TÜRKİYE’DEKİ BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARINA ALTERNATİF BİR MODEL: ÇOKLU TİP İL KALKINMA AJANSLARI

Türkiye'de bölgesel kalkınma ajansları, AB'nin bölgesel politikasına uyum sağlanabilmesini temin maksadıyla AB kurumlarının tavsiyesi üzerine AB ile tam üyelik müzakereleri sürecinde kurulmuştur. Bu bölgesel kalkınma ajansları ülkedeki bölgesel eşitsizlikleri yerelde ve yerinde azaltarak ülkenin tümünün mümkün olduğunca homojen bir şekilde kalkınabilmesi için yeterli bir kapasitenin geliştirilebilmesine katkı sağlama amacıyla oluşturulmuştur. Bu kalkınma ajansları toplamda 26 olup, 23 kalkınma ajansı birden fazla ili kapsarken, sadece İstanbul, Ankara ve İzmir illeri bir ajans tarafından temsil edilmektedir. Tek tip yönetişim modeliyle kurulan bu ajanslar 10 yılı aşkın bir süredir faaliyetlerini sürdürmektedirler. Ancak ülke genelinde tek tip örgütlenen bu yapıların her bölgenin farklı dinamiklerini harekete geçirerek bölgesel eşitsizliğin giderilmesinde hedeflenen başarıyı tam olarak yerine getiremeyeceği görülmeye başlanılmıştır. Bu çalışmada bu yetersizliğin olası nedenleri ve bu ajansların yönetişim yaklaşımına uygunluğu irdelenmiştir. Bunun yanında daha dar bir alanı kapsayan il ölçeğinde çoklu tip kalkınma ajansları modeli bir öneri olarak ifade edilmiş ve değerlendirilmiştir. Bu kapsamda her kente özgü bu ajans kurgusunun yereldeki ekonomik dinamikleri harekete geçirerek yerinde kalkınmayı sağlamada daha iyi model olabileceği üzerine durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kalkınma, Bölgesel Kalkınma Ajansları, Tek Tip Kalkınma Ajansları, Çoklu Tip Kalkınma Ajansları, İl Kalkınma Ajansları

Regional development agencies in Turkey were founded in the process of full membership negotiations with the EU on the advice of the relevant EU institutions to meet the need of compliance with the EU's regional policy. These regional development agencies were established in order to develop a sufficient capacity that can contribute to the homogeneous development of the entire country by reducing regional inequalities in the country locally and on site. These development agencies are 26 in total and 23 agencies cover more than one province, while only Istanbul, Ankara and Izmir provinces are represented by one agency. Established with a uniform governance model, these agencies have been operating for more than 10 years. However, it is thought that these structures, which are organized uniformly throughout the country, will not be able to fulfil the targeted success properly in eliminating regional inequality. In this study, the possible causes of this inadequacy and the compliance of these agencies with the governance approach are examined. In addition, the model of multi-type development agencies at provincial scale covering a narrower area has been expressed and evaluated as a proposal. In this context, it was emphasized that this agency setup specific to each city could be a better model in providing on-site development by activating the local economic dynamics.

Keywords:

