CBS Teknolojileri ve AHP ile Bağ Alanları için Uygun Yer Seçimi: Denizli İli Örneği

Sahip olduğu coğrafi özelliklere bağlı olarak Türkiye için hem ekonomik hem de geleneksel açıdan değerli bir ürün olan bağcılık ürünleri genellikle iç tüketime yönelik olarak üretilmektedir. Verimliliği arttırmak, sürdürülebilirliği sağlamak ve bağcılık ürünlerinin dış ticaret içerisindeki payını yükseltebilmek için bu ürünün en uygun yetişme koşullarına sahip alanlarda üretilmesi oldukça büyük bir öneme sahiptir. Bu çalışmada da fiziki ve beşeri coğrafya kriterlerine dayanarak, CBS ve AHP ile Denizli ilinde bağcılık için uygun alanları belirlemek ve bu durumun şarap sektörüne etkisini değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında öncelikle en uygun ortam koşullarını sağlayan fiziki ve beşeri faktörler belirlenerek alt kategorilere ayrılmış ve her kategorinin mevcut bağ alanları ile korelasyonu hesaplanarak frekans oranı yöntemiyle değerlendirilmiştir. Böylece her bir kriterin alacağı puanlar belirlenerek yeniden sınıflandırma yapılmış ve çalışma alanı içerisindeki yüzdeleri bulunmuştur. Sınıflandırılan her bir kriterin toplam alan içerisindeki dağılım yüzdesi, mevcut bağ alanlarının yüzdesine oranlanarak frekans oranları tespit edilmiştir. Analitik hiyerarşi sürecinde ağırlıkları hesaplanan ve doğrulanan kriterler, Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları mekânsal analiz araçları aracılığıyla frekans oranlarına bağlı olarak yeniden sınıflandırılarak çakıştırılmış ve bağ için uygun alanlar tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Denizli ili yüzölçümünün yaklaşık %31’i bağ alanları için çok yüksek ve yüksek uygunluk göstermiştir ki, bu değer mevcut tarım alanlarının %70’inden fazlasının üzüm bağları için uygun olduğu anlamına gelmektedir. Dolayısıyla bağ alanlarının desteklenmesiyle daha geniş alanlarda üzüm yetiştirmek mümkün hale gelecektir. Mevcut bağ alanlarının %94’ünün, şarap imalat tesislerinin ise neredeyse tamamının yüksek ve çok yüksek uygunluğa sahip alanlar üzerinde bulunması, Denizli’nin Türkiye şaraplık üzüm üretimindeki önemini koruyacağına işaret etmektedir. Uygun arazi seçimi sonucu bağ alanlarındaki artış, şarapçılık sektöründe ham madde teminini kolaylaştıracak ve şarap imalat tesislerinin sayısındaki artışla beraber, bağcılık ve şarapçılık kırsal kesimdeki nüfus için iyi bir gelir kaynağı teşkil edebilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Bağ Alanları, Analitik Hiyerarşi Süreci, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Denizli, Uygunluk Analizleri

Choosing a Suitable Place for Vineyard Areas Using the GIS Technologies and AHP: The case of Denizli Province

