Gazete Haberlerinde Korku Çekiciliğinin İzlerini Sürmek: Covid-19 Pandemi Haberleri Üzerine Bir İnceleme

Korku, insanların herhangi bir tehlike unsuruna ya da düşüncesine yönelik verdiği duygusal bir tepkidir. Korkunun duygusal bir tepki dışında, insanların herhangi bir konu hakkında ikna edilmesi amacıyla kullanılması sonucunda ise karşımıza korku çekiciliği kavramı çıkmaktadır. Korku çekiciliğinde, “korku” öğesinin sunumuyla insanların istenilen şekilde hareket etmediği takdirde karşılaşabileceği olumsuz sonuçlar ön plana çıkarılmaktadır. Bu çalışmanın konusunu ise gazete haberlerinde Covid-19 pandemisinin korku çekiciliği bağlamında hangi dil ve söylem pratikleri kullanılarak inşa edildiğini ortaya koymak oluşturmaktadır. Çalışmada, Türkiye’de yayınlanmakta olan ve günlük tirajı yüksek olan Hürriyet, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü ve Türkiye gazetelerinin Covid-19 pandemisini manşete taşıyan haberlerinde korku çekiciliğini hangi dil ve söylem pratiklerini kullanarak haberleştirdiklerinin ortaya koyulması amaçlanmaktadır. Çalışmanın örneklemi, amaçlı örnekleme tekniğinden yararlanılarak belirlenmiştir. Bu bağlamda çalışmanın örneklemini Covid-19 pandemisinin ülkemizde ilk görüldüğü 11 Mart 2020 ile 1 Temmuz 2020 tarihleri arasında Hürriyet, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü ve Türkiye gazetelerinin pandemiyi manşete taşıyan haberleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemine dâhil edilen gazetelerden seçilen örnek haberler, korku çekiciliği bağlamında ele alınmıştır. Gazetelerin pandemiye yönelik bakış açıları Teun van Dijk’ın sistematikleştirdiği söylem analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Çalışma sonucunda, gazete haberlerinde Covid-19 pandemisi ile ilgili yaşanan gelişmelerin korku çekiciliği bağlamında ön plana çıkarıldığı ve bu doğrultuda dil ve söylem pratiklerinin tercih edildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Covid-19, Korku Çekiciliği, Haber Söylemi, Söylem Analizi

Tracing Fear Appeals in Newspaper News: A Study on Covid-19 Pandemic News

Other than an emotional response to fear, we face the concept of fear appeal as a result of the use of fear to convince people about any kind of issue. The subject of the study is to show what language and speech practices were used in the context of the fear appeal of the Covid-19 pandemics in newspaper news. The study of covid 19 aims to show what language and speech practices are used to communicate the attraction of fear in the news of Hürriyet, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü and Türkiye newspapers that are being published in Turkey and have a high daily circulation. Examples of the study include the Covid-19 pandemy, from 11 March 2020 to 1 July 2020, the news of the Turkish newspapers; Hürriyet, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü and Türkiye that put the pandemic in the headline. The sample news selected from the newspapers was covered in the context of horror appeal and the pandemic view points of the newspapers were analyzed by Teun van Dijk’s method of discourse analysis. As a result of the study, newspaper report shave shown that developments in the Covid-19 pandemic have been highlighted in the context of horror appeal.

