TUNUS ÜZERİNDE OSMANLI-İSPANYOL HKİMİYET MÜCADELESİ (XVI. ASIR)

Öz XVI. yüzyılda iki büyük devlet tarih sahnesinde zirveye ulaşmıştır. Osmanlı devleti İslâm aleminin hâmisi ve en güçlü devleti olarak, Katolik İspanya devleti de Avrupa'nın ve Hıristiyanlığın koruyucusu olarak yükselmiştir. Bu iki devlet başta Akdeniz olmak üzere, Kuzey Afrika ve Doğu Avrupa (Avusturya-Macaristan)'da karşı karşıya gelmiştir. Bu karşılaşma alanlardan biri de Orta Akdeniz bölgesinde yer alan, jeopolitik konumuyla dikkat çeken Tunus olmuştur. Bu asırda Tunus, Osmanlıların Kuzey Afrika'daki en önemli eyâleti olan Cezâyir'le karasal bağlantıyı sağlaması ve Akdeniz ticâret yollarına hâkim bir konumda olması sebebiyle önem kazanırken, İspanya için ise Kuzey Afrika'daki garnizonlarının korunması ve güney İtalya'daki topraklarının güvenliği için hayatî öneme sahip olmuştur. İki devletin Tunus üzerinde yaklaşık 40 yıl süren mücadelesi Osmanlı devletinin Tunus'a hâkim olmasıyla sonuçlanmıştır (1574). İki taraf arasında yapılan anlaşmalardan sonra da taraflar bakışlarını Akdeniz ve Kuzey Afrika'dan çevirmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Barbaros Hayreddȋn Paşa, Tunus, Osmanlı Devleti, İspanya Devleti, Kılıç Ali Paşa, V.Carlos, II. Philip.

Anahtar Kelimeler:

Barbaros Hayreddȋn Paşa, Tunus, Osmanlı Devleti, İspanya Devleti, Kılıç Ali Paşa, V.Carlos, II. Philip.

THE OTTOMAN-SPANIS STRUGGLE FOR SOVEREIGNTY OVER TUNISIA (16TH CENTURY)

Abstract The sixteenth century is the time when two great states representing two great civilizations (Islamic and Western) reached their apex on the historical scene. In this century the Ottoman state saw itself as the most powerful state and protector of the Islamic world whereas Catholic Spain regarded itself as the defender of the West and of Christianity. Impelled by religious, military and economic motives these two states confronted each other in order to obtain the overlordship of the geopolitically crucial region of Tunisia in the Central Mediterranean. In the sixteenth century Tunisia gained importance for the Ottomans as a place that needed to be conquered for two reasons: it was situated at the connecting point with Algeria, which was their most important province in Northern Africa; and it was found in a place that controlled the trade routes in the Mediterranean. By contrast, the Spanish state considered it to be of vital importance for the protection of its garrisons in Northern Africa and for the security of its lands in Southern Italy. Keywords: Barbaros Hayreddîn Pasha, Tunisia, Ottoman state, Spanish state, Kılıç Ali Pasha, Charles V, Philip II.

Keywords:

Barbaros Hayreddîn Pasha, Tunisia, Ottoman state, Spanish state, Kılıç Ali Pasha, Charles V, Philip II.,

