KIRIM KARAYLARININ HALK EDEBİYATI KAYNAKLARI: “MECUMALAR”

Kaynağını sözlü kültürün oluşturduğu halk edebiyatı, çoğunlukla halkın yarattığı sözlü edebiyattan oluşur. Dil, biçim ve işlenen konular bakımından halk kültürüne sıkı sıkıya bağlı olan bu edebiyat, başlangıçta sözlü kültür ortamında varlığını sürdürürken 15. yüzyıldan itibaren yazıya geçirilmeye başlanmıştır. Başta türkü, mani, koşma gibi manzum derlemelerin bulunduğu cönklerde, destan, hikaye, masal gibi mensur anlatılara da rastlamak mümkündür. Karay Türklerinin halk edebiyatı ürünlerinin toplandığı cönk niteliğindeki kaynaklar mecuma olarak anılır. İçerdiği malzemeler bakımından oldukça değerli bilgiler bulunduran ve İbrani harfleriyle yazılan mecumalar, yavaş yavaş gün yüzüne çıkarılmaktadır. Bu çalışmada Karay Türklerinin halk edebiyatı kaynakları mecumalar’ın biçim ve içerikleri hakkında bilgi verilecek; birkaç mecuma tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Halk edebiyatı, cönk, Kırım Karay Türkleri, mecuma

The folk literature, which is originated from the oral culture, is composed of the oral literature that is mostly created by the People. This literature which is tightly bounded to the folk culture as regards the language, form and the subjects handled was continuing its existence in the beginning, but from the 15th Century on, it was started to pass to the Inscription. It is possible to encounter “Mensur” narrations such as epos, stories, tales in Cönk’s where the poetic collations such as folk songs, Turkish poems and ballads. The sources qualified as cönk’s in which the folk literature works of Karai Turks were collected are named Mecuma. Mecuma’s which contain quite valuable information as to the contained materials and are written in Hebrew letters, have been unearthed gradually. In this study, information will be given about the form and content of mecumas, the folk literature sources of Karai Turks, and some mecuma shall be introduced.

Keywords:

folk literature, cönk, Crimean Karai Turks, mecuma,

PDF

___

ADAMCZUK, L., H., KOBECKAİTE, S., PİECKİ (2003): Karaimi na Litwie i w Polsce, Warszawa.
AKTAYEVA, Gulaikhan (2007): Qılcı’s Mejuma, Adam Mickiewicz Üniveristesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Poznan-Poland.
ALTINKAYNAK, Erdoğan (2006): Tozlu Zaman Perdesinde Kırım Karayları, Haarlem: Sota Yayınları.
BASKAKOW, N. A., A, ZAYANÇKOWSKİ (1974): Karaimsko- Russko- Polskiy Slovar, Moskova.
ÇULHA, T. (2008): Kırım Karaycasıyla Yazılmış Bir “Mecuma”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora tezi, Ankara.
DUBİNSKİ, A. (1994): “Kırım Karay Türklerinin Halk Edebiyatı”, Caraimica, Warszawa: Prace Karaimoznawcze, 231-234.
JANKOWSKİ, Henryk (1997): “A Bible Translation into the Northern Crimean Dialect of Karaim”, Studia Orientalia, s. 28 1-84.
- “The Contents of Katyk’s Mejuma”, Tjurkskaja i Smežnaja leksikoloğija i leksikoğrafija, (basım aşamasında).
- (1996): “Yeni Yayımlanan Karay Dua Kitapları”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S:1, s. 262- 271.
KOCAOĞLU, Timur , Mykolas, Firkovičius (2006): Karay The Trakai Dialect, Lincom Europa.
KOWALSKİ, T. (1929): Karaimische Text im Dialect von Troki, Krakowie.
MALECKİ, P. (1890): Das Vorwort ist Karaimische Geschrieben, Vilno.
RADLOFF, W. (1896): Proben der Volkslitteratur der Nördlichen Türkischen Stämme, Cilt VII, 2, baskı, St, Petersburg: Akademi Yayınları.
SARAÇ, M. S. (2000): Караимская Народная Энциклопедия, том 2, Paric 1996, том 4 Moskva 1998, том 6 Moskva.
SİNANİ, Z. I. (1970): Kratkij slovar′ razğavornoğo jazyka krymskix karaimov, č, II, Russko- karaimskij slovar′, [an unpublished dictionary, 87 pağes].
TEKİN, Talat (1989): “Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi”, Erdem, C, 13,s. 141-168.
- , Mehmet, Ölmez (2003): Türk Dilleri/ Giriş, Yıldız, İstanbul, s. 127-128.
TOGAN, Z. V. (1988): “Hazarlar”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yayınları, C, 5, s. 397.
XAFUZ, M. E. (1995): Russko-karaimskij slovar′, Krymskij dialekt, Moskva: Obščestvo Vostokovedov RAN.
ZAJANÇKOWSKİ, W. (1979-1983): “Karaylar ve Onların Folkloru”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, Sa. 17-22, C. 1-2, 1979-1983, Ankara: 313-361
ZAJACZKOWSKİ, A. (1996): “Karaim Edebiyatı”, Çev: İlker Pak, Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, S. 3: 13-20.