Keywords:

Covid-19, Fear Appeal, News Discourse, Discourse Analysis,

PDF

___

Akın, D. (2009). Kitle İletişim Araçlarında Yaratılan Mitlerde Korku Kullanımının Amaç ve Sonuçları Reklamlar Üzerine Bir İnceleme. Erciyes İletişim Dergisi (akademia), 1(2), 80-102.
Altheide, D. L. (2006a). Terrorism and the Politics of Fear. Cultural Studies-Critical Methodologies, 6(4), 415-439.
Altheide, D. L. (2006b). The Mass Media, Crime and Terrorism. Journal of International Criminal Justice,(4), 982-997.
Altheide, D. L., & Michalowski, R. S. (1999). Fear in The News: A Discourse of Control. The Sociological Quarterly, 40(3), 475-503.
Ardıç Çobaner, A. (2013). Sağlık İletişiminde Korku Öğesinin Kullanımı: Sigara Paketlerinde Kullanılan Sigara Karşıtı Görsellerin Göstergebilimsel Analizi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (37), 211-235.
Aslan, E. Ş., & Yıldız, S. (2018). Marka Reklamlarında Kullanılan Korku Çekiciliği Üzerine Nitel Bir Araştırma. Atatürk İletişim Dergisi, (15), 59-88.
Aşkın, A. C. (2017). Korku Kültürü Çerçevesinde Medyada Korku Söylemi: Bir Örnek Olarak 31 Ekim 2016 Cumhuriyet Gazetesi Operasyonu. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi,(27), 59-88.
Aydoğan, H. (2018). Sosyal Reklamlarda Korku Çekiciliği: “İhlalsiz Trafik”. Journal of Yasar University, 13(50), 210-231.
Balcı, Ş. (2007). Negatif Siyasal Reklamlarda İkna Edici Mesaj Stratejisi Olarak Korku Çekiciliği Kullanımı (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Barth, J., & Bengel, J. (2000). Prevention Through Fear?: The State of Fear Appeals Research. Research and Practice of Health Promotion, (8), 1-105.
Bulut, S., & Yaylagül, L. (2004). Türkiye’deki Yazılı Basında Yargıtay ve Mafya İlişkisine Yönelik Haberler. İletişim, (19), 120-142.
Çakı, C. (2018a). Birinci Dünya Savaşı›nda Propaganda Amaçlı Kullanılan Posterlerin Korku Çekiciliği Bağlamında İncelenmesi: Büyük Britanya Örneği. Atatürk İletişim Dergisi, (15), 111-136.
Çakı, C. (2018b). Weimar Cumhuriyeti’nde Bolşevizm’in Korku Çekiciliği Bağlamında Alman Propaganda Posterlerinde Kullanımı. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(16), 83-101.
Çubukçu, F. (2011). Ergenlik Çağındaki Gençlere Yönelik Olarak Yapılan Sigara Karşı Reklamlarda Korku Çekiciliğinin Kullanımı (Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Devran, Y. (2010). Haber, Söylem, İdeoloji. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
Erol, G. (2017). TV Reklamlarında Korku Çekiciliği Olgusu: 2010-2017 Yılları Arası TV Reklamlarına Yönelik Bir Araştırma. İnif E-Dergi, 2(2), 55-67.
Fırat, D. (2013). Korkunun Bir Pazarlama Aracı Olarak Uygulanması: İşletmelerin Korku Mesajları İle Tüketicilerin Algısı Arasında Uyum Var Mı?. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 187-197.
Furedi, F. (2001). Korku Kültürü. (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gargalık, E. (2019). Sağlık Haberlerinde Korku Çekiciliği Üzerinden Üretilen Söylemlerin Ekonomi Politiği (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Gass, R. H., & Seiter, J. S. (2003). Persuasion, Social Influence and Compliance Gaining. Boston: Pearson Education. Inc.
Gölcü, A., Bal, E., & Karadeniz, B. (2019). Dil ve söylem pratiklerini haber metinlerinde aramak: Yeni Zelanda terör saldırısı örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (17), 220-251.
Gülada, M. O. (2018). Korku Çekiciliği Kavramının Trafik Kazalarını Konu Alan Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 131-143.
Gürdin, B. (2016). Sigara Karşıtı Televizyon Reklamlarında Kullanılan Korku Çekiciliği Faktörü Etkinliğinin Beyin Görüntüleme Tekniği İle Ölçümü (Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
