Türk ve Batı Edebiyatında Çingene İnançları

Çingeneler yüzyıllar boyunca hem gerçek yaşamda hem de edebî eserlerde önyargılı yaklaşımların hedefi olmuşlardır. Bunların başında dinsiz olup hiçbir şeye inanmaları gelir. Türk ve Batı edebiyatında Çingenelerle ilgili olumsuz görüşlerin yayılmasında haklarında türetilen efsane ve hikâyelerin payı ilk sıralarda yer alır. Çingenelerin kötü şöhretlerinin yayılmasındaki diğer bir neden de yaşam tarzlarının toplumun genel yapısına uygun görülmemesidir. Şehir sistemine uymadıkları için yabani oldukları, daha doğrusu medeniyetin karşısında bir tehdit oldukları algısı yaygındır. Göçebe olsun ya da olmasın, dışarıya kapalı gruplar şeklinde yaşayan Çingeneler, toplumun geneli tarafından ötekileştirilmiş ve bu durum da eserlere aynı doğrultuda yansımıştır. Türk ve Batı edebiyatında ahlak, inanç, temizlik, hırsızlık gibi konularda önyargılarla betimlenmelerine rağmen Çingenelere daha içeriden bakan azımsanmayacak sayıda eser mevcuttur. Tüm bu eserler incelendiğinde yaygın görüşün aksine Çingenelerin katı kuralları olan bir inanç sistemine ve köklü bir geleneğe sahip oldukları anlaşılmaktadır. Temizlikle ilgili marhime inançları, kadın erkek ilişkileri ve cinsellikle ilgili tabuları onlarla ilgili olumsuz görüşlerin tam aksini işaret eder. Çingeneleri konu edinen eserlerde, hayata bakışları, zaman algıları, ölüm karşısındaki tavırları, aileye verdikleri önem ve dili kullanım biçimleri toplu olarak değerlendirildiğinde Çingenelerin inanç sistemleri daha anlaşılır hâle gelmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çingeneler, Çingene inançları, Türk edebiyatı, Batı edebiyatı

PDF

___

Aksel, M. (2004). Çingene şalvarı (H. Aydın, Haz.) Çingene öyküleri içinde (13-18), İstanbul: İnkılap.
Alpman, N. (2014). Çingeneler başka dünyanın insanları. İstanbul: Ozan.
Asseo, H. (2004). Çingeneler bir Avrupa yazgısı. İstanbul: Yapı Kredi.
Berger, H. (2015). Çingene mitolojisi. Ankara: Bilgesu.
Cervantes, M. D. (2010). Çingene kızı. İstanbul: Özgür.
Coelho, P. (2008). Portobello cadısı. İstanbul: Can.
Çelebi, E. (2011). Seyahatname (8). İstanbul: Yapı Kredi.
Devecioğlu, A. (2015). Ağlayan dağ susan nehir. İstanbul: Metis.
Dinçer, H. (2014). Bir çingenenin romanı. İstanbul: Ozan.
Doughty, L. (2005). Karanlıkta ateşler. İstanbul: İş Bankası.
Erdoğdu, S. (2016). Romanika. İstanbul: Pamiray.
Fonseca, I. (2002). Beni ayakta gömün. İstanbul: Ayrıntı.
Fraser, A. (2005). Avrupa halkları çingeneler. İstanbul: Homer.
Gorki, M. (2004). Makar çudra (H. Aydın, Haz.) Çingene öyküleri içinde (205-224), İstanbul: İnkılap.
Gürpınar, H. R. (2015). Hayattan sahifeler. İstanbul: Papersense.
Hugo, V. (1988). Notre dame’ın kamburu. Ankara: Bilgi.
Kaygılı, O. C. (1972). Çingeneler. Ankara: Bilgi.
Kılıç, H. (1986). Çingenem çengi çengi. Ankara: Saypa.
Kivi, A. (1975). Yedi kardeşler. Ankara: Devlet Kitapları.
Martinez, N. (1992). Çingeneler. İstanbul: İletişim.
Mather, A. (1982). Çingene düğünü. İstanbul: Gelişim.
McCann, C. (2007). Zoli bir aykırı çingene. İstanbul: Merkez Kitaplar.
Mérimée, P. (2011). Carmen. İzmir: İlya.
Midhat, A. (2001). Letaif-i Rivayat. İstanbul: Çağrı.
Mitchell, J. (1972). Çingene kralı (T. Alangu, Haz.) Dünyadan ve bizden çingene hikâyeleri içinde (29-40), İstanbul: Nil.
Muradi, P. (2007). Romanika çingeneler. İstanbul: Pentagram.
Önder, N. (1975). Çingeneler ve bir travay. Folklora Doğru, 41, 22-26.
Podgoreç, V. (1978). Çingeneler arasında. İstanbul: Ya/Ba.
Puşkin, A. (1990). Çingeneler. Ankara: Damar.
Putnam, V. (1972). Furi-dai nasıl öldü? (T. Alangu, Haz.) Dünyadan ve bizden çingene hikâyeleri içinde (70-77), İstanbul: Nil.
Stancu, Z. (1971). Çingenem. Ankara: Bilgi.
Stroheim, E. V. (1954). Çingene aşkı. İstanbul: Ekicigil.
Tokmakçıoğlu, E. (1975). Çingene pilici. İstanbul: Habora.
Yoors, J. (2005). Çingeneler opŕe roma. İstanbul: Çiviyazıları.
Arnold, M. Scholar gypsy. Erişim tarihi 21. 07. 2019, https://www.poetryfoundation.org/poems/43606/the-scholar-gipsy.