Cicero’nun Eserlerinde Denizcilik Kaynaklı Eğretilemeler

Metaphora sözcüğü klasik Yunancada meta ön ekini alan ve bir yerden başka bir yeretaşımak anlamına gelen pherein fiilinden türemiştir. Latinceye ise yine aynı anlama gelentransferre fiilinden türeyen translatio terimi ile aktarılmıştır. Türkçede geçici kullanımı işareteden eğretileme ve ödünç alınmayı gösteren istiare sözcükleriyle karşılanmıştır. Bu çalışmadametaphora ve translatio karşılığı olarak eğretileme sözcüğü kullanılacaktır. Eğretilemebenzerlik ilişkisi olan iki sözcükten birini gerçek anlamının dışında diğer sözcüğün yerinekullanmak olarak tanımlanır. Eğretileme kaynağı ise sözcüğün ödünç alındığı alanı belirtmektedir.Her dilde ve kültürde olduğu gibi Latincede de geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır.Denizcilik, tarım ve hayvancılık, doğa olayları, kölelik, askerlik, oyunlar, avcılık, ateşve ışıkla ilgili sözcükler Latincenin başlıca eğretileme kaynakları arasındadır. Latin ozanlarıve yazarları bu alandan ödünç aldıkları sözcükleri diğer alanlarda başka bir sözcüğün yerinekullanmışlardır. İÖ 1. yüzyılın Roma sözbiliminde, felsefesinde ve siyasetinde çok önemlibir kişilik olan Marcus Tullius Cicero eserlerinde bu alanların yanı sıra denizcilikle ilgilisözcükleri eğretileme olarak sıklça kullanmıştır. Bu çalışmada ilk olarak eğretilemenintanımı ve kullanım amaçlarına ilişkin kuramsal bilgiler eskiçağda retorik üzerine yazmışyazarların yapıtlarından derlenecek ve aktarılacaktır. Daha sonra Cicero’nun eserleri üzerineyoğunlaşılacak, yayınladığı mahkeme konuşmaları ve söylevleri, felsefi içerikli eserleri,son olarak da dostlarına ve çevresine yazmış olduğu mektuplar taranacaktır. Bu eserlerdegörülen denizcilik kaynaklı eğretilemeler, aktarılan sözcükler temelinde gruplandırılıp değerlendirilmeye çalışılacaktır. Bu yöntemle Cicero’nun birçok eserinde dağınık bir biçimdeyer alan denizcilik kökenli eğretilemelerin bir araya geldiğinde ne ifade ettiği sorgulanacaktır.Söz konusu sözcüklerin sayısı göz önüne alındığında, her birini açıklamak yerine, engüzel örnekler eserlerinden seçilip irdelenecektir. Aynı ya da benzer biçimde kullanıldıklarıtespit edilen diğerleri ise, ilgili sözcüklere ayrılan bölümlerin altında, Cicero’nun eserlerindegeçtiği yerlerle birlikte listelenecektir. Latincedeki her eğretilemeyi Türkçeye aynı biçimdekarşılamak zordur ve bazen açıklama yapmak ya da tek sözcüğü birkaç kelimeyle çevirmekgerekmektedir. Bu durumun Latincedeki eğretilemenin güzelliğinin gözden kaçmasına nedenolacağı endişesiyle örnek cümleler metin içinde Latince olarak bırakılmış, çevirileri isedipnotlarda verilmiştir.

___

  • Albrecht, M. . (2003). Cicero’s Style: A synopsis. Leiden: Brill.
  • Dürüşken Ç. (1996). “Rhetorica Ad Herennium’da Sözcük ve Anlam Sanatları”, Lucerna: Klasik Filoloji Araştırmaları: 12-30
  • May, J. M. (1980). “The image of the ship of state in Cicero’s pro Sestio” Maia NS 3: 259- 64
  • Özaktürk, Fatma Gül (2000).“Eski Yunan ve Roma’da Söz Söyleme Sanatının Üç Biçemi: Attike, Asia ve Rodos”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 40, sayı 1-2 :. 219-230.
  • Telatar, Ümit Fafo (2007). “Metaphora ve Metonymia’nın Latincedeki Tanımı ve Kullanımları” Arkeoloji ve Sanat Yayınları, sayı 125: 75-83
  • Uzel,T. (1994). İambus’lar, Lirik şiirler, Satura’lar, Mektup’lar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Wood, N. (1988). Cicero’s Social and Political Thought. Berkeley: University of California Press.