Ayşe ÖZKİRİŞ, GÜLCAN GÜLEÇ, Çınar YENİLMEZ, AHMET MUSMUL, Meltem YANAŞ

Hekim tutumları üzerine bir çalışma: Ölüm ve ölümcül hastaya yaklaşım

Amaç: Bu çalışmada, hekimlerin ölüm ve ölümcül hastaya ilişkin tutumları, hekimlerin sosyodemografik özelliklerinin ölüm ve ölümcül hastaya yaklaşımları üzerine etkisi, ölümcül hastalık tanısını söylemekten kaçınma davranışının hekimin kendi ölüm kaygısı ile ilişkisi ve hekimlerin bu konuyla ilgili eğitimin gerekliliği hakkındaki görüşlerinin araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmaya 304 hekim alınmış ve kendilerine sosyodemografik veri formu, ölüm ve ölümcül hastaya yönelik hekim tutumlarını değerlendirmek amacıyla yazarlar tarafından geliştirilen 15 soruluk bir anket formu ve Ölüm Kaygısı Ölçeği uygulanmıştır. Bulgular: Hekimlerin %89.1’i hastaların, tanıları her ne olursa olsun bilgilenme hakları olduğuna inanmakla birlikte, söz konusu hastalık “ölümcül” olduğunda, %78.3’ü tanının hastaya söylenmesi gerektiğini kabul etmektedir. Ölümcül hastalık ‘kanser’ olduğunda ise, hekimlerin tanının açıkça söylenmesi fikrine katılma oranları; kendisi söz konusu olduğunda %77.6 oranındayken, bir yakını söz konusu olduğunda %55.6, herhangi erişkin bir hasta söz konusu olduğunda ise %51 olmaktadır. “Tıp eğitimi sırasında veya sonrasında, ölüm ve ölümcül hastaya yaklaşım hakkında bir eğitim gereklidir.” ifadesine hekimlerin %94.4’ü (n=287) katılmıştır. Anket sorularına verilen cevaplarda cinsiyet, çocuk sahibi olma, çalışma alanı, ölüm kaygısı düzeyine bağlı olarak farklılıklar olduğu saptanmıştır. Sonuç: Bu araştırma, hekimlik mesleği uygulamaları içinde önemi ihmal edildiği düşünülen bir alan olan, ölümcül hasta ve ölüme yaklaşımda yaşanan zorlukları bir ölçüde saptayıp tartışılır hale getirecek veriler ortaya koymuştur.

A study on the attitudes of physicians: approach towards death and terminally ill

Objective: The aim of this study was to investigate primarily, the attitudes of physicians toward death and terminally ill patients and, secondly, the relationship between the sociodemographic variables of the physicians and these attitudes. Also, this study aimed to find out the relationship between the death anxiety of the physicians and their avoidance behavior of informing patients about their diagnoses. Lastly, the physicians were asked about the necessity of education on how to approach patients with terminal ilness. Methods: The study subjects were 304 physicians. A questionnaire about sociodemographic information, the Death Anxiety Scale and a 15 item questionnaire prepared by the authors to evaluate the attitudes of physicians were applied to the participants. Results: 89.1% of the physicians believed that patients had the right to be informed of their diagnoses, independent of what the diagnoses were. However, when the diagnosis was a terminal illness, only 78.3% of the physicians accepted that the diagnosis should be announced. In addition, when the terminal disease was cancer, 77.6% of the physicians agreed that the patient should be informed about the diagnosis if the patient was the physician him or herself. This ratio was 55.6% when the patient was a physician’s relative and 51% when the patient was an unrelated adult. 94.4 % of the physicians (n= 287) agreed that education on how to approach death and terminally ill patients should be given during or after the medical education. The responses to the questionnaire were found to differ according to variables of death anxiety, practice area, gender and having children or not. Conclusion: This study explored the difficulties of the physicians when approaching death and the terminally ill, which is a neglected but important area in medical practice. This study examined and stated out these difficulties for further discussion.