PDF

___

ACERO, B. A. (1997) “Orán y Mazalquivir en La Política Norte Africano de España, 15891639”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Madrid.
AGUILERA, M. B. “La Nueva Frontera el Reino de Granada ante el Mundo İslámico en el Siglo XVI, Congreso la Frontera Oriental Nazarí como Sujeto Histórico (S.XIIIXVI) ( 1994. Almeria), por Pedro Segura Artero, s.583-612.
AKAL, C.B. (2010), Modern Düşüncenin Doğuşu, İspanyol Altın Çağı, Dost Kitap Evi, Ankara.
AKINCI, T. (2008) “1560 Cerbe Deniz Savaşının Türk ve İspanyol Tarihlerindeki Yeri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
ALARCİA, D. T. (2000) “El Papel del Norte de África en Política Exterior Hispana (ss.XVIXVI)”, Tiempos Modernos, No. I , s.1-29.
ALİ RIZA PAŞA (1293) Mir’atü’l-Cezâyir, Trc: Ali Şevkî.
ARIKAN, M., TOLEDO, P. (1993) “Venedikte’ki Papalı Sefareti Belgelerine Göre Türkler (1533-1569)”, A.Ü. OTAM Dergisi, Sayı. 4, s. 375-437.
ARIKAN, M., TOLEDO, P. (1995) XIV.-XVI. Yüzyıllarda Türk-İspanyol İlişikileri ve Denizcilik Tarihimizle İlgili İspanyol Belgeleri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Karargah Basımevi, Ankara. BOA, MD.3, HK.625. BOA, MD.10, HK. 5, 9, 10, 12, 14, 17, 253.
BİLGİN, F. (2012) “Osmanlı Hâkimiyetindeki Cezâyir’e Endülüs Müslümanları (Moriskolar)’nın Göçleri ve Faaliyetleri (XVI. Asır)”, SBARd Dergisi, Sayı. 19, s.1
BLAQUEZ, A. (1918) “La defensa de la costa del Reino de Granada en los comienzos del siglo XVI.”, Boletín de la Real Academia de la Historia, No. LXXIII , s.545-547.
BOSTAN, İ. (2002) “Kılıç Ali Paş”, DİA, XXV, 411-413
BOSTAN, İ. (2007) “Kanuni ve Akdeniz Siyaseti”, Ed: Özlem Kumrular, Muhteşem Süleyman içinde Kitapyayınevi, İstanbul.
BRAUDEL, F. (1994), Akdeniz ve Akdeniz Dünyası – II, Çev: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Yayınları, İstanbul.
BRUNSCHVİG, R. (1997), “Tunus”, İA, XII, 60-78.
ÇELEBİ, K. (2007) Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan (Tuhfetü’l-Kibâr Fî Esfâri’l-Bihâr), Hz: Orhan Şaik Gökyay, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
ÇETİN, A. (2002) “Garb Ocaklarında Türk Varlığı”, Türkler, IX, 926-935
DURSUN, D. (1988) “Afrika”, DİA, I, 430-438.
ELLİOT, J. H. (1963), Imperial Spain 1469-1716, Cambridge.
EMECEN, F. (1989) “Kanuni Devri”, Ed: Kenan Seyitoğlu, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi içinde (313-380), Çağ Yayınları, İstanbul, X, 313-380.
F. M. de E., GAFSİ, A. (2007) “Relaciones entre España y Tşnez en el siglo XIX: Nueva documentación y síntesis”, Anales de Historia Contemporánea, No.23, s. 259-276. EPALZA, M. (1992) Los Moriscos antes y después de la Expulsión, Editorial Mapfre, Madrid, http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra (12 Eylül 2011 (1 Haziran 2012).
GRAVİERE, J. (2006) Doria ve Barbaros, Çev: Ayşe Meral, Profil Yayınları, İstanbul.
El-BELÂZURÎ (2002), Fütûhu’l-Büldân, Çev: Mustafa Fayda, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
EL-HAMEVÎ, Y. (1977) Mu’cemü’l-Büldân, Dar’ı Sadr, Beyrut.
FEVZÎ, M. M. (1393) Haber-i Sahih, Hacı İzzettin Efendi Matbaası, İstanbul.
HAEDO, D. (1612), Topographia Ehistoria General de Arcel, Valladolid.
HAMMER, B. J. V. (1993), Büyük Osmanlı Tarihi - III, Çev: Mümün Çevik ve Erol Kılıç, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
HASAN, İ.H. (1992) Siyâsî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi – IV, Kayıhan Yayınları, İstanbul.
HESS, A. C (1972) “The Battle of Lepanto and Its Place in Mediterranean History”, Past & Present, No. 57, November, s.53-73.
HİZMETLİ, S. (1953) “Osmanlı Yönetimi Döneminde Tunus ve Cezâyir’in Eğitim ve Kültür Tarihine Bir Bakış”, AÜİFD, Cilt:32, Sayı:0, s.1-21.
İBN EBÎ DÎNAR (1286), Kitâbü’l-Mûnis fî Ahbârî İfrîkiyye ve Tûnus, Tunus.
İBN İZÂRÎ (1983) el-Beyânü'l-muğrib fî ahbâri'l-Endelüs ve'l-Mağrib-I, Nşr: Georges ColinE.[variste] Levi-Provençal, Dârü's-sekâfe, Beyrut.
İLLESCAS, G. (1804), Jornada de Carlos V a Tunez, Edicion Estereotipica, Madrid.
