Hicran Hanım HALAÇ, Özgecan CANARSLAN-TAKTAK

Tarihi Yapılarda Avlunun Üst Örtü ile Kapatılmasının Değerlendirilmesi

Tarihi eserlerin korunması, kültürel ve tarihsel belleğin aktarımına katkıda bulunarak toplum kimliğinin oluşmasında ve devamlılığının sağlanmasında önemli yer tutmaktadır. Tarihi yapıların restorasyonu sırasında veya sonrasında yapının yeni işlevine uyum sağlaması veya kullanıcı ihtiyaçlarını karşılaması için çağdaş ekler yapılabilmektedir. Bu ekler yapıldıktan sonra karşılaşılabilecek sorunları en aza indirgemek için, tasarım aşamasında yapıya etkilerinin ortaya konulması gerekmektedir. Bu çalışmada son yıllarda tarihi yapılarda sıklıkla görülen açık avluların kapatılması uygulamaları ele alınmaktadır. Medrese ve hanlarda görülen avluların üst örtü ile kapatılmasında karşılaşılan sorunların ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında Kütahya’da bulunan İshak Fakih Medresesi ve Afyonkarahisar’da bulunan Taşhan üzerinden yapılan okumalarla uygulama sonrasında karşılaşılan sorunlar değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeler doğrultusunda bundan sonra yapılacak uygulamalara yol göstermesi amacıyla öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tarihi Yapı, Üst Örtü, Çağdaş Ek, Avlu, Medrese.

Evaluation of Covering the Counter with Top Cover in Historical Buildings

Preservation of historical artifacts plays an important role in the formation and continuity of social identity by contributing to the transfer of cultural and historical memory. During or after the restoration of historical buildings, contemporary additions can be made to adapt to the new function of the building or to meet the needs of the user. In order to minimize the problems that can be encountered after these additions are made, it is necessary to reveal their effects on the structure at the design stage. The applications of closing open courtyards, which are frequently seen in historical buildings in recent years, are discussed in this study. The aim of the study is to reveal the problems encountered in covering the courtyards in madrasas and inns with a top cover. Within the scope of the study, the problems encountered after the application are evaluated with the readings made through İshak Fakih Madrasah in Kütahya and Taşhan in Afyonkarahisar. In line with these evaluations, suggestions have been developed to guide future practices.

