Çevre Ceza Hukukunda Nedensellik Bağının Tespiti Sorunu ve Çözüm Önerileri

Modernizm sadece insan bilincinin doğayı farklı bir bakış açısıyla görmesine yol açmamış, aynı zamanda teknoloji, sanayi ve küreselleşme gibi olguların hayatımıza girmesine sebep olmuş, bu kavramlar da küresel ısınma ve çevre kirliliği konularını gündeme taşımıştır. Ekonomik faaliyetlerin artması geniş bir yelpazede çevreyi olumsuz yönde etkilemiş, sosyo-ekonomik kalkınma ile çevrenin korunması arasında bitmeyen bir diyalektik başlamıştır. Teknolojik ilerleme ve ekonomik gelişmelere bağlı olarak modern yaşam kalitesi birçok kişiye rahatlık sağlamakla birlikte ekosisteme de birçok yönden zarar vermektedir. Çevre kirliliğine karşı artan toplumsal bilinç sayesinde modern ceza hukuku çevre kirliliğine kayıtsız kalmamıştır. Nitekim kirliliğin önlenmesi, kirlilik ortaya çıktığında faillerin cezalandırılması gibi hususlarda ulusal/uluslararası seviyelerde düzenlemelerin kaleme alınması bu kabildendir. Her ne kadar konu ile ilgili yasal alt yapı oluşturulmuş olsa da bazı komplike vakıalarda haksızlığa neden olan failin tespiti için fiil, netice ve bunların arasındaki nedensellik bağının tespiti önem kazanmıştır. Çevre kirliliği olaylarında nedensellik bağının kesilmesi, öne geçen nedensellik, yarışan nedensellik gibi özellikli durumlar söz konusu olduğundan nedensellik bağını tespit etmek her zaman çok da kolay bir işlem olmamaktadır. Bu çalışmada nedensellik bağının tespitine dair çalışmalar çevre ceza hukuku bağlamında bir araya getirilerek nedensellik sorunları ele alınmış ve doktrindeki tartışmalara katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nedensellik Bağı, Çevre, Kirleten, Sebep, Çevre Kirliliği

The Problem of Determining Causality in Environmental Criminal Law and Solution Proposals

Modernism has caused phenomena such as technology, industry and globalization to enter our lives, and these concepts have brought issues such as environmental pollution to the agenda. The increase in economic activities has adversely affected the environment in a wide range, and an unending dialectic has begun between socio-economic development and environmental protection. Modern criminal law has not been indifferent to environmental pollution, and regulations have been drawn up at national/international levels on issues such as prevention of pollution and punishment of perpetrators when pollution occurs. In some complicated cases, the determination of the act, the result and the causal link between them has gained importance for the determination of the perpetrator who caused the injustice. It is difficult to determine the causal link in environmental pollution events, as there are situations such as cutting the causal link, leading causality, competing causality. In this study, studies on the determination of causality are brought together in the context of environmental criminal law, and causality problems are discussed, and it is aimed to contribute to the discussions in the doctrine.

Keywords:

