20485

Biz ve Cesur Yeni Dünya’da İlkelcilik

Bu çalışmanın amacı, Arthur O. Lovejoy ve George Boas’ın ilkelci düşünme tarzıylailgili kavramsal ayrımlarından hareketle, Yevgeni Zamyatin’in Mıy (Biz) ve AldousHuxley’in Brave New World (Cesur Yeni Dünya) adlı eserlerinde ilkelciliği karşılaştırmalıolarak incelemektir. Edebi ve felsefi ilkelcilik Batının düşünce tarihine içkin olan bireğilimdir ve farklı versiyonlarıyla 20. Yüzyılın distopya edebiyatına damgasını vurur. İlkelcisöylem, Biz’in Mephi anlatısında, Cesur Yeni Dünya’nın ise Malpais anlatısında ortaya çıkar.Ütopyacı kurguya özgü yolculuk teması bağlamında Mephi ve Malpais kültürel alandandoğaya geri dönüşü ifade eder. Her iki anlatı da katı ilkelci bir içeriğe sahiptir ama builkelcilik Mephi anlatısında olumlu düzlemde Malpais anlatısında ise olumsuz düzlemdekurgulanır. Bu farklılığa rağmen, ilkelci düşünme tarzı her iki metinde de mevcut durumakarşı eleştirel bir norm olarak kullanılır. Böylece Biz ve Cesur Yeni Dünya’da ilkelci söylem,bilimsel ve teknokratik totalitarizme yapılan eleştirinin hareket noktası haline gelir. Ancak heriki metinde de ilkelcilik doğaya geri dönüş çağrısına dönüşmez. Biz ilkelci söylemi olumludüzlemde kullanarak doğa ve kültür sentezinin imkanına işaret eder. Böylece Zamyatin’inromanı insan doğasının farklı yönlerinin, yani pathos ile logos’un uzlaştırıldığı bir kültüreldüzeni olumlar. Buna karşılık Huxley’nin romanı ilkelciği negatif düzlemde kullanarak yanikarşı ilkeci söylemi üreterek bir kültür savunusu içerir. Böylece Cesur Yeni Dünya, eskibir geleneğe ve onun temsilcisine, yani Rönesans ve Shakespeare’e geri dönerek, kültürelkötülüğe karşı ahlaki bilinçlenmeyi olumlar. Buna göre Biz’in alternatif kültürel düzeni,doğal olan ile kültürel olanın birliğine dayanırken, Cesur Yeni Dünya’nın alternatifi, kültürüyine kültürel olanın yardımıyla yeniden düzenlemektir.

Anahtar Kelimeler:

distopya, karşı-ilkelcilik, Shakespeare, kültür

PDF

___

Adorno, T. W. (1963). Aldous Huxley und Utopie. Prismen: Kulturkritik und Gesellschaft (s. 92-117). München: DTV.
Atwood, M. (2007). Introduction, Brave New World (s. 6-15). London: Vintage Books.
Beauchamp, G. (1977). Cultural Primitivism as Norm in the Dystopian Novel. Extrapolation, 19 (1), 88-96.
Beauchamp, G., (1991). The Shakespearean Strategy of Brave New World. Utopian Studies, 4, 60-64.
Boas, G. (1968). Primitivism. P. P. Wiener (Ed.). Dictionary of the History of Ideas III (s. 577-598). New York: Charles Scribner’s Sohn. Erişim: 25.11.2015, www.xtf.lib. virginia.edu.
Çörekçioğlu, H. (2011). Zamyatin’i ve Biz’i Okumak: Doğa ve Kültür Geriliminden Geleceğe Bakış. Felsefelogos, 41, 93-113.
Harrison, T. P. (1940). Aspects of Primitivism in Shakespeare and Spenser. Studies in English, 20, 39-71.
Horigan, S. (1998). Nature and Culture in Western Discourses. London: Routledge.
Huxley, A. (1995). Science and Civilization. D. Bradshaw (Ed.). The Hidden Huxley (s. 105- 114). Eastbourne: Anthony Rowe.
Huxley, A. (2007). Brave New World. London: Vintage Books.
Huxley A. (2010). Cesur Yeni Dünya (Ü. Tosun, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
Huxley, A. (1964). Cesur Yeni Dünya (E. Gürol, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınevi.
Kristeller, P. O. (1961). Renaissance Thought, New York: Harper & Row. Lovejoy, A. ve Boas, G. (1997). Primitivism and Related Ideas in Antiquity. London: John Hopkins Press.
McCarthy, P. A. (1994). Zamyatin and the Nightmare of Technology. Science Fiction Studies, 11, 122-129.
Mattelardt, A. (2005). Gezegensel Ütopya Tarihi (Ş. Çiltaş, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Meckier, J. (2006). Brave New World and the Anthropologists: Primitivism in A. F. P. Firchow ve B. Nugel (Ed.). Aldous Huxley: Modern Satirical Novelist of Ideas: a Collection of Essays by Joreme Meckier (s. 225-240). Münster: Lit Verlag.
Montaigne, M. d. (1993). On Cannibals (J. M. Cohen). Essays (s. 105-118). London: Penguin Books.
Orwell, G. (1976), Nineteen Eighty-Four, George Orwell Omnibus: Complete Novels (s. 741-924). London: Secker and Warburg. Panofsky, E. (1955). Meaning in the visua l Arts. USA: Anchor Books.
Reiff, R. H. (2010). Aldous Huxley: Brave New World. New York: Marshall Cavendish. Shakespeare, W. (2006). The Tempest, New York: Yale University.
Shakesperare, W. (2000). Fırtına (B. Bozkurt, Çev., 3. bs.). İstanbul: Remzi Kitapevi.
Wells, R. H. (2005). Shakespeare’s Humanism. Cambridge: Cambridge University.
Zamyatin, Y. (1970). Scythians? (M. Ginsgburg, Çev.). M. Ginsgburg (Ed.). A Soviet Heretic: Esssays by Yevgeny Zamyatin (s. 21-33). Chicago: University of Chicago Press.
Zamyatin, Y. (1999). We (M. Gingsburg, Çev.). New York: Harpercollins.
Zamyatin, Y. (1988). Biz (F. Tülek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.