PDF

___

[1] H. Dedehayır, Yerelden Ulusala Ulusaldan Evrensele Koruma Bilincinin Gelişim Süreci, İstanbul, Türkiye: Çekül Vakfı Yayını, 2010.
[2] V enedik Tüzüğü, ICOMOS Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi, 1964. Erişim tarihi: 2020, 9 Haziran. [Online]. Erişim: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf
[3] Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü, ICOMOS Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi, 1999. Erişim tarihi: 2020, 9 Haziran. [Online]. Erişim: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0464062001536913566.pdf
[4] T. Akar, “Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Vakıf kültür varlıklarının korunması,” Erdem Dergisi, c. 59, ss. 1-36, 2011.
[5] M. Korumaz, “Tarihi yapılara yeni ilavelerinin İstanbul örneğinde değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye, 2003.
[6] M. Kıray Tanaç ve Ö. Karaman Yılmaz, "Tarihi yapıların/dokuların yenilenmesi sürecinde çağdaş cephe ve çatı elemanları kullanımı", 3. Ulusal Çatı&Cephe Kaplamalarında Çağdaş Malzeme ve Teknolojiler Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 2006.
[7] N. Köşklük Kaya, “İtalya’da tarihi yapılarda yeni ek uygulamalarında çağdaş çatı ve cephe sistemleri ile tasarım ilkeleri”, 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Bursa, Türkiye, 2012.
[8] L. Zakar, “Tarihi binalara ek bina tasarımında yapısal bütünleştirme performansını değerlendirmek için bir model önerisi”, Doktora tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2018.
[9] G. Del Guerra ve M. Froli, “Proposal to roof the courtyards of an historical building in pisa with glass and steel grid shells: form finding and stability problems”, Architectural Engineering Dergisi, c.15, s.2, ss. 62-66, 2009.
[10] V . Murgul, “Reconstruction of the courtyard spaces of the historical buildings of Saint-Petersburg with creation of atriums”, Procedia Engineering Dergisi,c.117, ss.808-818, 2015.
[11] TDK Sözlükleri. (2020, 6 Haziran). Avlu tanımı. [Online]. Erişim: https://sozluk.gov.tr
[12] D. Hasol, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. 12. baskı. İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ss. 520, 2016.
[13] A. Turani, Sanat Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Türkiye: Remzi Kitabevi, ss.150, 2015.
[14] Ş. E. Okuyucu, “Çağdaş eğitim yapılarında avlunun göstergebilimsel açıdan değerlendirilmesi”, Doktora tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye, 2011.
[15] D. Üveysuna, “İstanbul Tarihi Yarımada’da seçilmiş medrese örneklerindeki revakların güncellenme sorunu”, Yüksek lisans tezi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2013.
[16] S. G. Bozkurt ve H. Altınçekiç, “Anadolu’da geleneksel konut ve avluların özellikleri ile tarihsel gelişiminin Safranbolu evleri örneğinde irdelenmesi”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, c. 63, s. 1, ss. 69-91, 2013.
[17] A. E. Dinçer, S. C. Temel ve S. M. Öztürk, “Safranbolu- İncekaya Bölgesi’nde bir mimari stüdyo deneyimi,” Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, c. 9, s. 1, ss. 278-292, 2021.
[18] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Bursa Bayezid Paşa Medresesi. [Online]. Erişim: https://www.bursa.bel.tr/beyazit-pasa-medresesi-acilisa-hazir/haber/21655
[19] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Bursa Bayezid Paşa Medresesi. [Online]. Erişim: http://bursadazamandergisi.com/haberler/beyazit-pasa-medresesi-acilisa-hazir-4234.html
[20] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Bursa Gökdere Medresesi. [Online]. Erişim: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/kulturenvanteri/gokdere-medresesi
[21] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Kütahya İshak Fakih Medresesi. [Online]. Erişim: https://tr.foursquare.com/v/ishak-fakih-kuran-kursu/542d3818498ecd87279cb208
[22] Anonim. (2020, 6 Temmuz). İstanbul Kuyucu Murat Paşa Medresesi. [Online]. Erişim: http://www.safarestorasyon.com.tr/kuyucu-murat-pasa-medresesi-resimleri
[23] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Bursa Mahkeme (Vaiziye) Medresesi. [Online]. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/kulturenvanteri/mahkeme-vaiziye –medresesi