Causality, Environment, Polluter, Reason, Environmental Pollution,

PDF

___

Akbulut, Berrin. “Tıp Ceza Hukukunda Nedensellik Bağı”. V. Türk Al-man Tıp Sempozyumu, TBB Yayınları, Ankara 2008.
Artuk, M. Emin. “Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu”. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 1, S. 1, 2014.
Artuk, Mehmet Emin/Gökcen Ahmet/Yenidünya, A. Caner. Ceza Hu-kuku Genel Hükümler. Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
Aygörmez Uğurlubay, Gülsün A. Çevre Ceza Hukuku. C. I, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
Bayraktar, Köksal. Çevreye Karşı Suçlar, Özel Ceza Hukuku, C. V, Ge-nel Tehlike Yaratan, Çevreye Karşı ve Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar. On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
Boz, Burak. Ceza Hukukunda Nedensellik Bağı. Yüksek Lisans Tezi, Yıl-dırım Beyazıt Üniversitesi SBE, Ankara 2016.
Burger Michael/Gundlach, Justin. Climate Change, Public Health, And The Law. Cambridge University Press, 2018, https://books.go-ogle.com.tr/, E.T. 06.08.2021. Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut, Özlem. Türk Ceza Hukukuna Giriş. 11. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2020.
Çakırca, Seda İrem. “Çevreyi Kirletenin Hukuki Sorumluluğu”. İ.Ü. Si-yasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. S. 47, İstanbul 2012, s. 59-94.
Demirbaş, Timur. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 15. Baskı, Seçkin Ya-yınevi, Ankara 2020.
Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku. C. II, 14. Bası, Der Yayınları, İstanbul 2019.
Dülger, Murat Volkan/Bakdur, Merve/Özkan, Onur. “Ceza Hukukunda Objektif İsnadiyet”. CHD. İstanbul 2020, s. 747-787.
Erem, Faruk. “İlliyet Bağı ve Ümanist Doktrin”. Ankara Barosu Dergisi. C. 25, S. 3, 1968. Eren, Fikret. Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi. Ankara 1975.
Erişgin, Nuri. Çevre Kirletenin Hukuksal Sorumluluğunda İlliyet Bağı. İmaj, Ankara 2005.
Gerhart, Matthew. “Climate Change and the Endangered Species Act: The Difficulty of Proving Causation”, Ecology Law Quarterly, Vol. 36, Is. 167, 2009, s. 168-197, https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/eclawq36&div=7&id=&page=, E.T. 04.08.2021.
Güneş, Ahmet M. Çevre Hukuku. 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
Hakeri, Hakan. Ceza Hukuku. 24. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
Hakeri, Hakan. “Ceza Hukukunda Önemsiz Hareketler”. TBB Dergisi. S. 69, 2007, s. 55-96.
Hellman, Jacqueline. “The Fifth Crime Under International Criminal Law: Ecocide?”. Regulating Corporate Criminal Liability, 2014, s. 273-280, https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-319-05993-8_22, E.T. 05.08.2021.
Helvacı, İlhan. Çevre Kirletilmesinden Doğan Zararlardan Hukuki So-rumluluk. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, 1989.
Heinrich, Bernd. Ceza Hukuku Genel Kısım. C. II, Ed. Yener Ünver, Adalet Yayınevi, İstanbul 2015.
Kahveci, Nuri. “İslam Hukukuna Göre Sorumluluğun Unsurlarından İlliyet Bağını Kesen Sebepler”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 10, 2007, s. 131-142.
Kalkan, Mehmet Talha. Yeniçağ İspanyol Düşünürlerinin Gözünden İspanya’nın Gerilemesi (1600-1640). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi SBE, 2020.
Katoğlu, Tuğrul. “Yeni Türk Ceza Kanunu ve Çevreye Karşı Suçlar”. Mülkiye Dergisi. C. 29, S. 246, 2005, s. 133-157.
Kaya Keha, Mine. “Hume& Kant: Nedensellik-Özgürlük İkileminde İnsanın Özgürlüğü”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilim-ler Dergisi. S. 50, Haziran 2013, s. 65-81.
Kayaer, Nebahat. “Atık ve Artıklarla Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu (TCK m. 181/1)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 21, S. 1, 2019, s. 139-203.
Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 13. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
Maviş, Volkan. Türk Ceza Kanunu’nda Çevreye Karşı Suçlar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, 2020.
Minnerop, Petra/Otto, Friederike. “Climate Change And Causation: Joining Law And Climate Science On The Basis Of Formal Log,c”. Buffalo Envıronmental Law Journal. Vol. 27, New York 2020, s. 49-87.
Olgun, Eser. Çevrenin Kasten ve Taksirle Kirletilmesi Suçları (TCK m. 181, 182). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, 2014.
Ömeroğlu, Ömer. “Ceza Hukukunda Nedensellik İlişkisi Üzerine (Teoriler Dışında Bir Bakış)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Der-gisi. 15 (Özel Sayı), 2014, s. 1529-1582.
Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Ge-nel Hükümler. 11. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
Özbek, Veli Özer. Türk Ceza Kanunu İzmir Şerhi, Yeni Türk Ceza Kanu-nun Anlamı. 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2006.
Özbek, Veli Özer. “Ceza Hukukunda Nedensellik Bağı ve Fiilin Objektif İsnad Edilebilirliği Sorunu”. Editör Hakan Pekcanıtez, Türkiye Barolar Birliği 75. Yaş Günü İçin Prof. Dr. Baki KURU Armağanı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2004, s. 417-477.
Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 16. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