Due to the geographical features of Turkey, it can grow in almost every region. It is a valuable product for Turkey both economically and traditionally. Vine products are generally produced for domestic consumption in Turkey, and only a small proportion of the products are exported. For this reason, it is of great importance to produce grapes in areas with the most suitable growing conditions in order to increase productivity, ensure sustainability, and increase the share of vine products in foreign trade. This study aims to determine suitable areas for viticulture in Denizli province using the GIS and AHP methods and based on the criteria determined according to natural and human factors. The study further aims to evaluate the effect of determining the appropriate places for vineyards on the wine sector. Within the scope of this study, the natural and human factors that provide the most suitable environmental conditions were determined and divided into subcategories. The correlation of each category with the existing vineyards was calculated and evaluated using the frequency ratio method. Thus, the points to be received by each criterion were determined and based on this, a reclassification was made and the percentage within the study area was calculated. The distribution percentage of each criterion classified using the GIS Tabulate Area analysis within the total area was compared with the percentage of the existing vineyards and the frequency rates were found. Approximately 31% of the surface area of Denizli was found to be very appropriate or extremely appropriate for vineyards, which means that more than 70% of the existing agricultural areas are suitable for vineyards. The areas with the highest percentage of very low and low suitability are the natural vegetation and wetlands. 94% of the existing vineyards and almost all of the wineries are located on the areas with high and very high suitability, which is the reason why Denizli is on the foreground in the production of wine grapes. The expansion of vineyards and the increase in grape production with the selection of suitable areas emphasize the economic importance of viticulture, contribute to the current situation of the wine sector based on viticulture, and support the development of the sector.

Keywords:

Vineyard Areas, Analytical Hierarchy Process, Geographic Information Systems, Denizli, Suitability Analysis,