[24] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Bursa Mahkeme (Vaiziye) Medresesi. [Online]. http://www.osmangazi.bel.tr/tr/proje/vaiziye-medresesi-
[25] Anonim. (2020, 6 Temmuz). İstanbul Sultanahmet Medresesi.[Online]. Erişim: https://tr.foursquare.com/v/sultanahmet- medresesi/51f6d570498e8fcf43f2fdb4?openPhotoId=533d24dd498eba8f585087fc
[26] Anonim. (2020, 6 Temmuz). İstanbul Sultanahmet Medresesi. [Online]. Erişim: https://www.star.com.tr/yasam/396-yillik-medrese-tarihinin-en-kapsamli-restorasyonunu-gecirdi- haber-746741
[27] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Malatya Arapgir Tarihi Millet Han. [Online]. Erişim: Erişim: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/malatya/gezilecekyer/millet-han
[28] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Sivas Behram Paşa Han. [Online]. Erişim: https://www.tripadvisor.com.tr/Attraction_Review-g298037-d12037306-Reviews-or10- Behram_Pasa_Hani-Sivas.html#photos;aggregationId=&albumid=&filter=7&ff=389653084
[29] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Sivas Behram Paşa Han. [Online]. Erişim: http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=50138&start=95
[30] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Ankara Çengelhan. [Online]. Erişim: http://www.mimarizm.com/makale/cengelhan-in-oykusu_113824
[31] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Ankara Çengelhan. [Online]. Erişim: https://muzeler.org/rahmi- m-koc-muzesi-ankara
[32] Anonim. (2020, 6 Temmuz). Kastamonu Kurşunlu Han. [Online]. Erişim: https://twitter.com/travelkastamonu/status/1139099045144813569/photo/1
[33] Anonim. (2020, 15 Mayıs). Afyonkarahisar Taşhan. Erişim: Avlu üst örtü uygulaması yapan firmaya ait fotoğraf albümü.
[34] Anonim. (2020, 6 Temmuz). İstanbul Yeni Han. [Online]. Erişim: https://cozumistanbul.org/9659/modern-bir-han-izlenimi-beta-yeni-han/
[35] Z. Ö. Parlak Biçer ve G. Işık, “Yapı malzemesi olarak metallerin çatı kaplamalarında kullanımının değerlendirilmesine örnek; Erciyes Üniversitesi Spor Tesisleri,” 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Bursa, Türkiye, 2012.
[36] M. Köse, “Çatı tasarımında malzeme seçim ve kullanım kriterleri”. 2. Ulusal Çatı & Cephe Kaplamalarında Çağdaş Malzeme ve Teknolojiler Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 2005.
[37] S. Erdem ve S. Yatağan “Çatıda kullanılan polikarbonat levhaların analizi”, 7. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 2014.
[38] Z. Utkutuğ, “Konutta kalite kavramı ve yapı hasarları,” Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi,c. 21, s. 2, ss. 205-211, 2006.
[39] S. Bal, N. Baykuş, B. Elyiğit ve C. E. Ekinci, “Eğitim ortamlarının ısıl konfor şartlarının incelenmesi,” Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, c. 4, s. 2, ss. 200-209, 2014.
[40] H. Güler ve S. Ülkü, “Bitişik nizamlı villa tipi konutlarda yapısal konfor koşulları üzerine bir araştırma,” Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, c. 12, s. 2, ss. 97-107, 2007.
[41] A. S. Örkmez ve İ. Çetiner, “Çift kabuk cephe sistemlerinin iç mekân ısıl konforuna etkisi”, 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Bursa, Türkiye, 2012.
[42] G. Ulukavak Harputlugil ve N. Çetintürk “Geleneksel Türk Evi’nde ısıl konfor koşullarının analizi: Safranbolu Hacı Hüseyinler Evi,” Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi,c. 20, s. 1, ss. 77-84, 2005.
[43] F. Şenkal Sezer, “Farklı cam türlerinin performans kriterlerinin incelenmesi,” Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, c. 10, s. 1, ss. 15-21, 2005.
[44] M. Okumuş, “Yaşlı evlerinde pencerelerin bina enerji ve gün ışığı performansına etkisinin incelenmesi,” Yüksek lisans tezi, Enerji Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2014.
[45] G. Ulukavak Harputlugil, “Mimari tasarım süreci içinde bina enerji simülasyon programı uygulamalarının yeri,” Teknoloji Dergisi, c. 10, s. 4, ss. 249-265, 2007.
[46] A. Gürer, “Büro binalarında mekân ve kullanıcı performansının değerlendirilmesi,” Yüksek lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 1997.
[47] D. Aydın ve E. Yaldız, “Yeniden kullanıma adaptasyonda bina performansının kullanıcılar üzerinden değerlendirilmesi,” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, s. 27, c. 1, ss. 1-22, 2010.
[48] Kullanıcıların arşivinden edinilen fotoğraflar. (2020, 11 Mayıs).