İnal, M. A. (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
Janis, I. L., & Feshbach, S. (1953). Effects of Fear-Arousing Communications. THB Journal of Abnormal and Social Psychology, 48(1), 78-92.
Kern, M. (1989). 30-Second Politics: Political Advertising in the Eighties. New York: Preager Publishers.
Mowen, J. C., & Minor, M. (1998). Consumer Behavior. New Jersey: Prentice Hall Inc.
Özer, E. Z., & Aksoy, M. (2018). Korku Çekiciliğinin Gıda Korkusu Üzerine Etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(Special issue 3), 359-369.
Özer, Ö. (2011). Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayınları.
Pelsmacker, P. D., Geuens, M., & Bergh, J. V. (2001). Marketing Communications. London: Prentice-Hall. Inc.
Poyraz, B. (2002). Haber ve Haber Programlarında İdeoloji ve Gerçeklik. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Rogers, R. W. (1975). Protection Motivation Theory of Fear Appeals and Attitude Change. The Journal of Pschology,, 91, 93-114.
Roskos-Ewoldsen, D. R., Yu, J. H., & Rhodes, N. (2004). ). Fear Appeal Messages Affect Accessibility of Attitudes Toward The Threat and Adaptive Behaviors. Communication Monographs, 71(1), 49-69.
Seki, Ö. (2017). İkna Edici İletişim Açısından Korku Çekiciliği Kullanımı: Sağlık Bakanlığı Tarafından Yayınlanan Kamu Spotları Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Solomon, B., Bamossy, G., & Askegaard, S. (1999). Consumer Behaviour: A European Perspective. London: Prentice Hall, Inc.
Şeker, T. N., & Şeker, M. (2011). Televizyon haberlerinde söylem: 29 Mart 2009 Yerel Seçimler örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 515-522.
Tanyeri Mazıcı, E., & Çakı, C. (2018). Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Erciyes İletişim Dergisi (akademia), 5(3), 290-306.
Türk Dil Kurumu. (2021). Korku. 06.05.2021 tarihinde Korku: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
van Dijk, T. A. (1988a). News As Discourse. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
van Dijk, T. A. (1988b). News Analysis. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
van Dijk, T. A. (1997). The Study of Discourse. T. A. van Dijk içinde, Discourse as Structure and Process (volume 1) (s. 1-34). London: Sage Publications.
van Dijk, T. A. (2015). The Study of Discourse. D. Tannen, H. Hamilton, & D. Schiffrin içinde, Hand Book of Discourse Analysis. Chichester: Wiley Blackwell.
Vatandaş, S. (2021). Gazete Haberlerinde Korku Sunumunun Göstergebilimsel Çözümlemesi (Covid-19 Örneğinde). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1060-1079.
Witte, K. (1992). Putting the Fear Back in to Fear Appeals: The Extended Parallel Process Model. Communication Monographs, (59), 329-349.
Witte, K. (1993). Message and Conceptual Confounds in Fear Appeals: The Role of Threat, Fear and Efficacy. The Southern Communication Journal, 58(2), 147-155.
Yzer, M., Southwell, B., & Stephenson, M. (2013). Inducing Fear as a Public Communication Campaign Strategy. R. Rice, & C. Atkin içinde, Public Communication (s. 284-306). California: Sage Publications.
Zeldin, T. (2003). İnsanlığın Mahrem Tarihi. (E. Özsayar, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Hürriyet Gazetesi 3 Nisan 2020, 3 Mayıs 2020 sayıları
Milliyet Gazetesi 17 Mart 2020, 17 Haziran 2020 sayıları
Posta Gazetesi 10 Nisan 2020, 20 Haziran 2020 sayıları
Sabah Gazetesi 16 Mart 2020, 30 Mart 2020 sayıları
Sözcü Gazetesi 15 Mart 2020, 14 Nisan 2020 sayıları
Türkiye Gazetesi 15 Nisan 2020, 6 Haziran 2020 sayıları