İLTER, A. S. (1937) Şimali Afrika’da Türkler, Vakıt, İstanbul.
İNÂN, M. A. (1987) Nihâyetü'l-Endelüs ve Târîhu'l-ʻArabi'l-Mutenassırîn, Mektebetü'lHâncî, Kāhire.
IBARRA, M.A. (2002) “Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Devirlerinde İspanya ve Osmanlı İmparatorlukları arasında Deniz Savaşları”, Türkler , IX, 599-607.
IBARRA, M.A. (1994) “XVI. yy’da Osmanlı İmparatorluğu ve İspanyol Monarşisi: Akdeniz’in Öteki Ucunun İspanya’dan Görünümü”, OTAM, Sayı.5, s. 155-166.
IBARRA, M.A. (2002) “El Imperio Otomano y la Repşblica de Turquía. Dos historias para una nación en Debate y Perspectivas”, Cuadernos de Historia y Ciencias Sociales, No.2, s.173-189.
JORGA N. (2005), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi-III, Çev: Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
KAPANŞAHİN, M. (2008) Kanunî’nin Batı Politikası, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
KAVAS, A. (2002) “Afrika’da Türkler’in Hâkimiyeti ve Kurdukları Devletler”, Türkler, IX, 575-5
KUMRULAR, Ö. (2007), “İspanyol ve İtalyan Arşiv Kaynakları Işığında Barbaros’un 1534 Seferi”, Ed: Özlem Kumrular, Türkler ve Deniz içinde, Kitap Yayınevi, İstanbul.
LÜTFÜ PAŞA (1341) Tevârih-i Áli Osman, Matba-i Amire, İstanbul.
MAKSUDOĞLU, M. (1966) “Tunus’ta Dayıların Ortaya Çıkışı”, AÜİFD, Cilt. XIV, s.1892
MAKSUDOĞLU, M. (1986) “Tunus’un Osmanlı Devleti’nden Ayrılması”, MÜİFD, Sayı.4, s.137-169.
YVER, G. (1997) “Hafsîler”, İA, XII, 82-84
MARÇAİS, G. (1997) “Mehdîye”, İA, VII, 493-494.
MUNİS, H. (2004) Meʽalimu Târîhi’l-Mağrib ve’l-Endelüs, Mektebetü’l-Usreti’l-ʻAmâli’lFikriyye, Kahire.
MOLERO, J. F. P. (2006) “Cultura de la guerra y cultura de la defensa en la Europa del Renacimiento: Joan de Cervelló (1496-1551)”, Manuscrits: revista d'història moderna, No.24, s.19-43.
ÖZKUYUMCU, N. (2000) “İfrîkiye”, DİA, XXI, 515-516.
ÖZKUYUMCU, N. (2007) Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Manisa.
PEÇEVÎ, İ. (1283) Tarîh-i Peçevî-I, Matbaa-i ʽAmire, İstanbul.
RAZÛK, M. (1991) el-Endelüsiyyûn ve Hicretuhum ilâ Mağrib hilâle’l karneyen 16-17, İfrîkıya eş-Şark, Rabat.
REİS, S. M. (2009) Kaptânı-ı Deryâ Barbaros Hayreddîn Paşa’nın Hâtıraları (Gazavât-ı Hayreddîn Paşa), Sadeleştiren: Osman Erdem, Çamlıca Yayınları, İstanbul.
RIDVÂN, N. A. (1987) Cuhûdü’l-Osmâniyyîn li İnkāzi’l-Endelüs ve İstirdâdihi fî madla'i’lʽasri’l-hadîsi, Mekke.
ROBA, M. R. (2005) “El Mundo İslámico en La Santa Liga de Lope de Vega”, Anaquel de Estudios Árabeles, Vol. 16, s.205-217.
SANSOVAL, F. P. (1615) Historia de de la Vida y hechos del Emperador Carlos IV-V, Pamplona: 1615, http://bibliotecavirtual-pdf.blogspot.com/2011/03/fray-prudenciode-sandoval-historia-de.html (1 Haziran 2012).
SELÂNİKÎ, M. Tarih-i Selânikî, (y.y.: t.y.). SERVATİE, A. (2011) “Information on Ottoman Shipbuilding and on the Moves of the Turkish Fleet to the West (1522-1547)”, Archivo de la Frontera, http://www.archivodelafrontera.com/ (1 Haziran 2012)
SITITI, M. (2008) “Tunus’un Fransızlar tarafından İşgali Karşısında Osmanlı Siyaseti (18781888)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
SOLA, E. (2011) Despertar al que dormía. Los şltimos años de Solimán en la literatura de avisos del Siglo de Oro Español Clásicos Mínimos, El Archivo de la Frontera, http://www.archivodelafrontera.com/ (1 Haziran 2012)
TORRES, A. M. C. (2009/2) “Turcos contra católicos. Barrantes Maldonado y la deformación interesada de los hechos militares”, Tiempos Modernos, No.19, s.1-30.
TURAN, Ş. (1992) “Barbaros Hayreddȋn Paşa”, DİA, V, 65-67.
UBADE, A.M. (….) Fî Târîhi’l-Mağrib ve’l-Endelüs, Beyrut. UZUNÇARŞILI, İ. H. (2006) Osmanlı Tarihi-II, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
YİĞİT, İ. (1992) Siyâsî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi-IX, Kayıhan Yayınları, İstanbul. WILLIAMS, A. (2002) “Kanunî ve Çağı”, Anna Williams, Ed: Metin Kunt ve Christine Woodhead, Yeniçağda Osmanlı Dünyası içinde, Çev: Sermet Yalçın, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.