Farklı Kentsel Paydaşların Kültürel Mirasın Korunması ve Kültür Turizmine İlişkin Görüşlerinin Üst Ölçekli Planlar Çerçevesinde Değerlendirilmesi: İzmir Örneği

Farklı kültürleri tanımaya ilişkin artan ilgi, kültür ve turizm arasındaki ilişkiyi güçlendirmiştir. Kültürel değerlerin, somut ve somut olmayan mirasın korunduğu alanlar/kentler turizm açısından çekici hale gelirken, turizm ile elde edilen gelir kültür varlıklarının bakımını, onarımı kolaylaştırmakta, yaşatılmasını desteklemektedir. Diğer yandan kültürel miras, turizme yönelik çekici bir unsur olmanın ötesinde yerel kimliğin oluşturulması ve sürdürülmesi açısından bir değer taşır. Geçmişin bilgisini bugüne taşıyan, geçmişle bugün arasında bağ kuran somut bir kaynaktır. Bu nedenle kültürel mirasın ve değerlerin turizm için araçsallaşması bazı risk ve tehditleri de ortaya çıkarmaktadır. İlgi çeken unsurların tekrar edilmesi, korumaya yönelik yüzeysel/içi boşaltılmış yaklaşımlar, kimliği oluşturan yapılı-doğal ve beşeri farklı unsurlar arasındaki bağlar dikkate alınmadan geliştirilen müdahaleler, taşıma kapasitesini dikkate almayan kullanım ve pazarlama politikaları kültürel miras alanlarına ilişkin önemli tehditler haline gelebilmektedir. Bu bakımdan, kültürel miras alanlarındaki koruma- kullanma dengesinin sağlanması ve kültür turizminin sağlıklı gelişimi için bütüncül politikalar oluşturulması gerekliliği doğmakta ve bu durum sürdürülebilir kültür turizmi ve koruma kavramlarının önemini gündeme getirmektedir. Şehir ve bölge planlama alanında kültürel mirasın korunması ve sürdürülebilir kültür turizminin birlikte ve eşgüdümlü olarak değerlendirilmesine yönelik strateji ve politikalar yetersizdir. Bu kapsamda, kültürel mirasın geleceği açısından planlamada kentsel aktörlerin bütüncül politikalar ortaya koyabilmesi, kültür ile turizmi aynı potada eritebilmesi ve ortak bir paydada buluşturabilmesi gerekmektedir. Çalışmada, konunun çözümüne yönelik bütüncül bir planlama yaklaşımı ortaya koyabilmek amacıyla, zengin kültürel miras birikimine sahip olan İzmir İlindeki farklı kentsel aktörlerin görüş ve önerileri incelenerek planlamada kültürel mirasın korunması ve kültür turizminin ele alınışına dair bir çerçeve oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel miras, kültür turizmi, İzmir, bütüncül yaklaşım, kentsel aktörler

The evaluation of different urban stakeholders' opinions on the conservation of cultural heritage and cultural tourism within the framework of upper-scale plans: The case of İzmir

PDF

___

Akyüz Levi, E. ve Genç, U. D. 2018. 19. Yüzyıldan günümüze İzmir’in morfolojisindeki değişimde tarihi dokuların yeri, İçinde DeğişKent: Değişen Kent, Mekân ve Biçim, Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s.471-492), Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları, İstanbul.
Altınörs Çırak, A., Demirden, H.E., Hekimoğlu, D. ve Cengiz E.Y. 2015. İzmir'de planlama-arkeoloji ilişkisi üzerine bir araştırma: Modernist planlama etkinliklerinin başlangıcından günümüze tarihi kent merkezinde yer alan arkeolojik alanlar için geliştirilen plan kararları. TÜBA-KED,13,51-81.
Al-hagla, K. S. 2010. Sustainable urban development in historical areas using the tourist trail approach: A case study of the cultural heritage and urban development (CHUD) project in Saida, Lebanon. Cities, 27(4), 234-248.
Ataberk, E. 2017. Tire (İzmir)’de turizm türlerini bütünleştirme olanakları: Kültür turizmi, kırsal turizm, agroturizm ve gastronomi turizmi, Turizm Akademik Dergisi, 4(2), 153-164.
Atay, Ç. 1978. Tarih İçinde İzmir. Tifset Yayınları, İzmir.