Özen, Mustafa. “Çevreye Karşı İşlenen Suçlar (TCK m. 181, 182)”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 18, S. 1, 2010, s. 943.
Öztürk, Kemal. “Küresel İklim Değişikliği ve Türkiye’ye Olası Etkileri”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. C. 22, S. 1, 2002, s. 47-65.
Özpilavcı, Ferruh. “Nedensellik Bağlamında Ebü’l‐ Berekât El‐Bağ-dâdî’nin Meşşâî Gelenek İçindeki Yeri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. C. 10, S. 1, 2010, s. 53-78.
Pellegrino, Nicolette. “A Gap in Causation? Punishing Polluters for Cont-ributing to Climate Change & Increasing Violent Crime”. Pace Enviro-mental Law Review. Vol. 35, Is. 2, 2018, https://digitalcom-mons.pace.edu/pelr/vol35/iss2/6/, s. 376-405, E.T. 04.08.2021.
Raleigh, Clionadh/Urdal, Henrik. “Climate Change, Environmental Degradation and Armed Conflict”. Political Geography. Vol. 26, Is. 6, 2007, s. 674–694.
Sunstein, Cass R. “Irreversible and Catastrophic”. Cornell Law Review. 91, 2006, s. 841-897, https://scholarship.law.cornell.edu/clr/vol91/iss4/2/, E.T. 05.08.2021.
Şen, Ersan. Çevre Ceza Hukuku. Kazancı Hukuk Yay, İstanbul 1994.
Taşkın, Ozan Ercan. “Maddi ve Muhakeme Boyutuyla Çevre Ceza Hukukuna Dair Bazı Tespitler/Kısmi Öneriler”. CHKD. C. 3, S. 1, 2015, s. 119-166.
Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku ve Çevre. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayınları, Ankara 1982.
Turgut Yılmaz, Nükhet. Çevre Politikası ve Hukuku. 2. Baskı, İmaj, Ankara 2017.
Ulusoy, Ali D. “Çevre Kirlenmesinin Oluşmasından Sonraki Aşamada Medeni Hukuk Ceza Hukuku ve İdare Hukuku Çözümlerine Genel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 43, S. 1-4, Ankara 1993, s. 125-142.
Ünver, Yener. Ceza Hukukunda İzin Verilen Risk. Beta Yayım Dağıtım, İstanbul 1998.
Van Vuuren, Jana Jansen. “Six Critical Global Issues: What Are The World’s Big-gest Problems And How Can I Help?”. https://www.gvi.co.uk/blog/6-critical-global-issues-what-are-the-worlds-biggest-problems-and-how-i-can-help/, E.T. 04.08.2021.
Verheyen, Roda. “Loss And Damage Due To Climate Change: Attribu-tion And Causation – Where Climate Science And Law Meet”. Int. J. Global Warming, Vol. 8, No. 2, 2015, s. 197-214.
Yıldırım, Uğur/Marın, Mehmet C. Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar. Beta, İstanbul 2004.
Yıldız, Ali Kemal. Çevreye Karşı Suçlar, Özel Ceza Hukuku, C. V, Genel Tehlike Yaratan, Çevreye Karşı ve Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar. On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
Yokuş Sevük, Handan. Çevre Hukuku Doğal Çevrenin Korunması. 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
Zhang, Lei/Guizhen, He/Mol, Arthur PJ. “China's New Environmental Protection Law: A Game Changer?”. Environmental Development. Vol. 13, 2015, s. 1-3, https://core.ac.uk/download/pdf/29207297.pdf, E.T. 05.08.2021.
Antarktika Günlük Görüntüler. http://nsidc.org/arcticseaicenews/, E.T. 27.07.2021
Australia Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation, (CSIRO). https://www.csiro.au/en/news/news-releases/2020/14-million-tonnes-of-microplastics-on-seafloor, E.T. 27.07.2021
Birleşik Devletler Adalet Bakanlığı (US Department of Justice). https://www.justice.gov/enrd/massachusetts-v-epa, E.T. 03.08.2021
Birleşik Devletler Temyiz Mahkemesi 9. Daire, Washıngton Envıronmental Councıl V. Bellon. http://climatecasechart.com/climate-change-litigation/case/washington-environmental-council-v-bellon/, E.T. 04.08.2021.
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. http://climatechange.boun.edu.tr/albedo-nedir/, E.T. 22.03.2022.
Climate Transparency Annual G20 Report 2020. https://www.climatetransparency.org/wp-content/uploads/2020/11/Turkey-CT-2020-WEB.pdf, E.T. 02.08.2021.
ÇMO, 2019 Hava Kirliliği Raporu. https://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/cc7041481f4624d_ek.pdf?tipi=72&turu=X&sube=0, E.T. 30.07. 2021.
Earth.org. https://earth.org/a68-iceberg-that-broke-off-from-antarctica-has-melted/, E.T. 27.07.2021.
Global Warming FAQ, Union Of Concerned Scientists. https://perma.cc/SW6C-CGA3, E.T. 04.08.2021.
IPCC. https://www.ipcc.ch/, E.T. 27.07.2021.
IPCC. https://www.ipcc.ch/sr15/chapter/spm/, E.T. 01.08.2021.
İklim Değişikliği Dava Veritabanları (Climate Change Litigation Databases). http://climatecasechart.com/climate-change-litigation/non-us-case/lliuya-v-rwe-ag/, E.T. 03.08.2021.
NASA. https://climate.nasa.gov/images-of-change?, E.T. 25.02. 2021.
NASA Earth Observatory. https://earthobservatory.nasa.gov/images/147794/2020-tied-for-warmest-year-on-record, E.T. 27.07.2021.
Poor use of Science Jeopardises Climate Lawsuits, Finds Oxford Research”, University of Oxford News and Events, https://www.ox.ac.uk /news/2021-06-28-poor-use-science-jeopardises-climate-lawsuits-finds-oxford-research-0, E.T. 05.08.2021.
Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/2017-cevre-sorunlari-ve-on-cel-kler--20190628084520.pdf, E.T. 30.07.2021. Türkiye Temiz Hava Hakkı Platformu. https://www.temizhava-hakki.com/kararapor2020/, E.T. 30.07.2021.
Yargıtay Karar Arama Portalı. https://karararama.yargitay.gov.tr/Yargi-tayBilgiBankasiIstemciWeb/, E.T. 22.02.2021.