TÜRKİYE AÇISINDAN ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ AVRUPA BİRLİĞİNİN ALTERNATİFİ OLABİLİR Mİ? PANEL ÇEKİM MODELİ YAKLAŞIMI İLE ANALİZİ

Son dönemlerde Avrupa Birliği ve Şanghay İşbirliği Örgütü çok fazla gündeme gelmiş ve özellikle Türkiye açısından örgütlerin birbirlerinin alternatifi olup olamayacağı tartışma konusu olmuştur. Bu çalışma ile Türkiye’nin her iki örgütle olan dış ticaret hacmi panel çekim modeli kullanılarak test edilmiş ve birbirlerinin alternatifi olup olamayacağı sınanmıştır. Yapılan analiz 2003-2019 dönemlerini kapsamaktadır. Bağımlı değişken olarak Türkiye’nin her iki örgütle gerçekleştirdiği ihracat ve ithalat toplamından oluşan dış ticaret hacmi kullanılmıştır. Bağımsız değişken olarak ise ülkelerin ekonomik büyüklüklerini temsilen gayri safi yurtiçi hasıla rakamları, ülkelerin birbirleriyle olan uzaklıklarını temsilen mesafe değişkeni ve 2008 ekonomik krizin etkilerini görebilmek için kukla değişken kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, ülkelerin ekonomik büyüklüklerinin dış ticareti pozitif, mesafe ile ekonomik kriz kukla değişkenlerinin ise dış ticareti negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca, Avrupa Birliği ülkelerinin gelirlerindeki artışın Türkiye’nin toplam dış ticaret hacmi üzerine olan etkisinin daha büyük olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak Türkiye için, Şanghay İşbirliği Örgütünün Avrupa Birliğinin alternatifi olamayacağına karar verilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Panel Veri Analizi, Çekim Modeli, Avrupa Birliği, Dış Ticaret, Şanghay İşbirliği Örgütü

CAN SHANGHAI COOPERATION ORGANIZATION BE AN ALTERNATIVE TO THE EUROPEAN UNION FOR TURKEY? ANALYSIS WITH PANEL GRAVITY MODEL APPROACH

In recent years, the comparison of the European Union and Shanghai Cooperation Organization in Turkey has come to the fore. It has been discussed whether the organizations can be alternatives to each other, especially for Turkey. In this study, using the panel gravity model approach, Turkey's foreign trade volume with both organizations has been tested to determine whether they can be alternatives to each other. The analysis made covers the 2003-2019 periods. The dependent variable is the foreign trade volume consisting of the sum of Turkey's exports and imports with both organizations. The independent variables are the gross domestic product values representing the economic size of the countries and the "distance variable" representing the distances of the countries from each other. Additionally, a dummy variable is added to the model to represent the economic crisis in Turkey in 2008. According to the analysis results, the economic size of the countries affects foreign trade positively. In contrast, distance and financial crisis dummy variables affect foreign trade negatively. In addition, it has been determined that the increase in the incomes of the European Union countries has a more significant effect on Turkey's total foreign trade volume. As a result, Shanghai Cooperation Organization cannot be an alternative to the European Union for Turkey.

Keywords:

Panel Data Analysis, Gravity Model, European Union, Foreign Trade, Shanghai Cooperation Organization,