PDF

___

Aburas, M.M., Abdullah, S.H., Ramli, M.F., Asha’ari, Z.H. 2017. Land suitability analysis of urban growth in seremban Malaysia, using GIS based analytical hierarchy process. Procedia Engineering, 198, 1128 -1136. Acharya, T.D., Yang, I.T. 2015. Vineyard suitability analysis of Nepal. International Journal of Environmental Sciences, 6(1), 13-19.
Aguarón, J., Moreno-Jiménez, J.M. 2003. The geometric consistency index: approximated thresholds. European Journal of Operational Research, 147(1), 137-145. Akbulak, C. 2010. Analitik hiyerarşi süreci ve coğrafi bilgi sistemleri ile yukarı kara menderes havzası’nın arazi kullanımı uygunluk analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 557-576.
Akıncı, H., Yavuz, Özalp, A., Turgut, B. AHP yöntemi ile tarıma uygun alanların belirlenmesi. IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu. (16-19 Ekim 2012), Zonguldak.
Akpınar, E., Yiğit, D. 2006. Ekolojik faktörlerin karaerik üzüm çeşidi yetiştiriciliğine etkileri. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(16), 39-61.
Alevkayalı, Ç., Tağıl, Ş. 2020. Edremit Körfezi’nde tarımsal arazi kullanımı uygunluk düzeylerinin değerlendirilmesi. Coğrafya Dergisi, 40, 1-13.
Alganci, U., Kuru, G.N., Yay Algan, I., Sertel, E. 2019. Vineyard site suitability analysis by use of multicriteria approach applied on geo-spatial data. Geocarto International, 34(12), 1286-1299.
Alonso, J.A., Lamata, M.T. 2006. Consistency in the analytic hierarchy process: a new approach. International Journal of Uncertainty, Fuzziness And Knowledge-Based Systems, 14(04), 445-459.
Altun, A., Demir, Y. 2015. Analitik hiyerarşi prosesi yöntemi ile tarımsal araştırma projelerinin değerlendirilmesi ve seçimi. Toprak Su Dergisi, 4(2), 41-48.
Anderson, J.D., Jones, G.V., Tait, A., Hall, A., Trought, M.C. 2012. Analysis of viticulture region climate structure and suitability in New Zealand. Oeno One, 46(3), 149-165.
Bahar, E., Korkutal, İ., Kök, D. 2006. Türkiye bağciliğinin son yıllardaki gelişiminde görülen başlıca sorunlar ve çözüm önerileri. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(1), 65-69.
Bayar, R., Yılmaz, M. 2005. Türkiye’de soya fasulyesi ve önemi. Journal of Human Sciences, 2(1), 1-12.
Bayar, R. 2020. Ankara şehri kentsel büyüme alanlarının arazi uygunluk analizi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1), 39-59.
Cogato, A., Pezzuolo, A., Sozzi, M., Marinello, F. 2020. A sample of Italian vineyards: landscape and management parameters dataset. Data in Brief, 33, 1-7.
Çelik, S., Bahar, E. 1992. Bağcılıkta yer seçimi ve bağ kurma tekniği. İstanbul’da Tarım, 54, 22-29.
Çelik, H., Ağaoğlu, Y.S., Fidan, Y., Marasalı, B., Söylemezoğlu, G. (1998). Genel Bağcılık. Fersa Matbaacılık. ISBN: 975-96656-0-3.
Çelik, H., Çelik, S., Kunter, B.M., Söylemezoğlu, G., Boz, Y., Özer, C., Atak, A. Bağcılıkta Gelişme ve Üretim Hedefleri. TMMOB ZMO Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi Bildirileri (3-7 Ocak 2005), Ankara.
Deniz, M., Topuz, M. 2018. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) destekli çok kriterli karar verme yöntemleri ve analitik hiyerarşi tekniği kullanarak Uşak merkez ilçede alternatif çöplük alanlarının belirlenmesi. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 544-578.
Doğanay, H., Coşkun, O. 2012. Tarım Coğrafyası. Pegem Yayıncılık, Ankara.
Eleren, A. 2010. Kuruluş yeri seçiminin analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile belirlenmesi; deri sektörü örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 405-416. FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC.
FBI (Fortune Business Insights), Market Research Report-2020. https://www.fortunebusinessinsights.com/wine-market-102836.
Gentilucci, M.; Barbieri, M.; Burt, P. 2019. Climate and Territorial Suitability for the Vineyards Developed Using GIS Techniques. Exploring the Nexus of Geoecology, Geography, Geoarcheology and Geotourism: Advances and Applications for Sustainable Development in Environmental Sciences and Agroforestry Research. (Eds. Chenchouni, H., Errami, E., Rocha, F., Sabato, L.) in, p. 11-13, Springer: Cham, Switzerland.
Goodchild, M.F. 2005. GIS and Modelling Overview. In Longley, P.A., Goodchild, M.F., Maguire, D.J., Rhind, D.W. (Eds.) Geographical Information Systems and Science. John Wiley ve Sons, West Sussex.
Güzel, D.U., Doğan, A. 2020. Erciş (Van) yöresinde üzüm (Vitis spp.) yetiştirmeye uygun potansiyel alanların coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak iklim, toprak ve topoğrafya faktörlerine göre belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 30(4), 672-687.
Hunter, J.J., Bonnardot, V. 2011. Suitability of some climatic parameters for grapevine cultivation in south africa, with focus on key physiological processes. South African Journal of Enology and Viticulture, 32(1), 137-154.
