Spor Kulüplerinin Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme ve Toplulaştırma Teknikleriyle İncelenmesi

Spor endüstrisi, spor kulüpleri, taraftarlar, sporseverler, yayıncı kuruluşlar, finansal yatırımcılar gibi paydaşların yer aldığı küresel ölçekli bir yapıya sahiptir. Bununla birlikte spor, sosyal açıdan kişisel ve toplumsal konumunu korumaya da devam etmektedir. Bu bağlamda çalışmada, Türkiye’de öne çıkan dört spor kulübünün finansal, sportif ve sosyal açılardan performanslarının incelenmesi ve sıralanması amaçlanmıştır. Ayrıca çalışmada, karar problemlerinin çözümünde kullanımı gittikçe artan bütünleşik/hibrit modellere yönelik farklı toplulaştırma tekniklerine yer verilmiştir. Spor kulüplerinin performansları açısından sıralanması için bütünleşik karar modeli oluşturulmuştur. Bu modelde, kriterlerin ağırlıklarının belirlenmesi için İkili Karşılaştırma Ağırlıklandırma Tekniği’nden yararlanılmıştır. Ağırlıklandırma işlemi sonucunda, finansal kriterlerden aktif kârlılık, sportif kriterlerden futbolda kazanılan kupa sayısı ve sosyal kriterlerden stadyum doluluğu, ana kriter gruplarında ilk sıraları almıştır. Karar probleminin çözümü için çok kriterli karar verme tekniklerinden SAW, TODIM, EDAS, VIKOR, QUALIFLEX ve MAPPAC kullanılmıştır. Söz konusu çözümlerin toplulaştırılmasında ise Borda, Copeland, Nanson, Ortalama, Cook ve Seiford, Kemeny toplulaştırma tekniklerinden yararlanılmıştır. Bütünleşik sıralamalarda, finansal performans açısından Beşiktaş ilk sırada bulunurken; sportif, sosyal ve genel performans sıralamalarında Galatasaray ilk sırada yer almıştır. Sonuç olarak spor kulüplerinin sürdürülebilir başarılar elde etmesi için finansal yapılarını düzeltmeleri, sosyal sorumluluk açısından ise toplumun geneliyle etkileşim içinde olmaları ve futbol dışında kalan takım sporları ve bireysel sporlara olanaklar yaratmaları gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Spor Kulüpleri, Performans Analizi, Çok Kriterli Karar Verme, Toplulaştırma

Investigation of the Performance of Sports Clubs Using Multi-Criteria Decision-Making and Aggregation Techniques

The sports industry has a global scale that includes stakeholders such as sports clubs, fans, sports lovers, broadcasters, and financial investors. Besides, sports continue to maintain their socially personal and community position. In this study, financial, sportive, social, and general performances of four of the leading sports club in Turkey were examined and ranked in this regard. Also, different aggregation techniques for integrated / hybrid models, which are increasingly used in the solution of decision problems, were included in the study. An integrated decision model has been created to rank sports clubs in terms of performance. In this model, the Pairwise Comparison Weighting Technique was used to determine the weight of the criteria. As a result of the weighting process, return on assets ratio from financial criteria, the number of trophies won in football from sportive criteria, and the stadium occupancy from social criteria took the first place in the main criteria groups. SAW, TODIM, EDAS, VIKOR, QUALIFLEX, and MAPPAC, which are MCDM techniques, were used to solve the decision problem. Borda, Copeland, Nanson, Average, Cook and Seiford, Kemeny, aggregation techniques, were used to integrate these solutions. While Beşiktaş ranks first in terms of financial performance in integrated rankings, Galatasaray ranks first in sports, social, and general performance rankings. As a result, to achieve sustainable success, sports clubs need to improve their financial structure, in terms of social responsibility, they must interact with the general public and create opportunities for non-football team sports and individual sports.