PDF

___

Akçay, F., & Saygılı, F. R. (2019). Türkiye’nin Bölgesel Ekonomik Örgütlerle İhracatı Üzerine Çekim Modeli Uygulaması: AB Dışında Alternatifler Mümkün mü? Hacettepe Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(2), 193-214. Akgül, M. S. (2013). Çekim Modeli Bulguları Işığında Türkiye’nin İslam İş Birliği Teşkilatı İle İlişkileri ve Ticari Potansiyeli. Adam Akademi, 3(2), 83-110.
Aktürk, N. L., & Tüylüoğlu, Ş. (2012). Yatırım Promosyon Ajanslarının Doğrudan Yabancı Yatırımları Çekme Başarılarının Çekim Modeli ile İncelenmesi. Celal Bayer Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, Yönetim ve Ekonomi, 19(1), 137-147.
Artan, S., Acaravcı, A., Kalaycı, C., & Demirel, S. K. (2021). E-Ticaretin Uluslararası Ticarete Etkilerinin Analizi: G20 Ülkeleri Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (33), 103-116.
Anderson, J. E. (1979). A Theoretical Foundation for the Gravity Equation American Economic Review. 69 (1), 106–116.
Antonucci, D., & Manzocchi, S. (2006). Does Turkey Have a Special Trade Relation with the EU? A Gravity Model. Approach. Economic Systems, 30(2), 157-169.
Aysun, A., Öksüzler, O., & Yılgör, M. (2012). Gümrük Birliği’nin Türkiye’nin Dış Ticareti Üzerine Etkisi: Panel Çekim Modeli Uygulaması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 15-26.
Balıkçıoğlu, N., & Gülmez, A. (2019). Türkiye’nin Dış Ticaret Hacminin Çekim Modeli ile Tahmini. KAÜİİBFD, 10(20), 769-786.
Batra, A. (2006). India’s Global Trade Potential: The Gravity Model Approach. Global Ekonomic Review, 35(3), 327-361.
Buluk, D., & Duran, E., (2018). Türkiye’ye Yönelik Dış Turizm Potansiyelinin Panel Çekim Modeli İle Analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 29(1), 51-62.
Choi, C. (2010). The Effect of the Internet on Service Trade. Economics Letters, 109(2), 102-104.
Christie, E. (2003). Foreign Direct Investment in Southeast Europe. Working Papers No. 24, 1-31.
Clarke, G. R. G., & Wallsten, S. J. (2006). Has the Internet Increased Trade? Developed and Developing Country Evidence. Economic Inquiry, 44(3), 465-484.
Degen, V., & Buzdağlı, Ö. (2020). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicilerinin Çekim Modeli İle Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(75), 1419-1449.
Demiray, O. Ç. (2021). Ticaret Akımlarının Yapısal Çekim Modeli ile Sınanması: Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 179-204.
Driscoll, J. C., & Kraay, A. C. (1998). Consistent Covariance Matrix Estimation with Spatially Dependent Panal Data. Review of Economics and Statistics, 80(4), 549-560.
Durgan, S. (2016). Türkiye'nin Doğrudan Yabancı Yatırım Potansiyelinin Çekim Modeli Kullanılarak Belirlenmesi. Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı Uzmanlık Tezi.
Egger, P. (2002). An Econometric View on the Estimation of Gravity Models and the Calculation of Trade Potentials. World Economy, 25(2), 297-312.
Filippini, C., & Molini, V. (2003). The Determinants of East Asian Trade Flows: A Gravity Equation Approach. Journal of Asian Economics, Elsevier, 14(5), 695-711.
Genç, M. C., Artan, S., & Berber, M. (2011). Karadeniz Ekonomik İş Birliği Bölgesinde Ticaret Akımlarının Belirleyicileri: Çekim Modeli Yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 207-224.
Ghalak, S., & Piperakis, A. S. (2007). The İmpact of Eastern European İmmigration to Uk Trade, Kingston University, Discussion Paper, No.2007/3
Golovko, A. (2009). Çekim Modeli: Avrasya Ülkelerinin Dış Ticareti. Anadolu Uluslararası İktisat Kongresinde Sunulmuş Tebliğ, Eskişehir, Türkiye.
Greene, W. H. (2013). Export Potential for U.S. Advanced Technology Goods to India Using a Gravity Model Approach. US International Trade Commission, Working Paper, (2013-03B), 1-43.
Güneş, E., & Kabadayı, B. (2015). Türkiye Turizm Talebini Açıklamaya Yönelik Bir Panel Çekim Modeli Analizi. Çukurova Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 31-46.
Işık, N. (2015). Avrupa Birliği-Türkiye Dış Ticaret Akımlarının Genişletilmiş Panel Çekim Modeliyle Tahmini. Marmara Avrupa Araştırmalar Dergisi, 23(21), 49-67.
Işık, N. (2016). Türkiye ile Şanghay İş Birliği Örgütü Arasındaki Ticaret Akımlarının Panel Çekim Modeli İle analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (17), 151-174.
Jones, T. A. (2007). The Foreign Direct Investment-Exports Relationship: A US-Mexico Analysis Using the Gravity Model. Northern Illnois University, Doctor of Philosphy Dissertation, Dekalb, Illınois.
