Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı Olarak Kadın

Bireyin genel tutum ve davranışlarına ilişkin gözlem, yaşantı ve izlenimler zaman içerisindekalıplaşarak belli durum ve/veya olayları niteleyen kalıplaşmış sözlere dönüşür. Bu sözlerinsanın insana, insanın dünyaya ve içinde yaşadığı topluma karşı bakış açısını yansıtır. Bu bakımdanatasözü ve deyimler toplumların sosyo-kültürel bağlamda çeşitli kavram, olgu ve durumlarayönelik olarak geliştirdiği bakış açısı, değerlendirme ve yargıları içerir.Genel tarama modeline göre yapılandırılmış bu araştırmada atasözlerinde kadına yöneliktoplumsal cinsiyet algısı üzerinde durulmuştur. Kadının bireysel, ailevi ve toplumsal yaşamdanasıl algılandığı ya da nasıl algılatılmaya çalışıldığı araştırılmıştır. Kadın ve kadına yönelikatasözleri veya kalıp sözlerinin sıklıkla aile ve akrabalık ilişkileri bağlamında değerlendirildisaptanmıştır. Toplumların kadına bakış açısı kadının toplum ve aile yaşamında üstlendiği rollerlebütünleşmektedir. Kadın ve kadına yönelik toplumsal cinsiyet algısı dinî, ekonomik, siyasal, sosyalve kültürel açıdan farklılıklar taşımaktadır. Bunlara kadının cinsel bakımdan, eğitim ve aileviyönden nasıl algılandığı da eklenebilir. Bu ölçütler çerçevesinde atasözlerinde kadın kavramıüzerinde düşünce ve yargıların gerek olumlu veya olumsuz gerekse iç içe yer aldığı saptanmıştır.Bu araştırmanın sonucunda atasözlerinde kadının konumunun daha çok ataerkil bir aile yapısıiçinde erkek kardeş, baba ve/veya eşe göre belirlendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

atasözleri, kadın, toplumsal cinsiyet, algı, gelenek

PDF

___

Acar, M. ve Ö. Demir (2005) Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Adres.
Akbalık, E. (2013) Türk atasözlerinde cinsiyet algısı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi -Sayı 36- Nisan, 81-90.
Aksoy, Ö. A. (1993) Atasözü ve deyimler sözlüğü (1 Atasözleri sözlüğü). İstanbul: İnkılâp. Baltacıoğlu, İ. H. (1994) Türke doğru. Ankara: AKM
Berktay, F. (1995) Tek tanrılı dinler karşısında kadın, hristiyanlıkta ve islamiyet’te kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. İstanbul: Metis.
Çakıcı, D. (2011) Gender and language, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:9, Sayı:2, 459- 471.
Doğan, İ. (1995) Sosyoloji. İstanbul: Sistem.
Dökmen, Z. Y. (2004) Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Sistem.
Ersoy, E. (2009) Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği (Malatya örneği) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi cilt: 19, sayı: 2, 209-230, Elazığ.
Gutek, B.A. Cohen, A. G. and Tsui, A. (1996) Reactions to perceives discrimination, Human Relations, 49 (6): 791-814.
Günindi E. A. (2010) Türk atasözleri ve deyimlerinde kadına yönelik toplumsal cinsiyet roller. Gazi Türkiyat, sayı: 6, 167-181.
Kaplan, M. (2001) Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh.
Karadağ, M. (2016) Peter Weiss’deki mitik direnme eyleminin halk edebiyatımızdaki ortak yanları. Folklor/Edebiyat, cilt:22, sayı:86/2, 9-28. Karataş, T. (2014) Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü, İstanbul: Sütun.
Kurt, İ. (1992) Atasözlerinde aile. Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
Küçük, S. (2003) Cinsiyet ayrımlı atasözlerinde kadın ve erkek kimliği. AKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/2 (Aralık): 213-224.
Schipper, M. (2010) Erkek Acı Çeker Kadının Ruhu Duymaz (Dünya dillerinden atasözleriyle kadınlar) İngilizceden çevirenler: Ulaş Belge- Nurkalp Devrim, NTV.
Türköne, M. (1995) Eski Türk toplumunda cinsiyet kültürü. Ankara: Ark.
Ulusoy, İ. (2014) Farklı diller ve kültürlerden deyim ve atasözlerindeki kadın resimleri…Die Gaste, Sayı: 31/Mart-Nisan.
Yurtbaşı, M. (1994) Sınıflandırılmış Türk atasözleri. Ankara: Özdemir. Genel başvuru kaynakları
Aksoy, Ö. A. (1988) Atasözleri sözlüğü 1. İstanbul: İnkılâp.
Aydın, M. (1992) Geliştirilmiş açıklamalı atasözleri. Ankara.
Eren, B. (1983) Atasözlerimiz. İstanbul: Cihan.
Gözler, H. F., Gözler M. Z. (1982) Açıklamalı Türk atasözleri sözlüğü. İstanbul: İnkılâp ve Aka.
Köklügiller, A. (1989) Açıklamalı atasözleri ve özdeyişler. İstanbul: Kaya.
Muallimoğlu, N. (1983) Deyimler atasözleri, beyitler ve anlamdaş kelimeler