Jo, M.H., Kim, J.B., Baek, S.R. Selection technique for honey plant complex area using landsat image and GIS. 22nd Asian Conference on Remote Sensing (5-9 November 2001), Singapore.
Kadıoğlu, Y. 2008. Çal’da (Denizli) bağcılığın coğrafi analizi/Geographical analysis of viniculture in Çal (Denizli). Doğu Coğrafya Dergisi, 13(20), 141-161.
Kapluhan, E. 2014. Ziraat coğrafyası açısından bir inceleme: Bekilli’de (Denizli) bağcılık. Coğrafya Dergisi, (28), 36-54.
Karabacak, K. 2017. Türkiye’de tütün tarımı ve coğrafi dağılışı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 27-48.
Karaoğlu, D.K. 2007. Uluslararası Bağ ve Şarap Örgütü (OİV) ve AB üyeliği bağlamında Türk şarap sektörü: potansiyel fırsatlar ve tehditler. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 24.
Köse, B. 2014. Işık ve sıcaklığın bağcılıktaki yeri ve önemi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 203-212.
Küçükönder, M., Karabulut, M. 2007. Çok kriterli analiz yöntemi kullanılarak Kahramanmaraş’ta çöp depolama alanı tespiti. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(2), 1-23.
Lee, S., Sambath, T. 2006. Landslide susceptibility mapping in the damrei romel area, cambodia using frequency ratio and logistic regression models. Environmental Geology, 50(6), 847-855.
Li, L., Lan, H., Guo, C., Zhang, Y., Li, Q., Wu, Y. 2017. A modified frequency ratio method for landslide susceptibility assessment. Landslides, 14(2), 727-741.
Misra, S., Panda, R.K. 2017. Environmental consciousness and brand equity: an impact assessment using analytical hierarchy process (AHP). Marketing Intelligence and Planning. 35(1), 40-61. MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü), İllere Ait Genel İstatistiki Veriler-1957-2019. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=DENIZLI.
Oral, N., Yumuşak, R., Eren, T. 2021. AHP ve ANP yöntemleri kullanılarak tehlikeli madde depo yeri seçimi: Kırıkkale ilinde bir uygulama. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(1), 115-124.
Ödeker, B., Türkoğlu, N. (2020). Sabuncular Deresi Havzası'nın (Rize/Çayeli) morfometrik özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1), 14-38.
Özçağlar, A. 2014. Coğrafyaya Giriş. Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara.
Pekin, A., Özkan, G., Eski, O., Karaarslan, U., Ertek, G., Kılıç, K. Application of the Analytic Hierarchy Process (AHP) for selection of forecasting software. 5th International Symposium on Intelligent Manufacturing Systems (2006), Sakarya.
Saaty, R.W. 1987. The analytic hierarchy process—what it is and how it is used. Mathematical Modelling, 9(3-5), 161-176.
Saaty, T.L. 1977. A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234-281.
Saaty, T.L. 1980. The Analytical Hiyerarchy Process. Mc Grow-Hill Company, New York.
Saaty, T.L. 1990. How to make a decision: The Analytic Hierarchy Process. European Journal of Operational Research, 48(1), 9-26.
Saaty, T.L. 2008. Decision making with the analytic hierarchy process. International Journal of Services Sciences, 1(1), 83-98.
Saaty, T.L., Alexander, J.M. 2015. Thinking with Models. RWS Publications, Pittsburgh.
Sırlı, Alsancak, B., Peşkiroğlu, M., Torunlar, H., Özaydın, K.A., Mermer, A., Kader, S., Tuğaç, M.G., Aydoğmuş, O., Emeklier, Y., Yıldırım, Y.E., Kodal, S. 2015. Türkiye de üzüm (Vitis spp.) yetiştirmeye uygun potansiyel alanların Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak iklim ve topoğrafya faktörlerine göre belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 24(1), 56-64.
Şentürk, E., Livaoğlu, H., Yavuz, E. 2017. Çok kriterli karar verme analizi ile CBS ortamında en uygun spor bahis bayi yer seçimi: İzmit merkez örneği. Uygulamalı Yerbilimleri Dergisi, 16(1), 17-26.
Şenyuvar, C., Demirbaş, N., Saygın, Ö. 2014. Türk şarap sektörünün mevcut durumu ve sektörün gelişimini sınırlayan faktörlerin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(2) 1 12.
Taherdoost, H. 2017. Decision making using the Analytic Hierarchy Process (AHP); a step by step approach. International Journal of Economics and Management Systems, 2, 244-246.
Tehrany, M.S., Pradhan, B., Jebur, M.N. 2015. Flood Susceptibility analysis and its verification using a novel ensemble support vector machine and frequency ratio method. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 29(4), 1149-1165.
Trought, M.C., Howell, G.S., ve Cherry, N.J. 1999. Practical considerations for reducing frost damage in vineyards. New Zealand Winegrower. Lincoln University.
Zhang, Y.X., Lan, H.X., Li, L.P., Wu, Y.M., Chen, J.H., Tian, N.M. 2020. Optimizing the frequency ratio method for landslide susceptibility assessment: a case study of the Caiyuan Basin in the Southeast Mountainous area of China. Journal of Mountain Science, 17(2), 340-357.