TERSANE MÜHENDİSHANESİ’NDE EĞİTİM (GEMİ İNŞA, COĞRAFYA, HARİTA VE SEYRÜSEFER) (1773-1838)

Öz Bu çalışma Avrupa’da 17. yüzyıldan itibaren gelişen yeni bilimin etkisi ile birlikte bir sonraki yüzyılda – 18. yüzyıl- yine Avrupa’da tohumları atılan mühendislik biliminin Osmanlı’ya uyarlanmasını Tersane Mühendishanesi üzerinden anlatma çabası olarak görülebilir. Osmanlı’yı buna iten sebep ise Avrupa devletleri ve Rusya ile yapılan savaşlarda alınan mağlubiyetler olmuştur. Askeri yenilgilere son verme çabası, kendinden bu konuda ileri olan bir Avrupalı devletini -Fransa- örnek alma konusunda Osmanlı yöneticilerini ciddi şekilde düşündürmüş/etkilemiştir. 1775’de Hendesehane adıyla açılan Mühendishane başlangıçta hem kara hem deniz mühendishanesi görünümünde iken 1795’ten itibaren iki ayrı dala ayrılmıştır. Bizim için önemli olan deniz kısmı -Tersane Mühendishanesi- olup, burada okutulan harita, coğrafya, gemi inşa ve seyrüsefer dersleri, bu dersleri veren hocalar ve eğitim materyali konumuzun sınırlarını çizmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hendesehane, Mühendishane, İnşa, Harita

PDF

___

KAYNAKÇA

Devlet Arşivleri Başkanlığı-Osmanlı Arşivi (BOA): AE.SABH.1, 141-9487. C.HR, 8964, 7491, 6763, 5724, 8301, 12464, 9643, 5724, 7491, 8031, 9643, 12464.

HAT, 28373, 10330, 2529, 15921 A, 2529. MAD, 8882.

Tetkik Eserler

Ahmet Halaçoğlu, “Humbaracı Ocağı”, TDVİA, Cilt 18, İstanbul, 1998, s. 350.

Beydilli, Kemal, “Mühendishane-i Bahr-i Hümayun”, TDVİA, Cilt 31, İstanbul, 2006, s. 514-516.

Beydilli, Kemal, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishane, Mühendishane Matbaası ve Kütüphanesi (1176-1826), İstanbul, 2995, s. 23-24.

Beydilli, Kemal -İlhan Şahin, Mahmud Raif Efendi ve Nizâm-ı Cedîd’e Dâir Eseri, TTK, Ankara, 2001, s. 54-55.

İstanbul Teknik Üniversitesi ve Mühendislik Tarihimiz, Ed: Mehmet Karaca, Haz: Mustafa Kaçar, Tuncay Zorlu, Burak Barutçu, Atilla Bir, C. Ozan Ceyhan, Aras Neftçi, İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı, İstanbul, 2013, s. 59.

Kaçar, Mustafa, Osmanlı Devleti’nde Bilim ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler ve Mühendishanelerin Kuruluşu, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996, s.79, 87-88.

Kaçar, Mustafa, “Tersâne Hendesehânesinden Bahriye Mektebine”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt 9, Sayı 1-2, İstanbul, 2007-2008, s.59-60

Karal, Enver Ziya, “Osmanlı Tarihine Dair Vesikalar”, Belleten, TTK, C.IV, Sa: 14-15, Nisan-Temmuz 1940, Ankara, 1994, s. 178-179.

Özcan Abdülkadir, “Humbaracı Ahmed Paşa”, TDVİA, cilt 18, İstanbul, 1998, s. 351.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Nizam-ı Cedid Ricalinden Valide Sultan Kethüdası Meşhur Yusuf Ağa ve Kethüdazade Arif Efendi”, BELLETEN, Cilt XX, Sayı 79, Ankara, 1956, s. 320-321.