Kapkara, S., & Koç, S. (2016). Yükselen Ekonomiler Arasındaki Ticaret Hacminin Çekim Modeli İle Analizi. Ege Akademik Bakış, 16(3), 477-490.
Karagöz, K. (2008). Türkiye’nin Turizm Potansiyeli: Çekim Modeli Yaklaşımı. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(2), 149-156.
Karabıyık, C., & Nart, E. Ç. (2021). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Uluslararası Göç Üzerindeki Etkisi: Panel Veri Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 169-186.
Keskin, H. İ. (2019). İstanbul’a Yönelik İç Göçün Analizi Çekim Modeli Yaklaşımı. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (GELİŞİM-UWE 2019 Özel Sayısı), 44-58.
Kimura, F., & LEE, H. H. (2006). The Gravity Equation in International Trade in Services. Review of World Economics, 142(1), 92-121.
Kien, N., T. & Hashimoto Y. (2005). Economic Analysis of ASEAN Free Trade Area by a Country Panel Data. Graduate School of Economics and Osaka School of International Public Policy (OSIPP) Osaka University, Toyonaka, Osaka 560-0043, JAPAN.
Konak, A., & Demir, M. A. (2019). Türkiye’nin BRICS Ülkeleri ile Ticaretinin Analizi: Çekim Modeli Uygulaması. Uluslararası Bankacılık ve Ekonomi Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 43-70.
Linnemann, H. (1966), An Econometric Study of International Trade Flows, North Holland, Amsterdam.
Mere, M., & Masca, M. (2021). Türkiye’nin Avrupa Birliği ve Şanghay İşbirliği Örgütü Ülkeleriyle Ticari İlişkisinin Panel Çekim Modeli Yaklaşımıyla Ampirik Analizi. Akev Akademi Dergisi, 87, 471-490.
Okumuş, H. Ş., Bozoklu, Ü., & Çağlayan, S. (2021). Tek Kuşak Tek Yol Girişiminde Türkiye’nin Ticareti: Çekim Modeli Analizi. Maliye ve Finans Yazıları, (115), 121-136.
Quere, B. A., Coupet, M. & Mayer, T. (2007). Institutional Determinants of Foreign Direct Investment. The World Economy, Doi: 10.1111/j.1467-9701.2007.01022, 764-782.
Pöyhönen, P. (1963). “A Tentative Model for the Volume of Trade Between Countries”, Weltwirtschaftliches Archiv, 93-100.
Ramos, Lobo, R., & Surinach, Caralt, J. (2013). A Gravity Model of Migration between ENC and EU[WP]. AQR-Working Papers, 2013, AQR13/9.
Sandalcılar, A. E. (2012). Türkiye’nin BRIC Ülkeleriyle Ticari Potansiyeli: Panel Çekim Modeli Yaklaşımı. Journal of Yaşar University, 25(7), 4164-4175.
Sandberg, H. M., Seale, J. L. Jr., & Taylor, T. G. (2006). History, Regionalism and Carıcom Trade A Gravity Model Analysis. The Journal of Development Studies, 42(5), 795-811.
Şanlı, F. B. (2004). Küreselleşme ve Ekonomik Entegrasyonlar, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 2(3), 160-166.
Tatlıcı, Ö., & Kızıltan, A. (2011). Çekim Modeli: Türkiye’nin İhracatı Üzerine Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10. Ekonometrik ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 287-289.
Tekin, M., & Merdivenci, F. (2022). E 7 Ülkeleri ile Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin Panel Veri Analizi: Çekim Modeli Yaklaşımı. Sosyoekonomi, 30(51), 407-429.
Tinbergen, J. (1962). Shaping the World Economy: Suggestions for an International Economic Policy. New York: Twentieth Century Fund.
Uyar, S. G. K., & Kılıç, E. (2022). Türkiye ile OECD Ülkeleri Arasındaki Dış Ticaret İlişkisinin Analizi: Mekansal Panel Yerçekimi Modelleri Yaklaşımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 1-30.
Van Bergeijik, P. A., & Brakman S. (2010). The Gravity Model in International Trade: Advences and Applications. Cambridge University Press.
Wall, H. (1999). Using the Gravity Model to Estimate the Cost of Protection. Review, 81(1), 33-40.
Yıldırım, K., Mercan, M. & Kostakoğlu, S. F. (2013). Satın Alma Gücü Paritesinin Geçerliliğinin Test Edilmesi: Zaman Serisi ve Panel Veri Analizi. Eskişehir Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 75-95.
Yılgör, M., Öndes, H. & Demir, A. (2018). Petrol Tüketiminin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Panel Veri Analizi: AB Ülkeleri ve Türkiye Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 341-348.
Yılmaz, S., Yılmaz, O. N. & Tekeli, R. (2007). Asya ve Afrika’da Oluşan Bölgesel Bütünleşme Hareketlerinin Gunner Myrdal Entegrasyon Teorisi Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), 7, 327-348.
Xing, Z. (2018). The Impacts of Information and Communications Technology (ICT) and E-Commerce on Bilateral Trade Flows. International Economics and Economic Policy, 15(3), 565-586.
Zarzoso, M. I., & Lehman, N. F. (2003). Augmented Gravity Model: An Emprical Application to Mercosur-European Union Trade Flows. Journal Of Applied Economics, VI (2), 291-316.