Tolstoy'da Sanatın Din ve Ahlakla İlişkisi

Dünya edebiyatında seçkin bir yere sahip olan Tolstoy için sanatın özünü “güzellik” değil, dini bilince dayalı “ahlaki değerler” oluşturmaktadır. Bu yüzden, o, güzelliğe ve güzelliğin yol açtığı “estetik haz”za karşı olumsuz bir tutum takınmıştır. Bu tutumun temelinde tamamen dinî ve ahlâkî kaygıların yattığı anlaşılmaktadır. Tolstoy, bu tip bir sanatı, Hıristiyan sanatı olarak adlandırır. Böyle bir sanatı, o, iyi sanat, onun dışında kalan bütün sanat türlerini ve eserlerini ise, kötü sanat olarak nitelendirir. Bu bağlamda Tolstoy’un sanat ile din ve ahlak arasında nasıl bir ilişki kurduğunu ve bu ilişkinin mahiyetini açığa çıkarmak önemlidir. Daha da önemlisi, bu ilişkinin felsefî bir analizini, eleştirisini ve değerlendirmesini yapmaktır. Bu çalışmada ileri süreceğimiz temel tez şudur: Tolstoy, bir yandan oldukça sınırlı (dar) bir sanat anlayışını savunurken, bir yandan da onun bu yaklaşımı, sanat felsefesinde ifadesini bulan ve genel kabul gören sanat anlayışı ile önemli ölçüde tezat teşkil etmektedir. Böyle bir yaklaşım tarzı, araçsallaştırıcı, indirgemeci ve ötekileştirici bir sanat anlayışını açığa çıkarmaktadır. Burada sanat daha ziyade bir alegori olarak kendini ele vermektedir.

THE RELATIONSHIP OF ART WİTH RELIGION AND MORALITY IN TOLSTOY

L. N. Tolstoy has a distinguished place in the world literature. According to him, the essence of the art is not beauty, but “the religious consciousness” and “the moral values”. For this reason, he espoused a negative attitude towards beauty and aesthetic pleasure. This attitude is determined completely by religious and moral concerns. Tolstoy called this kind of an art as a “religious art” and “Christian Art”. This kind of an art is a good art, but all objects outside the scope of this art are bad arts. Firstly, the aim of this article is to reveal how Tolstoy relates art, religion and morality. Secondly, we aim to evaluate, criticize and interpret this relation philosophically. As a result, we will point out that the notion of art of Tolstoy is pretty narrow generally; it isn’t in accord with the function and essence of art. More importantly, it will be emphasized that this kind of a notion of art is reductionist, otherising and instrumentalizing.

Keywords:

art, philosophy, beautifulness, good, religion, and morality,

PDF

___

Augustinus, İtiraflar, (Çev. D. Pamir), Kaknüs Yayınları, İstanbul 2007.

Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, Selçuk Yayınları, Ankara 1992.

……..., “Sanat ve Ahlak Üzerine Röportaj”, İzlenim Dergisi, sayı: 32, Nisan 1996.

Derrida, Jacques, Gramatoloji, (Çev. İsmet Birkan), Bilgesu, Ankara 2011.

Eco, Umberto, Ortaçağ Estetiğinde Sanat ve Güzellik, (Çev. Kemal Atakay), Can Yayınları, İstanbul 2016.

Efil, Şahin, “Sanat felsefesi bağlamında Tolstoy’un sanat anlayışından özgürlüğe bir yol çıkar mı?” Birinci Uluslararası Felsefe Kongresi, Bildiri Metni, Asa Kitabevi Yayınları, Bursa 2010.

Gazali, Mişkâtü’l-Envâr, (Çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2018.

Gazali, İhyâ ulûmi’d-din, Kahire 1967, IV. ... ... ...

Hugo, Victor, Notre Dame’ın Kamburu, (Çev.V. Yalçıntoklu), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.

Koç, Turan, İslam Estetiği, İsam Yayınları, İstanbul 2008.

Platon, Devlet, (Çev. S. Eyüboğlu-M. A. Cimcoz), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2003.

Tatar, Burhanettin, Hermenötik, İnsan Yayınları, İstanbul 2004.

……, “Muhafazakâr Sanat Söyleşisi”, Çağdaş Türkiye’de Muhafazakâr Sanat Sorunu, (der. Servet Gündoğdu), Granada Yayınları, İstanbul 2013.

……., “Gelenek Sanat İlişkisi Üzerine Felsefi Notlar”, Sanatta Gelenek-Gelenekte Sanat Sempozyumu, İstanbul, 12-13 Ekim 2016, (Yayınlanmamış Bildiri).

Tolstoy, L. N., Sanat Nedir (Çev. M. Beyhan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007.

………, Diriliş, (Çev. Ayşe Hacıhasanoğlu), Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları, İstanbul 2016.

Tunalı, İsmail, Grek Estetik’i, Remzi Kitabevi, İstanbul 1996.

……., “Sanat ve Ahlak Üzerine Röportaj”, İzlenim Dergisi, sayı: 32, Nisan 1996