). İnsan Hakları ve Egemenlik Sarkacında Türkiyede Yerinden Edilme ve Toplumsal Cinsiyet. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 4, 6-25.
Demirler, D. ve V. Eşsiz. (2008). Zorunlu Göç Deneyimini Kadınlardan Dinlemek: Bir İmkân ve İmkânsızlık Olarak Dil, Nil Mutluer (Drl), Cinsiyet Halleri içinde. İstanbul: Varlık, s. 165-180.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi. (2009). Diyarbakır Kadın Sorunlarını Araştırma ve Uygulama Merkezi (Tanıtım Broşürü).
Erman, T. (1997). The Meaning of City Living for Rural Migrant Women and Their Role in Migration: The Case of Turkey. Womens Studies İnternational Forum, 20(2), 263-273.
Francis, L. (1997). The Psychology of Gender Differences İn Religion: A Review Of Empirical Research. Religion, 27(1), 81-96.
Handan Ç. (2013). Kürt Kadınların Penceresinden Resmi Kimlik Politikaları, Milliyetçilik, Barış Mücadelesi. İstanbul: İletişim.
Hart, K. (2011). Modernliği Dokumak: Bir Batı Anadolu Köyünde Hayat, Aşk, Emek. Elçin Gen (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi.
Hassanpour, A. (2005), Kürt Dilinde Ataerkilliğin (Yeniden) Üretilmesi, Shahrzad Mojab (Ed.), Devletsiz Ulusun Kadınları Kürt Kadınları Üzerine Araştırmalar içinde. İstanbul: Avesta, s. 307-356.
İlkkaracan, İ. ve P. İlkkaracan. (1999), 1990lar Türkiyesinde Kadın ve Göç, Oya Baydar (Ed.), 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde. İstanbul: Türkiye İş Bankası, s. 305-322.
İlkkaracan, P. (2004). Türkiyenin Doğu Bölgelerinde Kadın Cinselliği Bağlamının İncelenemesi, Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik içinde. Pınar İlkkaracan (Drl), İstanbul: İletişim, s.133-150.
Kalkınma Merkezi. (2006). Zorunlu Göç ve Etkileri: Diyarbakır.
Kalkınma Merkezi. (2010). Zorunlu Göç ve Diyarbakır.
Kandiyoti, D. (1982). Kadınlarda Psiko-Sosyal Değişim Kuşaklar Arasında Bir Karşılaştırma.
Türk Toplumunda Kadın içinde. Nermin Abadan-Unat (Drl), Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği, s. 311-339.
Kandiyoti, D. (1977). Sex Roles and Social Change: A Comparative Appraisal of Turkeys Women. Women and National Development: The Complexities of Change, 3(1), 57-73.
Kıray, M. (1982). Küçük Kasaba Kadınları. Türk Toplumunda Kadın içinde, (Drl) Nermin Abadan-Unat, Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği, s. 341-356.
Klein, J. (2005). Milliyetçilik: Geç Osmanlı Döneminde Kürt Milliyetçi Söyleminde Kadın Sorunu. Shahrzad Mojab (Ed.), Devletsiz Ulusun Kadınları Kürt Kadınları Üzerine Araştırmalar içinde. İstanbul: Avesta, s. 43-74.
Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam.
Meriç, N. (2005). Değişen Kentte Dini Hayat. İstanbul: Kapı.
Oshea, M. (2005). Doktor Mu, Gizemci Mi, Büyücü Mü? Bir Kürt Şehrinde Kadınların Sağlık Tercihleri. Shahrzad Mojab (Ed.), Devletsiz Ulusun Kadınları Kürt Kadınları Üzerine Araştırmalar içinde. İstanbul: Avesta, s. 217-243.
Özer, A. (2011). Göç ve Kentleşme Kıskacında Bir Kent: Diyarbakır. Necdet Adabağ ve Diğerleri (Haz.), Tüm Yönleriyle Diyarbakır 2. Sempozyumu içinde. Ankara: Efil, s. 271-288.
Saigol, R. (2004). Militarizasyon, Ulus ve Toplumsal Cinsiyet: Şiddetli Çatışma Alanları Olarak Kadın Bedenleri. Ayşe Gül Altınay (Drl.), Vatan, Millet, Kadınlar içinde. İstanbul: İletişim, s. 232-254.
Selis (2010), Woman İs Life, Dont Kill The Life (Broşür).
Şahin, İ. (2006). Değişim Sürecindeki Bir Anadolu Kasabasında Kadın Dindarlığı: Boğazlıyan Örneği. Ünver Günay ve Celalettin Çelik (Ed.), Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi içinde. Adana: Karahan, s. 321-345.
Şahin, İ. (2008). Göçmen Kadınların Dini Ritüellere Katılımı: Amersfoort (Hollanda) ve Boğazlıyan Örneğinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Basılmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tapper, N. ve R. Tapper. (1987). The Birth of the Prophet: Ritual and Gender in Turkish Islam. Man, 22(1), 69-92.
Thompson, E. H. (1991). Beneath the Status Characteristic: Gender Variations in Religiousness. Journal for the Scientific Study of Religion, 30(4), 381-394.
TMMOB. (1998). Bölgeiçi Zorunlu Göçten Kaynaklanan Toplumsal Sorunların Diyarbakır Kenti Ölçeğinde Araştırılması, Ankara: TMMOB.
Tolan, B. (1991). Aile, Cinsiyet ve Cinsel Roller. Aile Ansiklopedisi, Ankara: TC Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, 1, 208-210.
Yalçın-Heckman, L. ve P. V. Gelder. (2004). 90larda Türkiyede Siyasal Söylemin Dönüşümü Çerçevesinde Kürt Kadınlarının İmajı: Bazı Eleştirel Değerlendirmeler. Ayşe Gül Altınay (Drl.), Vatan, Millet Kadınlar içinde. İstanbul: İletişim, s. 325-355.
Yükseker, D. (2012). Kürtlerin Yerinden Edilmesi ve Sosyal Dışlanma: 1990lardaki Zorla Göçün Sonuçları. Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar içinde. S. G. Ihlamur- Öner ve N. A. Şirin Öner (Drl.), İstanbul: İletişim, s. 233-262.
Barış Özgür Kadının Yüreğiyle Yaratılacak. (2000, 7 Mart). Özgür Gündem, 6.
Hem Devlet Hem Erkek (2000, 8 Mart). Özgür Gündem, 6.
Kurtuluş Kadın Merkezli Bir Dünyada. (2005, 11 Mart). Özgür Gündem, 7.
Kadın Hareketi Siyasallaşmalı. (2005, 13 Mart). Özgür Gündem, 16.
Kadın Sorunu Öncelikli. (2006, 8 Mart). Özgür Gündem, 2.
Cinsellik ve Din Geleneklerle Şekilleniyor. (2007, 11 Mart). Özgür Gündem, 3.
Toplumun Özgürlüğü Kadının Özgürlüğünden Geçer. (2010, 1 Mart). Özgür Gündem, 2.