Development, Development Agencies, , Monotype Development Agencies,

PDF

___

Akbulut, M. U. F. ve Göküş, M. (2017), "Küreselleşme ve Yerelleşme Sürecinde Bölgesel Kalkınma Ajansları", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 20(1), 79–88.
Anadolu Ajansı. (2018), Kalkınma Ajansları Cumhurbaşkanı Kararıyla Kurulacak. Retrieved July 18, 2020, from Anadolu Ajansı website: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/kalkinma-ajanslari-cumhurbaskani-karariyla-kurulacak/1204580
Ansell, C. (2000), "The Networked Polity: Regional Development in Western Europe", Governance, 13(2), 303–333.
Arslan, F. (2016), "Yönetişimsiz Yönetimler: Türkiye’de Kalkınma Ajansları", Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25(2), 29–52.
Bache, I. ve Jones, R. (2000), "Has EU Regional Policy Empowered the Regions? A study of Spain and the United Kingdom", Regional & Federal Studies, 10(3), 1–20.
Bailey, D. ve De Propris, L. (2012), "Look before you LEP: English Cluster Policy from RDAs to LEPs", European Review of Industrial Economics and Policy, (5), 1–22.
Bayramoğlu, S. (2018), Yönetişim Zihniyeti , İletişim Yayınevi, İstanbul, 4.Baskı
Bentley, G., Bailey, D. ve Shutt, J. (2010), "From RDAs to LEPs: A New Localism? Case Examples of West Midlands and Yorkshire", Local Economy, 25(7), 535–557.
Çakmak, E. (2006), Yerel Ekonomi ve Bölgesel Kalkınma Ajansları, İmaj Yayınevi, Ankara, 1. Baskı.
Çalı, H. H. (2011), "Türkiye’de Kalkınma Ajanslarında Denetim Sorunsalı", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergis, 15(2), 419–442.
Çanga, E. (2010), Kalkınma Ajansları (No. 09). Ankara. Çelik, F. (2017), "Bölgesel Kalkınma Ajansı (BKA) Deneyimlerinin Karşılaştırmalı Analizi: İngiltere ve Türkiye Örnekleri", Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 145–171.
Çelikkaya, S., Yaman, H., Dağlı, İ. ve Çapık, E. (2018), "Bölgesel Politikaların Kalkınma Planlarındaki Yeri ve Zamana Bağlı Dönüşümü", Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9(22), 21–30.
Danson, M. ve Lloyd, G. (2012), "Devolution, Institutions, and Organisations: Changing Models of Regional Development Agencies", Environment and Planning C: Government and Policy, 30(1), 78–94.
DDK. (2014), Türkiye’nin Kalkınma Ajansları Uygulamasının Değerlendirilmesi. Araştırma ve İnceleme Raporu.
Demiroğlu, M. ve Demiroğlu, E. T. (2014), "Türkiye ve İngiltere Kalkınma Ajansları: İngiltere Deneyiminden Alınabilecek Dersler", Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 176–199.
Dinler, Z. (2014), Bölgesel İktisat, Ekin Yayınevi, Bursa, 10.Baskı.
Efe, A. (2016), "Türkiye ’de Kalkınma Ajansları Özelinde Kamu Yönetimi-Bürokrasi-İdare-Devlet Bağlamında Cobit-5 ile Çoklu Disipliner Bir Analiz", TNB Hukuk Dergisi, 109–148.
Emini, F. T. ve Görün, M. (2013), "Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Misyon ve Vizyon Bildirimlerinin Analizi", Küreselleşme-Yerelleşme Sarmalında Kalkınma Ajansları- Yapılar, Sorunlar ve Çözüm Arayışları (Ed. M. Ökmen, G. Şeker ve F. Yaman), Orion, Ankara, 75–106, 1.Baskı.
Eroğlu, M. ve Kum, M. (2010), "Türkiye’de Kalkınma Ajanslarının İdari Teşkilat İçindeki Yeri", Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, (35), 175–198.
Ersungur, M. Ş. (2016), Bölgesel İktisat Teori, Politika ve Uygulama (4th ed.). Ankara: İmaj Yayınevi.
EURADA. (2020), Country Profiles. Retrieved July 5, 2020, from EURADA website: http://www.eurada.org/studies-of-rdas/
Gündüz, A. Y. (2010), "Bölgesel Kalkınmada Kalkınma Ajanslarının Rolü ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi", Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Yeni Örgütleri: Kalkınma Ajansları (Ed. B. Akgül ve N. Uzay), Ekin Yayınevi, Bursa, 67–82, 1.Baskı.
Halkbank KOBİ. (2020), Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Görevleri ve 10 Yıllık Proje Destekleme Performansları. Retrieved July 18, 2020, from https://www.halkbankkobi.com.tr/NewsDetail/Kalkinma-Ajanslarinin-Kurulusu--Gorevleri-ve-10-Yillik-Proje-Destekleme-Performanslari/11985
İlhan, M. (2016), Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Politikalarında Kalkınma Ajanslarının Rolü ve İstihdama Etkisi: Zafer Kalkınma Ajansı Örneği. Uşak Üniversitesi.
Karasu, K. (2015), "Kalkınma Ajansları: “Modelimi Kaybettim Hükümsüzdür” (Ölçek Siyasetinin Yerelliği) ", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(2), 273–316.