Keywords:

Sports Club, Performance Analysis, Multi-Criteria Decision-Making, Aggregation,

PDF

___

Aleskerov, F., Ivanov, A., Karabekyan, D. and Yakuba, V. (2015). Manipulability of aggregation procedures in Impartial Anonymous Culture. Procedia Computer Science, 55, 1250-1257. doi: 10.1016/j.procs.2015.07.133
Alinezhad, A. and Esfandiari, N. (2012). Sensitivity analysis in the QUALIFLEX and VIKOR methods. Journal of Optimization in Industrial Engineering, 10 (2012) 29-34. Retrieved from http://www.qjie.ir/
Alkibay, S. (2005). Profesyonel spor kulüplerinin taraftar ilişkileri yoluyla marka değeri yaratmaları üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 83-108. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/huniibf
Atasoy, B. ve Öztürk Kuter, F. (2005). Küreselleşme ve spor. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 11-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad
Ayçin, E. (2018). Üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcı seçim kriterlerinin Gri DEMATEL bütünleşik yaklaşımıyla belirlenmesi. Alphanumeric Journal, 6(2), 277-292. http://dx.doi.org/10.17093/alphanumeric.418829
Ayçin, E. ve Çakın, E. (2019). KOBİ'lerin finansal performansının MACBETH-COPRAS bütünleşik yaklaşımıyla değerlendirilmesi. Journal of Yasar University, 14(55). https://doi.org/10.19168/jyasar.483594
Aydın, A. D., Turgut, M. ve Bayırlı, R. (2007). Spor kulüplerinin halka açılmasının Türkiye’de uygulanan modeller açısından incelenmesi. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 59-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvtfd
Aytekin, A. (2019). Evaluation of the financial performance of tourism companies traded in BIST via a hybrid MCDM model. International Journal of Applied Research in Management and Economics, 2(4), 20-32. https://doi.org/10.33422/ijarme.v2i4.274
Barajas, A., Castro-Limeres, O. and Gasparetto, T. (2017). Application of MCDA to evaluate financial fair play and financial stability in european football clubs. Journal of Sports Economics & Management, 7(3), 143-164. Retrieved from http://sportsem.uv.es/j_sports_and_em/index.php/JSEM/index
Belton, V. and Stewart, T. (2002). Multiple criteria decision analysis: An integrated approach. Dordrecht: Springer Science & Business Media.
Beşiktaş Jimnastik Kulübü. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: https://bjk.com.tr/tr/
Bilgin, O. (1990). Spor politikası. Journal of Physical Education and Sports Studies, 1(3-4), 14-16. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunibesyo
Bogetoft, P. and Pruzan, P. (1991). Planning with multiple criteria: Investigation, communication. choice. Copenhagen: Copenhagen Business School Press.
Boomsocial. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: https://www.boomsocial.com/
Can, B. and Storcken, A. J. A. (2013). A re-characterization of the Kemeny distance (Maastricht University, Graduate School of Business and Economics, Working Paper, GSBE Research Memoranda, No. 009). https://doi.org/10.26481/umagsb.2013009
Cerrahoğlu, N. (2016). Spor ekonomisi bilim dalının gelişim analizi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 309-329. Erişim adresi: http://dergi.comu.edu.tr/dergiler/Ybd
Chankong, V. and Haimes, Y. Y. (1983). Multiobjective decision making: Theory and methodology. New York: North-Holland.
Churchman, W. and Ackoff, R. L. (1954). An approximate measure of value. Journal of the Operations Research Society of America, 2(2). 172-187. https://doi.org/10.1287/opre.2.2.172
Colson, G. and De Bruyn, C. (1989). Models and methods in multiple criteria decision making (Vol. 23). New York: Elsevier.
Cook, W. D. and Seiford, L. M. (1978). Priority ranking and consensus formation. Management Science, 24(16), 1721-1732. Retrieved from http://www.jstor.org/
Çakır, E. ve Özdemir, M. (2016). Bulanık çok kriterli karar verme yöntemlerinin altı sigma projeleri seçiminde uygulanması. Business and Economics Research Journal, 7(2), 167-201. doi.org/10.20409/berj.2016217536
Çanakçıoğlu, M. (2019). DEMATEL ve MOORA bütünleşik yaklaşımı ile BİST metal eşya, makine endeksindeki işletmelerin finansal performanslarının değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2425-2441. doi.org/10.20491/isarder.2019.750
Devecioğlu, S. (2004). Halka arz edilen spor kulüplerinin sportif başarıları ile piyasa değerleri arasındaki ilişki. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 11-18. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/spormetre
Devecioğlu, S. (2005). Türkiye’de spor sektörü stratejilerinin geliştirilmesi. Verimlilik Dergisi, 2, 117-134. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/verimlilik
Devecioğlu, S., Çoban, B., Karakaya, Y. E. ve Karataş, Ö. (2012). Türkiye’de spor kulüplerinin şirketleşmeye yönelimlerinin değerlendirilmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(2), 35-42. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000218
Ding, J., Han, D., Dezert, J. and Yang, Y. (2018). A new hierarchical ranking aggregation method. Information Sciences, 453, 168-185. https://doi.org/10.1016/j.ins.2018.04.041
Eckert D. and Klamler C. (2011) Distance-based aggregation theory. In E. Herrera-Viedma, J. L. García-Lapresta, J. Kacprzyk, M. Fedrizzi, H. Nurmi and S. Zadrożny (Eds.), Consensual processes. studies in fuzziness and soft computing, vol 267 (pp. 3-22). Heidelberg: Springer.
