207195

SHAFTESBURY'DE DİN-AHLAK İLİŞKİSİ

Bu çalışmada Shaftesbury’nin ahlak ile Tanrı inancı ve dindarlık arasındaki ilişkiye yaklaşımı ele alınmaktadır. Shaftesbury, gerçek teistlerin doğal olarak ahlaklı olması gerektiğini ancak ahlaklı olmak için Tanrı’ya inanmanın şart olmadığını, ateistlerin de pekâlâ ahlaklı olabileceğini iddia etmektedir. O, ahlak alanında dinin işlevini tümüyle reddetmemekte, gerçek dinin erdemli olmaya önemli katkı sunacağını ancak yozlaşmış bir dinin ahlak için inançsızlıktan daha tehlikeli olacağını düşünmektedir. Shaftesbury, erdemin bizatihi değerli olduğunu ve bir araç olarak görülmemesi gerektiğini vurgulamaktadır. Özellikle de ahiretteki ceza korkusu veya mükâfat umuduna dayalı erdemleri gerçek erdem olarak görmemektedir. Bu çalışmanın temel hedefi, ahlak alanı ile din arasına belirgin bir mesafe koyan Shaftesbury’nin bu düşüncesinin gerekçelerini ve vardığı sonuçları tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Shaftesbury, din-ahlak ilişkisi, erdem, dini ahlak, dindışı ahlak

Relationship Between Religion and Morality for Shaftesbury

In this study, we examined Shaftesbury’s approach to the relationship between morality in one hand and belief in God and piety in the other. Shaftesbury argues that a real theist must be naturally moral while it is not necessary for one to trust in God in order to be deemed a moral one, so an atheist may well be moral. He does not refuse at all the role of a religion concerning morality and thinks that a true religion would largely contribute to virtue. However, a corrupt religion would be more dangerous to religion than disbelief or infidelity would. He stresses that virtue is in itself valuable and should not be regarded as instrumental. He does not see virtues that appears due to fear from punishment of the hereafter and due to hope for rewards of it as true virtues. The basic objective of our study is to discuss the reasons for this thought of Shaftesbury and its consequences, who put a certain distance between field of morality and religion.

Keywords:

Shaftesbury, relationship between religion and morality, virtue, religious morality, secular morality,

PDF

___

Acton, H. B. “Kant’s Moral Philosophy”. İçinde New Studies in Ethics: Volume One: Classical Theories, editör W. D. Hudson. London: Macmillan, 1974.
Akarsu, Bedia. Çağdaş felsefe: Kant’tan günümüze felsefe akımları. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1994.
Altunışık, Mehmet Akif. “İlk Deistlere Göre Deizmin Temel İnançları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19, sy 2 (30 Eylül 2019): 615-42.
———. “Shaftesbury’de Ahlakın Temeli: Ahlak Duygusu”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 48 (20 Haziran 2020): 335-62.
Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. Ankara: Selçuk Yayınları, 1994.
Bartley III, William Warren. Morality and religion. New studies in the philosophy of religion. London, New York: Macmillan St. Martin’s Press, 1971.
Bonar, James. Moral Sense. London & New York: George Allen & Unwin Ltd, The Macmillan Company, 1930.
Calvin, Jean. Institutes of the Christian Religion. Editör John T McNeill. Çeviren Ford Lewis Battles. C. II. Louisville, KY: Westminster John Knox Press, 2006.
Carey, Daniel. Locke, Shaftesbury, and Hutcheson: contesting diversity in the Enlightenment and beyond. Ideas in context 74. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press, 2006.
Çakmak, Mustafa. Ahlâk Tanrı ve Yasa Din-Ahlâk İlişkisi Bağlamında İlahî Emir ve Doğal Yasa Teorileri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
Gill, Michael B. The British Moralists on Human Nature and the Birth of Secular Ethics. New York: Cambridge University Press, 2006.
Kant, Immanuel. Ahlak metafiziğinin temellendirilmesi. Çeviren İoanna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2015.
Kılıç, Recep. Ahlâkın dinî temeli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
Klein, Lawrence E. Shaftesbury and the Culture of Politeness Moral Discourse and Cultural Politics in Early Eighteenth-century England. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
Klein, Lawrence Eliot. “Introduction”. İçinde Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times, editör Lawrence Eliot Klein. New York: Cambridge University Press, 1999.
Kurtz, Paul, ve William Lane Craig. “The Kurtz/Craig Debate: Is Goodness without God Good Enough?” İçinde Is Goodness without God Good Enough? A Debate on Faith, Secularism, and Ethics, editör Robert K. Garcia ve Nathan L. King. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2009.
Lyons, Alexander. “Shaftesbury’s Ethical Principle of Adaptation to Universal Harmony”. Thesis for Ph. D, New York University, 1909.
MacIntyre, Alasdair. Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik’in Kısa Tarihi. Çeviren Hakkı Hünler ve Solmaz Zelyut Hünler. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2001.
McNaughton, David. “British moralists of the eighteenth century: Shaftesbury, Butler, and Price”. İçinde Routledge History of Philosophy: Philosophy and the Age of Enlightenment, editör S. Brown, VI:203-227. London and New York: Routledge, 1996.
Nielsen, Kai. God and the grounding of morality. Philosophica. Ottawa: University of Ottawa Press, 1991.
Olgun, Hakan. Kalvinizm’de On Emir. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2012.
Platon. Euthyphron. Çeviren Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
Rivers, Isabel. Reason, Grace, and Sentiment A Study of the Language of Religion and Ethics in England, 1660–1780, Shaftesbury to Hume. C. II. New York: Cambridge University Press, 2000.
Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper, third Earl of. “An Inquiry concerning Virtue and Merit”. İçinde Characteristicks of Men, Manners, Opinions, Times, II:1-100. Indianapolis: Liberty Fund, 2001.
———. “The Moralists, A Philosophical Rhapsody: Being a Recital of certain Conversations on Natural and Moral Subjects”. İçinde Characteristicks of Men, Manners, Opinions, Times, 2001. bs. C. II. Indianapolis: Liberty Fund, 2001.
Stephen, Leslie. Essays on Freethinking and Plainspeaking. London: Smith, Elder and Co. & Duckworth and Co., 1907.
Tarakçı, Muhammet. “Kalvinizm’de Kader Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, sy 2 (01 Haziran 2010): 66-92.
Toulmin, Stephen Edelston. An Examination of the Place of Reason in Ethics. Cambridge: Cambridge at the University Press, 1953.
Vorlander, Karl. Felsefe Tarihi. Çeviren Mehmet İzzet ve Orhan Saadeddin. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
Wainwright, William J. Religion and morality. Ashgate philosophy of religion series. Aldershot, England ; Burlington, VT: Ashgate, 2005.
Yaran, Cafer Sadık. İslam’da Ahlâkın Şartı Kaç. İstanbul: Elif Yayınları, 2005.
Yasa, Metin. Estetik Etik İlişkisi Söylemler ve Çıkarımlar. Ankara: Elis Yayınları, 2014.
Yıldırım, Ali. İlahi Buyruk Teorisi. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
Zagzebski, Linda. “Moralty and Religion”. İçinde The Oxford handbook of philosophy of religion, editör William J. Wainwright. Oxford: Oxford Univ. Press, 2005.