Kıratoğlu, E. (2015), Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Bölgesel Kalkınma Politikaları ve Kalkınma Ajanslarının Önemi: Karacadağ Kalkınma Ajansı. Harran Üniversitesi.
Küçükali, A. (2013), "Sosyal Politika Uygulamalarında Kalkınma Ajansları: KUDAKA Örneği", Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3), 205–220.
Kuran, İ. (2019), Kalkınma Ajanslarının Kurumsal Sorunları ve Çözümlerine İlişkin Ampirik Analiz: Türkiye Örneği. İstanbul Üniversitesi.
Kutlu, S. Z. ve Görün, M. (2016), "Kalkınma Ajanslarında Merkezi ve Yerel Unsurların Etkisi: Kalkınma Ajanslarının Türkiye Uygulaması Üzerine Bir Değerlendirme", Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 15–36.
Okur, U. (2017), Bölgesel Kalkınma Politikaları ve Ağrı İlinin İktisadi Analizi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi.
Özer, Y. E. (2008), "Küresel Rekabet-Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye", Review of Social, Economic-Business Studies, 9/10, 389–408.
Özmen, F. (2008), "AB Sürecinde Türkiye Kalkınma Ajanslarının Karşılaşabilecekleri Temel Sorunlar", Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(3), 327–340.
Öztürk, H. ve Tataroğlu, M. (2018), "Ülkelerin Kamu Yönetimi Örgütlenmelerinin Bölgesel Kalkınma Ajansları Üzerine Yansıması: Türkiye ve İspanya Karşılaştırması", Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9(21), 88–101.
Palabıyık, H. (2004), "Yönetimden Yönetişime Geçiş ve Ötesi Üzerine Kavramsal Açıklamalar", Amme İdaresi Dergisi, 37(1), 63–85.
Rossiter, W. ve Price, L. (2013), "Local Economic Strategy Development under Regional Development Agencies and Local Enterprise Partnerships: Applying the Lens of the Multiple Streams Framework", Local Economy, 28(7–8), 852–862.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2020), Hakkımızda. Retrieved July 20, 2020, from Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı website: https://sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/hakkimizda
Savaşkan, A. G. (2017), Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kurumsal Kimlik Bileşenlerinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Batman Üniversitesi.
Saygın, D. ve Ultan, M. Ö. (2017), "Avrupa Birliği’nde Bölgesel Kalkınma Ajanslarına Geçiş Süreçleri ve Ülke Uygulamaları", Journal of Life Economics, 4(4), 77–88.
Sayıştay Başkanlığı. (2019), 2018 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu. Ankara.
Sevinç, H. (2011), "Bölgesel Kalkınma Sorunsalı: Türkiye’de Uygulanan Bölgesel Kalkınma Politikaları", Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(2), 35–54.
Şimşek, A. (2013), Kalkınma Ajanslarının Performans Ölçümü. Kalkınma Bakanlığı.
Şinik, B. (2010), "Anayasa Mahkemesi Kararı Işığında Türkiye’de (Bölge) Kalkınma Ajansları", MEGARON Dergisi, 5(3), 128–136.
Takım, A. (2010), "Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Planlarının İktisat Politikalarının Performansına Etkisi: Zonguldak- Bartın ve Karabük Örneği", E-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 259–275.
Tamer, A. (2008), Kalkınma Ajanslarının Türk Hukuk Sistemindeki Yeri. DPT Uzmanlık Tezleri.
TDK. (2020), Güncel Türkçe Sözlük. Retrieved October 20, 2020, from Türk Dil Kurumu website: https://sozluk.gov.tr/
Tutar, F. ve Demiral, M. (2017), "Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kalkınma Ajansları", Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 65–83.
Usta, S. ve Akyol, B. (2015), "Bölgesel Kalkınma Aracı Olarak Bölgesel Kalkınma Ajansları: Macaristan Örneği", 7. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi, Atatürk Üniversitesi, 25-30 Ağustos 2015, 1057–1067. Erzurum.
Uzay, N. (2010), "Kalkınma Ajanslarına Genel Bir Bakış", Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Yeni Örgütleri: Kalkınma Ajansları (Ed. B. Akgül ve N. Uzay), Ekin Yayınevi, Bursa, 3–24, 1.Baskı.
Vatansever Deviren, N. ve Yıldız, O. (2014), "Bölgesel Rekabet Gücünün Arttırılmasında Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Rolü: GEKA Örneği", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(35), 763–779.
Yeşilbaş, M. (2012), Alternatif Bir Kalkınma Modeli Olarak Bölge Kalkınma Ajansları (Bir Alan Araştırması). Dicle Üniversitesi.