Ergül, N. (2017). Spor kulüplerinin futboldaki başarıları ile spor şirketlerinin finansal başarıları arasındaki ilişkinin test edilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(3), 43-71. https://doi.org/10.17065/huniibf.340696
Erturan Öğüt, E. ve İmamoğlu, A. F. (2011). Almanya ve Türkiye’deki spor kulüplerinin karşılaştırmalı analizi-Türkiye’deki spor kulüplerinin yapı ve işleyişine yeni bir yaklaşım. Spor Bilimleri Dergisi, 22(2), 54-68. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbd
Eskicioğlu, Y., Doğu, G. ve Özsoy, S. (2012). Antrenör ve sporcu gözüyle spor yöneticilerinin kararlarında etik ilkelere bağlılıklarının incelenmesi (Beko Basketbol Ligi örneği). İstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(1-2), 13-22. Erişim adresi: https://rissjournal.org/TR
Fenerbahçe Spor Kulübü. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: https://www.fenerbahce.org/
Ferri, L., Macchioni, R., Maffei, M. and Zampella, A. (2017). Financial versus sports performance: The missing link. International Journal of Business and Management, 12(3), 36-48. doi:10.5539/ijbm.v12n3p36
Futbolda dev ihaleyi Digiturk kazandı. (2016). Erişim adresi: https://www.ntv.com.tr/ekonomi/futbolda-dev-ihale-sonuclandi,y3E529NDL02zG1bxPoT19g
Galariotis, E., Germain, C. and Zopounidis, C. (2018). A combined methodology for the concurrent evaluation of the business, financial and sports performance of football clubs: The case of France. Annals of Operations Research, 266(1-2), 589-612. https://doi.org/10.1007/s10479-017-2631-z
Galatasaray Spor Kulübü. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: https://www.galatasaray.org/
Gomes, L. F. A. M., Rangel, L. A. D. and Maranhão, F. J. C. (2009). Multicriteria analysis of natural gas destination in Brazil: An application of the TODIM method. Mathematical and Computer Modelling, 50(1-2), 92-100. https://doi.org/10.1016/j.mcm.2009.02.013
Guitouni, A. and Martel, J. M. (1998). Tentative guidelines to help choosing an appropriate MCDA method. European Journal of Operational Research, 109(2), 501-521. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(98)00073-3
Guzmán, I. and Morrow, S. (2007). Measuring efficiency and productivity in professional football teams: Evidence from the English Premier League. Central European Journal of Operations Research, 15(4), 309-328. https://doi.org/10.1007/s10100-007-0034-y
Gündoğdu, C. ve Devecioğlu, S. (2008). Spor hizmetlerinin genel ekonomi çerçevesinde görünümü. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 6(2), 117-124. Erişim adresi: http://web.firat.edu.tr/daum/
Hwang, C. L. and Lin, M. J. (2012). Group decision making under multiple criteria: Methods and applications (Vol. 281). Berlin: Springer-Verlag.
Hwang, C. L. and Yoon, K. (1981). Multiple attribute decision making: a state of the art survey. Berlin: Springer-Verlag.
Ishizaka, A. and Nemery, P. (2013). Multi-criteria decision analysis: Methods and software. New Delhi: John Wiley & Sons.
