Robert Koçaryan'ın Cumhurbaşkanlığı Döneminde Ermenistan-İran İlişkileri

SSCBꞌnin çökmesinin ardından post-Sovyet ülkeleriyle, özellikle Kafkas cumhuriyetleriyle ilişkiler İran dış politikasının özel bir yönü haline geldi. Dağlık Karabağ sorununun çözümü konusunda olumlu tavır ortaya koyan Levon Ter-Petrosyan'ın yapılan baskılar sonucu istifa etmesi üzerine Robert Koçaryan cumhurbaşkanı seçildi ve görevine 9 Nisan 1998'de resmen başladı. Robert Koçaryan'ın döneminde Ermenistan İran'la olan ilişkileri ekonomik ve jeopolitik şartlar nedeniyle geliştirilmek zorundaydı. Koçaryan döneminde önemli ekonomik projelerin uygulanması ile ilgili anlaşmalar imzalandı. Araştırmamız, Koçaryan'ın 10 yıllık yönetimi döneminde İran ile Ermenistan arasında 34 belgeye imza atıldığını gösteriyor. Bu dönemde Ermenistan ABD ve bazı Avrupa ülkelerinin İran'a yönelik yaptırımlara karşı çıkıyordu. Ancak bu, Ermenistan'ın adil tutumundan veya komşularıyla dayanışma politikasından kaynaklanmıyordu. Gerçek şu ki, bu kararları Ermenistan’ın yerine Rusya Kafkasya'da kendi çıkarları için alıyordu. 2001 yılından sonraki dönemde ABD'nin bölgesel politikasının etkisiyle Rusya’yla İran’ın çıkarlarının örtüşmesi Rusya'nın İran’la ilişkiler konusunda Ermenistan’a birçok kez onay vermesine neden olmuştur. İran ile ilişkilerde Ermeni tarafı daha çok ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine ilgi duyuyordu. İran, Avrupa devletleri ve ABD tarafından uygulanan yaptırımların ekonomik sonuçlarını yumuşatmak için Ermenistan'ın imkânlarını kullanmaya çalıştı. Rusyaꞌnın Ermenistan’a baskıları nedeniyle İran'ın doğal gazını Ermenistan üzerinden Avrupa'ya götürme girişimleri gerçekleşmedi. Ermeni tarafı her zaman bu ülkedeki pan-Farsçı grupların Azerbaycan’la ilgili duydukları rahatsızlıkları kullanarak İran’ı Azerbaycan’a karşı-karşıya getirmeğe çalıştı.

Anahtar Kelimeler:

dış politika, ilişkiler, Kafkasya, Karabağ, Koçaryan

Relations with the post-soviet countries, especially with the Caucasus republics became a special aspect of Iran's foreign policy, after the collapse of the USSR. As a result of the pressures, after resignation of Levon Ter-Petrosyan, who put forward a positive attitude towards the resolution of the Nagorno-Karabakh conflict, Robert Kocharian was elected President and officially began his duties on April 9, 1998.In the period of Robert Kochairan, Armenia had to develop its relations with Iran due to economic and geopolitical conditions.Agreements on the implementation of important economic projects were signed during the Kocharian period. Our research shows that, between Iran and Armenia 34 documents were signed during the 10-years management of Kocharian.In this period, Armenia opposed sanctions against Iran by the USA and some European countries. However, this was not due to Armenia's fair attitude or the policy of solidarity with its neighbors. The fact is that these decisions were taken by Russia instead of Armenia for their own interests in the Caucasus. In the period after 2001, the overlapping of the interests of Russia and Iran with the influence of the regional policy of the USA caused Russia to give approval to Armenia many times in terms of relations with Iran. In relations with Iran, the Armenian side was more interested in developing economic relations. Iran tried to use Armenia's opportunities to soften the economic consequences of the sanctions imposed by European states and the US. Iran's attempts to bring natural gas to Europe via Armenia did not take place due to Russia's pressure on Armenia. The Armenian side always tried to bring Iran against Azerbaijan using the pan-Persian groups' disturbances about Azerbaijan.

Keywords:

foreign policy, relations, Caucasus, Karabakh, Kocharian,

PDF

___

Referans1 Movsisyan, Artak. Ermenistan tarihi. Yerevan:Yerevan Devlet Üniversitesi Yayınları, 2017
Referans2 Yegin, Abdullah. İran siyasetini anlama klavuzu. SETA Yayınları, 2013.
Referans3 Cabbarlı, Hatəm. Ermənistanın xarici siyasəti (1991-2012). Bakı:ATSAM, 2014.
Referans4 Əliyev, Heydər. Müstəqilliyimiz əbədidir. XII kitab. Bakı: Azərnəşr, 2004.
Referans5 Heydər Əliyevin İran İslam Respublikası ilə əlaqədar baxışları. İİR-in Bakıdakı səfirliyi (Azərbaycan və fars dillərində). Bakı: Çaşıoğlu, 2004.
Referans6 Qasımlı, Musa. Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991-2003). I hissə. Bakı: Mütərcim, 2015.
Referans7 Soltan, Sədrəddin.” Tehran hakimiyyətinin islam dəyərlərindən danışmağa haqqı var?” Bakı-Təbriz jurnalı, № 3, (iyun 2005): 52-55
Referans8 Talıblı, Sübhan. İran İslam Respublikasının Qafqaz siyasətində Dağlıq Qarabağ problemi (1991-2005-ci illər). Bakı:Elm və təhsil, 2016.
Referans9 Vəliyev, Cavid. Məmmədli, Məsihağa. ed., Azərbaycan-İran əməkdaşlığı: əsas istiqamətlər və imkanlar. Bakı: SAM, 2018.
Referans10 Danielyan, Emil. “Armenia Deepens Ties With Embattled Iran.” Last modified 28 July 2006. https://eurasianet.org/armenia-deepens-ties-with-embattled-iran.
Referans11 Galichian, Rouben. The invention of History. Azerbaijan, Armenia and the Show casing of imagination. London/Yerevan: Printinfo Artbooks, 2010.
Referans12 Hovhannisyan, Nikolay. The Foreign Policy of the Republic of Armenia in the Transcaucasian-Middle Eastern Geopolitical Region. Yerevan: National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, Institute of Oriental Studies, 1998.
Referans13 Ministry of Foreign Affairs of Armenia “Bilateral Relations.” Accessed December 12, 2018. www.mfa.am/en/bilateral-relations/ir.
Referans14 Акопян, Татула, «Визит Кочаряна в Иран продолжается.» Газета "АЗГ" (Армения), 27 Декабр 2001. https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/14098/.
Referans15 Галстян, Арег. «Политические портреты Армении: Роберт Кочарян.», Последнее изменение 11 феврал 2013. http://www.yerkramas.org/article/51814/politicheskie-portrety-armenii-robert-Koçaryan.
Referans16 «Декларация о независимости Армении.» Голос Армении, 25 август 1990.
Referans17 «Можно считать, что газопровод Иран-Армения уже в руках у русских.» Армения за неделю. Последний доступ 11 июль 2006. www.regnum.ru/news/671719.html.
Referans18 «Президент Азербайджана Гейдар Алиев принял министра иностранных дел Ирана.» Последнее изменение 11 апрел 2002. www.azertag.az/ru/xeber/france-886380.
Referans19 «Роберт Кочарян и Манучехр Моттаки обсудили армяно-иранские отношения.». Последнее изменение 23 июль 2007. https://www.iran.ru/news/politics/47825/Robert_Kocharyan_i_Manuchehr_Mottaki_obsudili_armyano_iranskie_otnosheniya.
Referans20 «Роберт Кочарян принял Камала Харази.» Последнее изменение 30 апреля 2003. www.ru.a1plus.am/8640.html
Referans21 تاریخ آخرین دسترسی .09.02.2019 «دیدار آقای‌ کوچاریان‌ رئیس‌ جمهور ارمنستان‌ با رهبر انقلاب.» farsi.khamenei.ir/news-content?id=11690
Referans22 سیدجلال دهقانی فیروزآبادی. ایت. «مرادی. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی» موعسسه مطالاط ایران و اوراسیا. دوفصلنامه ایراس / سال پنجم / شماره 6 . (بهار و تابستان ۱۳۸۹): 5-46.
Referans23 «نگاهی به روابط ایران و ارمنستان نقش پایدار در مرزهای شمالی.» تاریخ آخرین دسترسی10.02.2019 www.aftabir.com/articles/view/politics/iran/c1c1193764798_iran_p1.php/ گاهی-به-روابط-ایران-و-ارمنستان-نقش-پایدار-در
Referans24 Հայաստանի Հանրապետության Արտաքին Գործերի Նախարարություն. “Երկկողմ հարաբերություններ.”, Վերջին մուտքագրման ամսաթիվը Դեկտեմբերի 12, 2018 թ. www.mfa.am/hy/bilateral-relations/ir
Referans25 “Իրանի ԱԳՆ ղեկավարը նշել է Հայաստան-Իրան համագործակցության կարեւորությունը պաշտպանության եւ անվտանգության բնագավառներում.” Վերջին փոփոխությունը 14 փետրվարի, 2006 թ, www.panarmenian.net/eng/news/16373/.
Referans26 “Համատեղ մամլո ասուլիս Ազգային ժողովում.” Վերջին փոփոխությունը 12 սեպտեմբերի, 2006 թ. www.parliament.am/chairman.php?page=announcements&NewsID=2007&year=2006&month=00&lang=arm&enc=utf8.