Atilla, N. 2001. Efsaneler ve gerçekler ya da iki yangın arasında İzmir'in kısa tarihi.. Kentleşme, Türkiye Mühendislik Haberleri, 415 (5), 13-16.
Bandarin, F., & Van Oers, R. 2012. The Historic Urban Landscape: Managing Heritage in an Urban Century. John Wiley & Sons.
Berry, S. 1994. Conservation, capacity and cashflows-tourism and historic building management. In Tourism: State of the art. (Ed. A. V. Seaton), p.712-718, Wiley, Chichester.
Barrera-Fernandez, D., Hernández-Escampa, M. & Vázquez, A. B. 2016. Tourism management in the historic city. The impact of urban planning policies. International Journal of Scientific Management and Tourism, 2(4), 349-367.
Boniface, P. 1998. Tourism culture. Annals of Tourism Research, 25(3), 746-749.
Cengiz, K. 2013. “Gavur“ İzmir’de dini hayat. içinde VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı III (s. 405-417), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
Çakıcıoğlu, R. O. 2006. İzmir’in eski kentsel dokusunun korunması ve turizm açısından değerlendirilmesi, DEÜ Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
Dan, A. 2015. Anadolu ve Ege ortamında antik Smyrna: Kuruluş hikâyeleri. Geçmişten Günümüze İzmir Beşeri ve Kültürel Etkileşimler Uluslararası Sempozyum Bildiri Sonuçları içinde. (Ed. Espagne M., Gürtekin Demir R.G., Verger S., Aydemir P.), s. 189-220, İzmir Büyükşehir Belediyesi: İzmir.
Daş, M. 2009. Ortaçağ’da İzmir. İzmir Kent Tarihi içinde, s.40-54, İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İzmir.
Dinçer, İ. 2013. Thinking together urban conservation with urban modernization in the process of urban transformation: The possibilities of historic urban landscape concept. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 1(1), 22-40.
Doğer, E. 2011. İzmir’in Smyrna’sı. İletişim yayınları, İstanbul.
du Cros, H. 2001. A new model to assist in planning for sustainable cultural heritage tourism. International Journal of Tourism Research, 3(2), 165-170.
Dursun K. T. 2017. Gavur İzmir Güzel İzmir. İstanbul: Eksik Parça Yayınları. Drost, A. 1996. Developing sustainable tourism for world heritage sites. Annals of Tourism Research, 23(2), 479-484.
Ecemiş Kılıç, S. ve Türkoğlu, G. 2015. Accommodation-purposed function changes in traditional structures: The case of Safranbolu old bazaar district. Ege Coğrafya Dergisi, 24(1), 39-56.
Ecemiş Kılıç, S. 2008. Preservation plan applications for the historical city centre, Kemeralti (Izmir, Turkey). European Planning Studies, 16(2), 253-276.
Emekli, G. 2002. Son yılların parlayan yıldızı kültürel turizm ve İzmir. First International Tourism Congress of Mediterranean Countries, 196-206, Antalya.
Emekli, G. 2003a. Bergama ve Selçuk’un İzmir’in kültürel turizmdeki yeri. Ege Coğrafya Dergisi, 12, 39-50, İzmir.
Emekli, G. 2003b. Kültür mirasının kültürel turizm yaklaşımıyla değerlendirilmesi. Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, E.Ü. Edebiyat Fak. Yay., 43-49, İzmir.
Emekli, G. 2006a. Coğrafya, kültür ve turizm: Kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15(1-2), 51-59.
Emekli, G. 2006b. İzmir kültürel turizmde yeni bir merkez: Ödemiş, Kültür mirasının kültürel turizm aracılığıyla değerlendirilmesi. II. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi, 103-114.
Ersoy, M. 2000. İmar planlarının kademelenmesi ve farklı ölçeklerdeki planlar arasındaki ilişki, Mekân Planlama ve Yargı Denetimi içinde. (Ed. M. Ersoy ve H.Ç. Keskinok), s. 44-72, Yargı Yayınları, Ankara.
Ersoy, M. 2007. İmar mevzuatımızda planlama kademeleri ve üst ölçek planlama sorunu, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 215-231, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara.
Fagance, M. 2003. Tourism and local society and culture, In Tourism in.Destination Communities, (Ed. Singh, S., Timothy, D. J., Dowling, R. K..), p.55-78, CABI Publishing, Oxford.