İmamoğlu, A. F., Karaoğlu, E. ve Erturan, E. E. (2007). Türkiye’de spor kulüplerinin yapısal nitelikleri ve temel problemleri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(3), 35-61. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gbesbd
Jablonsky, J. (2014). MS Excel based software support tools for decision problems with multiple criteria. Procedia Economics and Finance, 12, 251-258. doi: 10.1016/S2212-5671(14)00342-6
Jahan, A., Ismail, M. Y., Shuib, S., Norfazidah, D. and Edwards, K. L. (2011). An aggregation technique for optimal decision-making in materials selection. Materials & Design, 32(10), 4918-4924. https://doi.org/10.1016/j.matdes.2011.05.050
Jozi, S. A., Shoshtary, M. T. and Zadeh, A. R. K. (2015). Environmental risk assessment of dams in construction phase using a multi-criteria decision-making (MCDM) method. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 21(1), 1-16. https://doi.org/10.1080/10807039.2013.821905
Kaliszewski, I. (2006). Soft computing for complex multiple criteria decision making (Vol.85). New York: Springer
Karaman, B. ve Çerçioğlu, H. (2015). 0-1 Hedef Programlama destekli bütünleşik AHP-VIKOR yöntemi: Hastane yatırımı projeleri seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 30(4). doi.org/10.17341/gummfd.24390
Katırcı, H. ve Uztuğ, F. (2009). Spor kulüplerinde iletişim yönetimi: Türkiye profesyonel futbol liglerinde yer alan spor kulüplerinin iletişim uygulamalarına ilişkin araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 149-168. Erişim adresi: http://193.140.22.72/xmlui/handle/11421/35
Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L. and Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451. Retrieved from http://informaticajournal.com/
Kızıltepe, M. (2012). Futbol kulüpleri için değerleme çerçevesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(3), 77-88. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000223
Kleindorfer, P. R., Kunreuther, H. and Schoemaker, P. J. (1993). Decision sciences: An integrative perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
Kocaoğlu, N. K. (2011). Futbol şirketlerinin halka açılması. Ankara Barosu Dergisi, (4). Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd
Lansdowne, Z. F. and Woodward, B. S. (1996). Applying the Borda ranking method. Air Force Journal of Logistics, 20(2), 27-29. Retrieved from https://discover.dtic.mil/
Linkov, I. and Moberg, E. (2011). Multi-criteria decision analysis: Environmental applications and case studies. New York: CRC Press.
Maçkolik. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: http://arsiv.mackolik.com/Puan-Durumu
Martel J. M. and Matarazzo B. (2005) Other Outranking Approaches. In S. Greco. (Ed.), Multiple criteria decision analysis: State of the art surveys (pp. 197-262). New York: Springer.
Matarazzo, B. (1986). Multicriterion analysis of preferences by means of pairwise actions and criterion comparisons (MAPPACC). Applied Mathematics and Computation, 18(2), 119-141. https://doi.org/10.1016/0096-3003(86)90020-2
McLean, I. (1996). E. J. Nanson, social choice and electoral reform. Australian Journal of Political Science, 31(3), 369-386. https://doi.org/10.1080/10361149651102
Miller, D. C. and Byrnes, J. P. (2001). Adolescents' decision making in social situations: A self-regulation perspective. Journal of Applied Developmental Psychology, 22(3), 237-256. https://doi.org/10.1016/S0193-3973(01)00082-X
Opricovic, S. and Tzeng, G. H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156(2), 445-455. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(03)00020-1
Pacuit, E. (2011). Voting methods. In E. N. Zalta (Ed.), The stanford encyclopedia of philosophy (Fall 2019 Edition). Retrieved from: https://plato.stanford.edu/entries/voting-methods/
Paelinck, J. H. (1976). Qualitative multiple criteria analysis, environmental protection and multiregional development. Papers of the Regional Science Association, 36(1), 59-74. https://doi.org/10.1007/BF01944375
Parlak, D. ve Bişirici, E. (2014). İki spor kulübünün hisse senedi getirileri üzerine bir inceleme. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 15(2), 181-192. Erişim adresi: http://journal.dogus.edu.tr/index.php/duj/index
Pineda, P. J. G., Liou, J. J., Hsu, C. C. and Chuang, Y. C. (2018). An integrated MCDM model for improving airline operational and financial performance. Journal of Air Transport Management, 68, 103-117. doi.org/10.1016/j.jairtraman.2017.06.003
Pini, M. S., Rossi, F., Venable, K. B. and Walsh, T. (2011). Incompleteness and incomparability in preference aggregation: Complexity results. Artificial Intelligence, 175(7-8), 1272-1289. https://doi.org/10.1016/j.artint.2010.11.009
Milliyet. (2018, 7 Temmuz). Potaya 24 milyon Euro. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/skorer/potaya-24-milyon-euro-2701482
Saaty, T. L. and Vargas, L. G. (2012). Models, methods, concepts & applications of the analytic hierarchy process (Vol. 175). New York: Springer Science & Business Media.
