Kültür ve Düşünce Adamı Olarak Falih Rıfkı Atay

Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e geçiş sürecinde iktidara yakın organik aydınlar arasında seçkin bir konumu bulunan gazeteci yazar Falih Rıfkı Atay, Talat Paşa’dan Cemal Paşa’ya, Atatürk’ten İnönü’ye kadar her dönemin iktidar çevresinde kabul edilmiş, bu kimliğiyle her dönemin ideolojik ve kültürel söylemini açıklayıp anlatmaya çalışmıştır. Bu geçiş sürecinde bir yazar olarak bağımsız kalabildiği ve İstanbul’dan Anadolu kurtuluş hareketine açık destek verdiği Mütareke dönemi dışında her zaman iktidarın adamı olmuştur. Halkçı bir söylem kullanmış olmakla birlikte toplumu mistik ve miskin bir duruma sokan çeşitli etkileri saptayıp bunlarla savaşımı kendine görev bilmiş bir aydındır. Osmanlı/Türk toplumunun gerilik nedenleri arasında cehaletin başat konumda olduğuna inanmış, bunun içinse toplumu aydınlatmayı kendine görev saymıştır. Bu nedenle yazılarında sade dille, halkın diliyle yazmanın önemini, Latin harflerinin ve Laiklik ilkesinin Türk toplumu açısından işlevini vurgulamıştır. Falih Rıfkı’nın bizde en üretken ve en verimli olduğu alan ise dünyanın dört bir yanına yaptığı seyahate ilişkin eserleridir.

Anahtar Kelimeler:

Falih Rıfkı Atay, Atatürk, Türkçe, Cemal Paşa, Talat Paşa

Falih Rıfkı Atay, a writer and a journalist who had an elite position among organic intellectuals close to government during transition process from constitutional monarchy to republic, was embraced by every ruler as Talat Pasha, Cemal Pasha, Atatürk and İnönü. He tried to explain ideological and cultural saying of every period with that identity. He was always a man of government except when he remained independent as a writer during that transition process and Mütakere? period when he supported openly Anatolia liberation movement in İstanbul. Although using a populist saying, Atay determined various effects that made society mystic and miserable and made his duty and mission fighting with them. He believed illiteracy was the first reason that made Ottoman/Turkish society backwards among many. And he emphasized the importance of using a elegant language, a language of people and the function of secularism principle and Latin alphabet in terms of Turkish society in his works. The field that made him productive and fertile for us is works about his journeys around world.

Keywords:

Falih Rıfkı Atay, Atatürk, Turkish, Cemal Pasha, Talat Pasha,

PDF

___

Akay, İhsan; “Atay Üzerine Aykırı Düşünceler”, Varlık, Sayı.764 (Mayıs 1971).
Altan, Çetin; Bir Yumak İnsan, İstanbul, Milliyet, 1977.
Ataç, Nurullah; Günlerin Getirdiği, İstanbul, Varlık, 1957.
Atay, Falih Rıfkı; Ateş ve Güneş, sad. M. Sarıkaya, İstanbul, 2008. ---------------------; Batış Yılları, İstanbul, 1963. ---------------------; Çankaya, İstanbul, Doğan Kardeş, 1971, s.172, 494. ---------------------; Çankaya, İstanbul, Doğan Kardeş, 1971. ---------------------; Denizaşırı, 2. Baskı, İstanbul, 1945. ---------------------; Eski Saat, İstanbul, 1998. ---------------------; Niçin Kurtulmamak?, İstanbul, 1953. ---------------------; Zeytindağı, İstanbul, 1970.
Baydar, Mustafa; Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar?, İstanbul, 1960.
Berkes, Niyazi; İslamlık, Ulusçuluk, Sosyalizm, İstanbul, 1975.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri; “Falih Rıfkı ve Son Eseri”, Kadro, Nu.9 (Eylül 1932).
Nayır, Yaşar Nabi; “Falih Rıfkı Atay”, Varlık, Sayı.764 (Mayıs 1971).
Özkan, Hande; “Falih Rıfkı Atay”, Kemalizm, der. A. İnsel, İstanbul, 2002.
Sevük, İsmail Habip; Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi, İstanbul, 1924.
Tanpınar, Ahmet Hamdi; Yahya Kemal, İstanbul, 2001.
Yetkin, Çetin; “Bozacının Tanığı…”, Cumhuriyet, 24 Mayıs 2005.