İBNÜ’L-ARABÎ’DE GÜNEŞ-AY-YILDIZ SEMBOLİZMİ
Sûfîler tasavvufi tecrübelerini dile getirirken sembolik dil kullanımına sıklıkla başvururlar. Eserlerinde sembolik ifadelere geniş bir şekilde yer veren sûfîlerden biri de İbnü’l-Arabî’dir (ö. 638/1240). Vahdet-i vücûd anlayışını temellendirdiği Fütûhâtü'l- Mekkiyye adlı eserinde güneş-ay-yıldız sembolizmini başta varlık anlayışı olmak üzere çeşitli hakikatleri ifade etmek üzere kullanır. Şekil, fonksiyon ve çağrışımları itibariyle sembollerle hakikatler arasında irtibat kuran İbnü’l-Arabî, Allah, âlem, insan ve ihsan arasındaki münasebeti bu sembollerle dile getirir. Bu makalede İbnü’l-Arabî’nin güneşay- yıldız sembolizmini istihdam ettiği sistemin göstergebilimsel çözümlemesi yapılmış ve bu sembollere yüklediği anlamlar tespit edilmiştir. İbnü’l-Arabî’nin sembolleri belli bir esasa bağlı olarak kullandığı, özellikle varlık anlayışının sembollere yüklediği anlamlarda etkili olduğu anlaşılmaktadır.
___
- Atasağun, Galib, “Sembol ve Sembolizm”,
Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi-
si, 1997, c. 7, (369-387).
- Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük,
Kubbealtı, İstanbul, 2008.
- Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü,
İstanbul: Paradigma, 1999.
- Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, İbn Arabî’de
Ma’rifetin İfadesi, İnsan Yayınları, İstanbul,
2013.
- Demirli, Ekrem, “Normatif Geleneğe Karşı Sembolik Anlatım: İbnü’l-’Arabî’de Harf
Sembolizmi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darulfunun İla-
hiyat], 2008, C. 17, (223-236).
- Demirli, Ekrem, “Sûfilerin Âlem ve Tabiat Görüşü: Her Şey Tanrı’ya İşaret Eden Canlı
Bir Âyettir”, Çevre ve Din Uluslararası Sempozyumu, 15 Mayıs 2008 =
International Symposium on Environment and Religion, 15th - 16th May 2008, 2008,
cilt: II, (67-72).
- Durand, Gilbert, Sembolik İmgelem,
çev. Ayşe Meral, İnsan Yayınları, İstanbul, 1998.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, “İbn Arabî’ye Göre İnsan-ı Âlem, İnsan-Allah İlişkisi”, çev. Se-
mih Ceyhan, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi [Prof. Dr. Mustafa
Tahralı’ya Armağan], 2010, C. 11, S. 25.
- Gündoğdu, Cengiz, “Mevlânâ'nın Mesnevî'sinde “Mânâ Dili”, Tasavvuf: İlmi ve Akade-
mik Araştırma Dergisi, 2005, C. 6, S. 14, (221-232).
- Gündoğdu, Cengiz, “Mevlânâ (ö. 672/1273)’nın Şathiyye Türünde Yazdığı Bir Gazelinin
Şerhi: Şerh-i Ebyât-ı Celâleddîn-i Rûmî”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma
Dergisi, 2002, C. 8, (27-46).
- Gürer, Dilaver, “Hz. Yûsuf’un Gördüğü Rüyanın Fusûsu’l-Hükem’deki Yorumu”,
Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2007, C. IX, sayı: 21, İbnü’l-Arabî
Özel Sayısı, (39-56).
- İbn Arabî, Muhyiddin, Fütûhât-ı Mekkiyye, trc. Ekrem Demirli, Litera Yayıncılık,
İstanbul, 2012.
- İbn Arabî, Muhyiddin, Fütûhât-ı Medeniyye, tahk. ve terc.: Abdulrahman Acer – İbrahim
Ekici, Hikemiyat Yayınları, İstanbul, 2020.
- İbn Arabî –Konuk, Ahmet Avni, Tedbîrât-ı İlâhiyye Tercüme ve Şerhi, haz. Mustafa Tah-
ralı, İz yayıncılık, İstanbul, 2013.
- İbnü’l-Arabî, Ebu Bekir Muhyiddin Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Ab-
dullah el-Hâtimî, el-Fütuhâtü’l-Mekkiyye, nşr.Ahmed Şemseddin, 8 Cilt, Daru’l-
Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1420/1999.
- İbnü’l-Ârabî, Muhyiddin Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî,
Mevakiꜥu'n-Nücûm, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, ts
- İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Ali b.
Muhammed b. el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî el-Endelüsî,
- Kitâbu’l-ġâyât fîmâ verade mine’l-gayb fî tefsîri ba’dı’l-âyât, İstanbul,
Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 01777.
- İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî el-Endelüsî,
Kitâbu’l-ġâyât fîmâ verade mine’l-gayb fî tefsîri ba’dı’l-âyât, Berlin,
Berlin Kütüphanesi, 2956.
- Kartal, Abdullah, “İbnü’l-Arabî’nin Yorum Yöntemi ve Muhammed Fassında
Bu Yöntemin Tatbiki: Her Varlık Bir Âyettir”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma
Dergisi, 2008, C. 9, S. 21, İbnü’l-Arabî Özel Sayısı, (257-282).
- Kılıç, Mahmud Erol, Sûfî ve Şiir, Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası, İnsan Yayınları,
İstanbul, 2009.
- Kılıç, Mahmud Erol, Şeyh-i Ekber
İbn Arabî Düşüncesine Giriş, Sûfî Kitap, İstanbul,
2009.
- Konuk, Ahmed Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Haz. Mustafa Tahralı – Selçuk
Eraydın, İFAV Yayınları, İstanbul, 2002.
- Köktürk, Milay, Kültür ve Sembol,
Aktif Düşünce Yayınları, İstanbul, 2014.
- Lings, Martin, Simge ve Kökenörnek:
Oluşum Anlamı Üzerine, çev. Süleyman Sahra,
Hece Yayınları, Ankara, 2003.
- Müslim, Ebû’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, el-Müsnedu’s-
sahîhu’l-muhtasar bi nakli’l-‘adl ‘ani’l-‘adl ilâ Resûlillâh, nşr. Muhammed
Fuâd ‘Abdulbâkî, 5 Cilt, Dâru ’İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, ts.
- Ögke, Ahmet, “İbnü’l-Arabi’nin Fususu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf: İlmi ve
Akademik Araştırma Dergisi, 2009, C. 9, S. 23, (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı – 2),
(75-89).
- Uluç, Tahir, İbn Arabî’de
Sembolizm, İnsan Yayınları, İstanbul, 2011.
- Schoun, Frithjof, Tasavvuf: Kabuk ve Öz, çev.
Veysel Sezigen, İz Yayıncılık, İstanbul,
2006.