ON YEDİNCİ YÜZYILDA OSMANLI TOPRAKLARINDA BİR TÜCCAR GRUBU: AGULİSLİ ERMENİ TÜCCARLAR
17. yüzyıl Akdeniz dünyasında ticari ve siyasi dengelerin değiştiği bir yüzyıl olmuştu. Bu asırda Venedik, Ceneviz gibi İtalyan denizci şehir devletleri eski güçlerini kaybederken; İngiltere, Hollanda ve Fransa gibi Batı Avrupa devletleri bu yeni ticari düzenin baş aktörleri olmaya başladılar. Bu gelişmeler aynı zamanda Akdeniz’de İzmir, Livorno gibi bazı limanların ve yeni ticaret rotalarının önem kazanmasını sağlamıştı. Osmanlı toprakları ise önceki yüzyıllarda olduğu gibi hem doğulu hem batılı tüccarların geldiği, doğu ve batı mallarının mübadele edildiği bir coğrafya olma özelliğini korudu. Bu dönemde özellikle Safevi veya Osmanlı vatandaşı olan Ermeni tüccarlar Asya-Avrupa ticaretinde aracı tüccarlar olarak ön plana çıkmıştı. Bunların içinde İsfahan merkezli global bir ticaret ağı kurmuş olan Yeni Culfalı Ermeni tüccarlar başı çekerken, Nahçıvan ve çevresinin Ermeni tüccarları ile Anadolu’nun tüccar Ermeni halkı da bu uluslararası ticarete katıldı. Bu makalede ele aldığımız, bilhassa ipek ticaretinde uzmanlaşmış olan Nahçıvan’ın Agulis köyünün tüccar Ermeni ahalisi, on yedinci ve on sekizinci yüzyıllarda Osmanlı topraklarındaki önemli ticaret merkezlerinde ve bazı Avrupa kentlerinde faaliyetlerini sürdürdüler. Onların Osmanlı topraklarındaki varlığını ise az sayıdaki Osmanlı arşiv vesikası ve Agulisli Ermeni bir tüccarın seyir defteri sayesinde öğreniyoruz. Arşiv vesikaları ile Agulisli tüccarların Osmanlı adli mercileri huzurundaki hak arayışlarına, seyir defteri ile de tüccarların izlediği dönemin ticaret rotalarına şahit oluyoruz.
Anahtar Kelimeler:
Agulis Köyü, Ermeni Tüccarlar, Ticaret, Safeviler, Osmanlı Mahkeme Kayıtları
___
- KÜPELİ, Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetleri, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014
- HERZİG, Edmund, Armenian Merchants of New Julfa, Isfahan, A Study in Pre-Modern Asia Trade, Degree of Doctor of Philosophy at the University of Oxford, 1991
- NAÎMÂ Mustafa Efendi, Naîmâ Tarihi, çev. Zuhuri Danışman, C. 1, Zuhuri Danışman Yayınevi, İstanbul 1967
- The Journal of Zak’aria of Agulis, Annotated Translation With Commentary ,Edited by George A. Bournoutian, Mazda Publishers , California 2003
- CURTIN, Philip D., Kültürler Arası Ticaret, Tercüme: Şaban Bıyıklı, Küre Yayınları, İstanbul 2008
- CHAMIC, Father Michael, History of Armenia, Translated From The Original Armenian by Johannes Avdall, Calcutta 1827
- ASLANIAN, Sebouh David, From the Indian Ocean to the Mediterranean, The Global Trade Networks of Armenian Merchants from New Julfa, University of California Press, Berkeley, Newyork, London, 2011
- TAVERNIER, Jean-Baptiste, Tavernier Seyahatnamesi, Ed. Stefanos Yerasimos, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006
- ÖZBARAN, Salih, Portekizli Seyyahlar, İran, Türkiye, Irak, Suriye ve Mısır Yollarında, Kitap Yayınevi, İstanbul 2017
- KURAN, Timur, Mahkeme Kayıtları Işığında 17. Yüzyıl İstanbul’unda Sosyo-Ekonomik Yaşam, C. 4, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2011
- Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nahçıvan, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Proje Yöneticisi: Yusuf Sarınay, İstanbul 2011 AYDOĞMUŞOĞLU, Cihat, Şah Abbas ve Zamanı (1587-1629), Berikan Yayınevi, Ankara 2013
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988
- İVECAN, Raif, Osmanlı Hakimiyetinde Ravan 1724-1746, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007
- BİLGİN, Arif, BOZKURT, Fatih, ”Bir Malî Gelir Kaynağı Olarak Vârissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukataaları”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20) 2010/2
- KÜPELİ, Özer, “Osmanlılar ve Doğu Ticaret Yolları Üzerine (XV-XVII. Yüzyıllar)” Prof. Dr. Necmi Ülker’e Armağan, Haz. Nilgün Nurhan Kara, Latif Daşdemir, Özer Küpeli, İzmir 2008
- VAUX, Bert, “Zok: The Armenian Dialect of Agulis”, Between Paris And Fresno, Armenian Studies in Honor of Dickran Kouymjian, Ed. Berlow Der Mugrdechian , Costa Mesa, Calif, Mazda Publishers, 2008
- BİLGİLİ, Ali Sinan,”Osmanlı Tahrir Defterlerine Göre İran-Azerbaycan Şehirlerinde Ermeniler”, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 53, 2016
- ISSN: 1303-068X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2001
- Yayıncı: Avrasya İncelemeleri Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
ON YEDİNCİ YÜZYILDA OSMANLI TOPRAKLARINDA BİR TÜCCAR GRUBU: AGULİSLİ ERMENİ TÜCCARLAR
SOVYETLER BİRLİĞİ'NDE MİLLİ MARŞLAR ÜZERİNDEN KOMÜNİZM PROPAGANDASI: ERMENİSTAN ÜZERİNE İNCELEME
Derya KARABURUN DOĞAN, Mehmet Ali GAZİ, Caner ÇAKI
Van Ermeni Murahhasa Vekili Altcıyan Kirkor’un Layihası Üzerine Bazı Düşünceler
SOVYETLER BİRLİĞİ'NDE MİLLİ MARŞLAR ÜZERİNDEN KOMÜNİZM PROPAGANDASI: ERMENİSTAN ÜZERİNE İNCELEME
Derya KARABURUN DOĞAN, Mehmet Ali̇ GAZİ, Caner ÇAKI
KİTAP TAHLİLİ: “19.YÜZYILDA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ERMENİ ENTELEKTÜELLER”
TARİHTEN GÜNÜMÜZE BORÇALI BÖLGESİNDE ERMENİ İDDİALARI VE BÖLGENİN TÜRK (AZERBAYCANLI) AHALİSİ