Sakınç, İ., Açıkalın, S. and Soygüden, A. (2017). Evaluation of the relationship between financial performance and sport success in European football. Journal of Physical Education and Sport 17(1), 16-22. https://doi.org/10.7752/jpes.2017.s1003
Scelles, N., Helleu, B., Durand, C., Bonnal, L. and Morrow, S. (2017). Explaining the number of social media fans for North American and European professional sports clubs with determinants of their financial value. International Journal of Financial Studies, 5(4), 25. https://dx.doi.org/10.3390/ijfs5040025
Scoreboard. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: https://www.scoreboard.com/tr/hentbol/
Temizel, F., Özata, E. ve Esen, E. (2013). Futbol kulüplerinin sportif performansları ile hisse senedi getirileri arasındaki ilişkinin analizi: Türkiye örneği. TISK Akademi, 8(15). Erişim adresi: https://www.tisk.org.tr/yayinlar.html
Torkzad, A. and Beheshtinia, M. A. (2019). Evaluating and prioritizing hospital service quality. International Journal of Health Care Quality Assurance, 32(2) 332-346. https://doi.org/10.1108/IJHCQA-03-2018-0082
Trabzonspor Kulübü. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: https://www.trabzonspor.org.tr/tr
Turskis, Z. and Juodagalvienė, B. (2016). A novel hybrid multi-criteria decision-making model to assess a stairs shape for dwelling houses. Journal of Civil Engineering and Management, 22(8), 1078-1087. https://doi.org/10.3846/13923730.2016.1259179
Tuş Işık, A. ve Aytaç Adalı, E. (2016). A comparative study for the agricultural tractor selection problem. Decision Science Letters, 5(4), 569-580. doi: 10.5267/j.dsl.2016.3.002
Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: http://www.tbesf.org.tr
Türkiye Sutopu Federasyonu. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: http://sutopu.gov.tr/
Türkiye Voleybol Federasyonu. (2020). Sportif faaliyetler istatistik bilgileri [Veri seti]. Erişim adresi: http://www.tvf.org.tr/
Tzeng, G. H. and Huang, J. J. (2011). Multiple attribute decision making: Methods and applications. New York: CRC press.
Uluyol, O. (2014). Süper lig futbol kulüplerinin finansal performans analizi/Financial performance analysis of super league football clubs. Journal of Yaşar University, 9(34), 5716-5731. https://doi.org/10.19168/jyu.78102
Wald, R., Khoshgoftaar, T. M. and Dittman, D. (2012). Mean aggregation versus robust rank aggregation for ensemble gene selection. In M. A. Wani, T. Khoshgoftaar, X. Zhu and N. Seliya (Eds.), ICMLA 2012 Volume 1 (pp. 63-69). Papers presented at 11th International Conference on Machine Learning and Applications, Boca Raton.
Yazdani, M (2014). An integrated MCDM approach to green supplier selection. International Journal of Industrial Engineering Computations, 5 (3), 443-458. doi: 10.5267/j.ijiec.2014.3.003
Yıldız, K. ve Özsoy, S. (2013). Spor Toto Süper Lig kulüplerinin kurumsal internet sitelerinin iletişim ve pazarlama açısından incelenmesi. Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri Dergisi, 8(1), 24-34. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sybtd
Zambom-Ferraresi, F., Lera-López, F. and Iráizoz, B. (2017). And if the ball does not cross the line? A comprehensive analysis of football clubs' performance. Applied Economics Letters, 24(17), 1259-1262. https://doi.org/10.1080/13504851.2016.1270408
Zardari, N. H., Ahmed, K., Shirazi, S. M. and Yusop, Z. B. (2015). Weighting methods and their effects on multi-criteria decision making model outcomes in water resources management. New York: Springer.
Zeleny, M. (1974). A concept of compromise solutions and the method of the displaced ideal. Computers & Operations Research, 1(3-4), 479-496. https://doi.org/10.1016/0305-0548(74)90064-1