Firidin, E. 2004. Değişen paradigmalar ekseninde kent planlamaya yeni yaklaşımlar, Planlama, 2, 44-50.
Ginzarly, M., Houbart, C., & Teller, J. 2019. The historic urban landscape approach to urban management: A systematic review. International Journal of Heritage Studies, 25(10), 999-1019.
Gülhan, D. 2016. Sürdürülebilir kent ve kentsel kimlik örnekler: Birgi ve Bergama, Ankara Üniversitesi SBE Sosyal Çevre ABD, Doktora Tezi, Ankara.
Herbert, D. 2001. Literary places, tourism and the heritage experience. Annals of Tourism Research, 28 (2), 312-333. Hall, C.M., Baird, T., James, M. & Ram Y. 2016. Climate change and cultural heritage: Conservation and heritage tourism in the anthropocene. Journal of Heritage Tourism, 11(1), 10-24.
İZKA ve Ege Derneği. 2011. İzmir Kültür Turizmi Sektör Araştırması “Tespit ve Öneriler”, http://egedernegi.org.tr/downloads/pdf1.pdf.
İZKA. 2012. EXPO 2020 İzmir-Türkiye Raporu, https://silo.tips/download/zmir-miracle-city-the, (Erişim Tarihi: 25.03.2021).
İzmir Büyükşehir Belediyesi (İBŞB). 2012. İzmir Büyükşehir Bütünü 1/25000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu, http://izmimod.org.tr/docs/RAPOR_IBSBCDP.pdf.
İzmir Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Dünya Miras Listesinde İzmir, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-152083/dunya-miras-listesinde-izmir.html, (Erişim Tarihi: 09.03.2021).
İzmir Bölge Planı 2014-2023 Raporu, 2015, İzmir Kalkınma Ajansı, http://izka.org.tr/wp-content/uploads/pdf/01_bolgeplani_1.pdf.
Jacobs, J. & Gale, F. 1994. Tourism and The Protection of Aboriginal Cultural Sites. Special Publication Series No. 10, Australian Heritage Commission, Canberra.
Jansen-Verbeke, M. 1998. Tourismification and historical cities. Annals of Tourism Research, 25(3), 739-741.
Karakul, Ö. 2011. An integrated approach to conservation based on the interrelations of tangible and intangible cultural properties. METU Journal of The Faculty of Architecture, 28 (2), 105-125.
Kıray, M. B. 1972. Örgütleşemeyen Kent: İzmir'de İş Hayatının Yapısı ve Yerleşme Düzeni. Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, Ankara.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Dünya Miras Listesi, 2021, https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44423/dunya-miras-listesi.html.
Li, M., Wu, B. & Cai, L. 2008. Tourism development of world heritage sites in China: A geographic perspective. Tourism Management, 29 (2), 308-319.
Loulanski, T. & Loulanski, V. 2011. The sustainable integration of cultural heritage and tourism: A meta-study. Journal of Sustainable Tourism, 19(7), 837-862.
Mason, R. & Avrami, E. 2002. Heritage values and challenges of conservation planning. Management Planning for Archaeological Sites, 13-26.
McKercher, B., & Du Cros, H. 2002. Cultural Tourism: The Partnership Between Tourism And Cultural Heritage Management. Haworth Hospitality Press, New York.
McKercher, B., Ho, P. & Du Cros, H. 2005. Relationship between tourism and cultural heritage management: Evidence from Hong Kong. Tourism Management, 26(4), 539-548.
Nasser, N. 2003. Planning for urban heritage places: Reconciling conservation, tourism, and sustainable development. Journal of Planning Literature, 17(4), 467-479.
Nuryanti, W. 1996. Heritage and postmodern tourism. Annals of Tourism Research, 23(2), 249-260.
Orbaşlı, A. 2000. Tourists in Historic Towns: Urban Conservation and Heritage Management, Spon Press, London and New York.
Orbaşlı, A. 2006. Tourism and the ‘Islamic’ town: Social change, conservation and tourism in traditional neighbourhoods. In Tourism in the Middle East: Continuity, Change and Transformation. (Ed. Daher R.), p.161-187, Channel View, Clevedon.
Petrova, P. & Hristov, D. 2016. Collaborative management and planning of urban heritage tourism: Public sector perspective. International Journal of Tourism Research, 18(1), 1-9.
