DEDEM KORKUT KİTABI’NIN YAZILDIĞI GİBİ OKUNMASI VE SÖZLÜ FORMÜL KURAMI

Günümüze değin Dedem Korkut Kitabı dil, kültür ve tarih gibi birçok yönden ele alınmıştır.Ancak metnin okuma sürecini, dolayısıyla da okunan metinden yola çıkarak yapılacakbütün araştırmaları etkileyecek olan önemli bir konu göz ardı edilmiştir. Bu konu, DedemKorkut Kitabı’nın okunmasında sözlü kültür özelliklerinin görmezden gelinmesi ve eserinmetin merkezli yaklaşımlarla değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme ve okumalar, metnihatalı bir istinsah olarak göstermektedir. Hâlbuki Dedem Korkut Kitabı’nda yer alan, özellikledize ve kalıpları oluşturan ögelerin kimi zaman tıpatıp aynı olmadığı, bir ögenin başkabir ögeyle yer değiştirdiği tarafımızca tespit edilmiştir. Dedem Korkut Kitabı üzerine yapılançevriyazı çalışmalarında hanım-canım, umud-umur gibi değişkenlik gösteren ikililerinyanlış yazıldığı gerekçesiyle tekdüzeleştirildiği görülmektedir. Oysa sözlü yaratım koşullarıdikkate alındığında bu yapıların yanlış yazılmadığı ortaya çıkmaktadır. Sözlü anlatımlarda, üzerinden okunacak bir metin bulunmadığından anlatım süreci doğrudan anımsama yoluylagerçekleşir. Bu aşamada belli kalıpların ezberlenmesi yöntemi kullanılır. Bu kalıpların hecesayısını, ritmik yapısını ve anlamını bozmayan her türlü sözcük, anlatıda yer alabilir. DedemKorkut Kitabı’nda da söz konusu kalıpların bol bol kullanıldığını görüyoruz. Bu nedenle,araştırmacıların Dedem Korkut Kitabı’nın çevriyazılarında farklı bir yol izlemeleri gerektiğikanısındayız. İncelememizde “sözlü formül kuramı” ışığında Dedem Korkut Kitabı’ndayanlış yazıldığı düşünülen yapıların doğru yazıldığı, yazıldığı gibi çevriyazılara aktarılmasıgerektiği savunulmaktadır.

___

  • Derleme Sözlüğü I-VI., (2009) Ankara: TDK Yay.
  • Ergin, Muharrem. (1964). Dede Korkut Kitabı Metin-Sözlük, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • _____________. (2016). Dede Korkut Kitabı I-II., Ankara: TDK Yay.
  • Gökyay, Orhan Ş. (2006). Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Kaçalin, Mustafa S. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı, Ankara: TDK Yay. Kitâb-ı Dedem Korkud Alā Lisān-ı Tāife-i Oġuzân, Msc. Dresd. Ea 86.
  • Lord, Albert B. (2005). “Yugoslav Epik Halk Şiiri”, (F. Karaboğa, Çev.). Milli Folklor, 67.
  • Ong, Walter J. (2013). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, İstanbul: Metis Yay.
  • Özçelik, Sadettin. (2016). Dede Korkut I, -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar, Ankara: TDK Yay.
  • _____________. (2016). Dede Korkut II, -Dresden Nüshası- Metin, Dizin, Notlar, Ankara: TDK Yay.
  • Sheridan, R. Aslıhan Aksoy. (2008). “Sözlü Formül Kuramı Işığında Dede Korkut Kitabı’na Bakış”, Milli Folklor, 79.
  • Tarama Sözlüğü I-VIII. (2009). Ankara: TDK. Yay.
  • Tezcan, Semih ve Boeschoten, Hendrik. (2012). Dede Korkut Oğuznameleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Tulum, Mertol ve Tulum Mehmet Mahur. (2016). Oğuznameler Oğuz Beylerinin Hikâyeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
  • Turan, Fikret. (2001). Eski Oğuzca Sözlük, Bahşayiş Lügati, İstanbul: BAY Yayınları.
  • Türkçe Sözlük 1-2. (1998). Ankara: TDK Yay.
  • Әlizadә, S. ve Hacıyev, T. (2004). Kitab-i Dədə Qorqud, Bakü: Öndər Nəşriyat.