ERMENİ YARDIMSEVER HAYIR CEMİYETİ (ERMENİ CEMİYYET-İ HÂYRİYE-İ UMÛMİYESİ) VE NİZAMNAMESİ
Ermeni Yardımsever Hayır Cemiyeti, Bogos Nubar Paşa tarafından1906 tarihinde Mısır’da kurulmuştur. Cemiyetin amacı, nizamnamesininbirinci maddesinde Ermenilerin maddi ve manevi kalkınmalarını sağlamakşeklinde geçmektedir. Cemiyetin gizli ve açık yürüttükleri faaliyetlerde,gerçek maksadın Osmanlı Devleti’nde isyan ve ihtilaller tertip etmeksuretiyle, Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan devleti vücudagetirmek, hiç olmazsa Avrupa devletlerinin gözetim, denetim, yardım veteşvikleriyle muhtariyet elde etmekti. Çalışmada adı geçen cemiyetinfaaliyetleri ve nizamnamesi ele alınmıştır. Ekte nizamnamenin tam metintranskripsiyonu da yapılmıştır
(THE ARMENIAN HUMANITARIAN CHARITY SOCIETY AND ITS REGULATIONS)
The Armenian Humanitarian Charity Society was founded in1906 in Egypt by Bogos Nubar Pasha. The purpose of the Society is shownin the first article of its Regulations as providing material and spiritualdevelopment of Armenians. The covert and overt activities carried out bythe Society’s its real purpose was to arrange riots and rebellions in theOttoman Empire, to establish an independent Armenian state in Anatolia,or at least to obtain autonomy under the supervision, control, assistanceand encouragement of the European states. This study focuses on thisSociety’s activities and the Regulations. The attachment includes thetranscription of the full text of the Regulations
___
- Arşiv Kaynakları
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiyye Müdîriyeti (DH.EUM., 2. Şb.)
- Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Hususî (DH.EUM.KLH)
Dahiliye Nezareti İdari Kısım (DH.İD.)
- Yayımlanmış Arşiv Belgeleri
- Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt I, (1914-1915),
- Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları,
Genelkurmay Basımevi, Ankara 2005.
- Telif Tedkik Eserler ve Makaleler
- Bozkurt, Gülnihal. Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu,
TTK, Ankara 1996.
- Cengiz, Recep. “Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşu/ Gelişimi: Sosyolojik Bir
Yaklaşım”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Cilt: 4, Erciyes
Üniversitesi Yayını-163, Kayseri 2009.
- Çiçek, Kemal. Ermenilerin Zorunlu Göçü (1915-1917), TTK, Ankara 2012.
- Ermeni Komitelerinin A’mâl ve Harekât-ı İhtilâliyyesi: İ’lân- ı Meşrûtiyyet’den
Evvel ve Sonra, yayına hazırlayan Halil Erdoğan Cengiz, Başbakanlık
Basımevi, Ankara 1983.
- Eyicil, Ahmet. “1895 Maraş ve Zeytun İsyanı”, OTAM, S: 11, 2000, ss. 157-
210.
- Gürün, Kamuran. Ermeni Dosyası, Remzi Kitabevi, İstanbul 2010.
- Halaçoğlu, Ahmet. “XIX. Yüzyılın Sonlarında Ermeni İsyanları 1895 Trabzon
Örneği”, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri, (editörler: İdris BalMustafa
Çufalı), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, Haziran 2003.
- İskefiyeli, Zeynep. “Ermeni Kimliğinin Oluşumunda Din Faktörü:
Hıristiyanlık, Kilise ve Misyonerler”, Akademik İncelemeler, Cilt: 2, Sayı:
1, Yıl: 2007, ss. 231-255.
- Karakoç, Ercan. “Osmanlı Hariciyesinde Bir Ermeni Nazır: Gabriyel
Noradunkyan Efendi”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 25 (Bahar 2010),
ss. 157-177.
- Karasandık, Özlem. “Ayrılıkçı Ermeni Siyasal Örgütlerine Karşı Osmanlı
Devletinin İlk Önlemleri ve Eleştiriler”, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 16-
17, Kış 2004 - İlkbahar 2005.
- Kılıç, Remzi. “Osmanlı Devleti’nde Amerikan Misyonerlerin Ermeni
Okullarında Ermeni Milliyetçiliğine Etkileri”, 19. Yüzyılda Büyük
Devletlerin Ermeni Milliyetçiliğine Etkileri Sempozyumu, Erciyes
Üniversitesi, (22-24 Mayıs 2008), Kayseri, Cilt: IV, ss. 61-80.
- Köksal, Osman. “Ermeni Meselesinin Uluslar arası Gündeme Taşınmasında
Kilisenin Misyonu”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, Cilt: 9, (edt: M. Metin
Hülagu, Musa Şaşmaz, Taha Niyazi Karaca), TTK, Ankara 2014.
- Külekçi, Cahit. “Osmanlı Devleti’nde Ermeni Cemiyetleri ve Ermeni Cemiyeti
Hayriye-i Umûmiyyesi Nizamnâmesi”, Hikmet Yurdu, Yıl: 6, C: 6, Sayı:
12, Temmuz – Aralık 2013/2, ss. 391 - 405
- Özger, Yunus. “Ermeni Tedhiş Cemiyetlerinin Oluşumunda Dinî-Millî
Unsurlar ve Dış Bağlantılar (İfade Tutanaklarına Göre)”, Hoşgörüden Yol
Ayrımına Ermeniler, Cilt: 4, Erciyes Üniversitesi Yayını-163, Kayseri 2009.
- Sonyel, Salahi R. Osmanlı Ermenileri, Remzi Kitabevi, İstanbul 2009.
- Şahin, Enis - Fikret Yavuz. “Türk Doğu Vilayetlerine Dair Bir Amerikan
Belgesi”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, Yıl: 2008, Cilt: 10,
Sayı: 1.
- Tozlu, Necmettin. Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Akçağ,
Ankara 1991.
- İnternet arşivi
- http://datab.us/i/Armenian%20General%20Benevolent%20Union.