Pırnar, İ. 2008. İzmir ili ve turizm sektörü, Beyond, 9(12), 36-39.
Richards, G. 1996. Production and consumption of European cultural tourism. Annals of Tourism Research, 23(2), 261-283.
Richards, G. 2011. Cultural Tourism: Global and Local Perspectives, Routledge, New York.
Richards, G. & Wilson, J. 2007. Tourism development trajectories: From culture to creativity?.In Tourism, Creativity and Development. (Ed. Greg R. & Julie W.), p.1-56, Routledge, London.
Ripp, M. & Rodwell, D. 2016. The governance of urban heritage. The Historic Environment: Policy & Practice, 7(1), 81-108.
Roders, A. P. & Bandarin, F. 2019. Reshaping Urban Conservation: The Historic Urban Landscape Approach in Action, Springer.
Semenderoğlu, A. ve Oban Çakıcıoğlu, R. 2007. Şirince’de kültürel turizmin gelişimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 174-184.
Serçe, E. 2000. İzmir mahalleleri. İzmir Kent Kültürü Dergisi, 1, 162-175.
Taylor, K. 2004. Cultural heritage management: A possible role for charters and principles in Asia. International Journal of Heritage Studies, 10(5), 417-433.
Taylor, K. 2016. The Historic urban landscape paradigm and cities as cultural landscapes. Challenging orthodoxy in urban conservation. Landscape Research, 41(4), 471-480.
Tengberg, A., Fredholm, S., Eliasson, I., Knez, I., Saltzman, K., & Wetterberg, O. 2012. Cultural ecosystem services provided by landscapes: Assessment of heritage values and identity. Ecosystem Services, 2, 14-26.
Tekeli, İ. 2011. Türkiye'nin Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Timothy, D. J. & Nyaupane, G. P. 2009. Cultural Heritage and Tourism In The Developing World: A Regional Perspective, Routledge, Oxon.
Tuan, T. H. & Navrud, S. 2008. Capturing the benefits of preserving cultural heritage. Journal of Cultural Heritage, 9(3), 326-337.
Turnpenny, M. (2004). Cultural heritage, an Ill‐defined concept? A call for joined‐up policy. International Journal of Heritage Studies, 10(3), 295-307.
Urry, J. 2009. Turist Bakışı. (Çev. E. Tataroğlu ve İ. Yıldız), Bilgesu Yayıncılık, İstanbul.
UNESCO. 2003. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. https://ich.unesco.org/en/convention, (Erişim Tarihi: 07.03.2021).
UNESCO. 2011. Proposals Concerning the Desirability of a Standard-Setting Instrument on Historic Urban Landscapes, UNESCO, https://whc.unesco.org/en/hul/ (Erişim Tarihi: 07.03.2021).
UNWTO. 2019. International Tourism Highlights, UNWTO.
Xiao, W., Mills, J., Guidi, G., Rodríguez-Gonzálvez, P.,Gonizzi Barsanti, S. & González-Aguilera, D. 2018. Geoinformatics for the conservation and promotion of cultural heritage in support of the UN Sustainable Development Goals. Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, 142, 389-406.
Yalınız Koç, N. ve Çevikayak, G. 2013. Mekân planlama anlayışındaki değişim kapsamında İzmir kentinin üst ölçekli planlarının irdelenmesi, TMMOB. 2. İzmir Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 197-210, İzmir.
Yanardağ, M. Ö. 2014. İzmir’de turizm yatırımlarının ihtiyaç analizi, Adnan Menderes Üniversitesi SBE Dergisi, 1(1), 81-104.
Yılmaz, F. ve Yetkin, S. 2002. İzmir Kent Tarihi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir.
Zoğal, V. ve Emekli, G. 2017. Yaratıcı turizme kavramsal ve coğrafi bir yaklaşım. Ege Coğrafya Dergisi, 26 (1), 21-34.
www.tid.web.tr. Ege’nin İncisi, Akdeniz’in yıldızı, Homeros’un yurdu, Türkiye’nin batıya açılan kapısı İZMİR. İdarecinin Sesi, 161, (Erişim Tarihi: 27.03.2021).
https://izto.org.tr/tr/tg/izmir-turizmi. İzmir Turizmi, (Erişim Tarihi: 27.03.2021).