PDF

___

1. Zısook S, Zısook SA. Ölüm, ölmek ve yas: In Comprehensive Textbook of Psychiatry. Aydın H, Bozkurt A (Çeviri ed.), İstanbul: Güneş Kitabevi, 2007, 2367-2392.
2. Oğuz NY, Şenol S, Devrimci Özgüven H, Arıkazan M, Özen AR, Ünal Ş. Ankara’da çalışan hekimlerin ötenazi ile ilgili görüşlerini belirlemeye yönelik bir anket çalışması. 3P Dergisi 1996; 4: 43-48.
3. Bilgin G, Öztürk G, Şirin S. Kanser tanısı konan hastalarda kötü haber verme: Hekime düşen görev. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi 2008;71:22-26.
4. Akça F, Köse İA. Ölüm kaygısı ölçeğinin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikiyatri Dergisi 2008; 11:7-16.
5. Ledenberg M, Joshi N. Yaşamın sonu ve palyatif bakım: In Comprehensive Textbook of Psychiatry. Aydın H, Bozkurt A (Çeviri ed.), İstanbul: Güneş Kitabevi, 2007, 2336-2366.
6. Şemin S, Aras Ş. Temel Yönleriyle Psikiyatride Etik. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 2004, 63-94.
7. Dünya Hekimler Birliği Bali Hasta Hakları Bildirgesi, 1995, http://www1.umn.edu/humanrts/instree/patient.html
8. Orlander JD, Fincke G, Hermanns D, Johnson GA. Medical residents’ first clearly remembered experiences of giving bad news. J Gen Intern Med 2002;17:825-831.
9. Farber NJ, Urban SY, Collier VU, Weiner J, Polite RG, Davis EB, Boyer EG. The good news about giving bad news to patients. J Gen Intern Med 2002;17:914-922.
10. Mystakidou K, Parpa E, Tsilika E, Katsauda E, Vlahos L. Cancer information disclosure in different cultural contexts. Support Care Cancer 2004;12:147-154.
11. Fujimori M, Uchitomi Y. Preferences of cancer patients regarding communication of bad news: a systematic literature review. Jpn J Clin Oncol 2009;39:201-216.
12. Kavlak O, Ertem G, Sevil Ü. Kanserli hastalara bakım veren hemşirelerin kanserli hastalara doğruyu söyleme konusunda tutumları. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği 2008;16:1-7.
13. İnci F, Öz F. Ölüm eğitiminin hemşirelerin ölüm kaygısı, ölüme ilişkin depresyon ve ölümcül hastaya tutumlarına etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2009; 10:253-260.
14. Onan GN. Terminal dönemdeki kanser hastalarına bakım veren hemşirelerin karşılaştıkları güçlükler ve başa çıkma yolları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul, 2001.
15. Yamaç D, Ceyhun B. Kanser hastasına doğru bilgi verme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği 1999; 7:34-40.
16. Okyayuz UH. Ölümcül hastalık tanısı almak: Bir yaşam krizi Kötü haber verilmeli mi? Kriz Dergisi 2003; 11:29-35.
17. Peykerli G. Ölümcül hastalıklara psikolojik yaklaşım. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2003; 25:62-65.
18. Şenol S, Devrimci Özgüven H, Dağ İ, Oğuz Y. Hekimler için ötenazi ve ölümcül hastaya ilişkin tutum ölçeği (ÖTÖ)’nin faktör yapısı ve iç tutarlılığı. 3P Dergisi 1996; 4:185-190.
19. Ross EK. Ölüm ve ölmek üzerine. Büyükbakkal B (Çeviri), İstanbul: BDZ Yayıncılık, 1997.
20. Brewin TB. Three ways of giving bad news. Lancet 1991; 337:1207-1209.
21. Yalom I. Güneşe Bakmak Ölümle Yüzleşmek. İyidoğan Babayiğit Z (Çeviri), İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2008.
22. Templer DI. The construction and validation of death anxiety scale. J Gen Psychol 1970; 82:165-177.
23. Tavolli A, Mohagheghi MA, Montazeri A, Roshan R, Tavoli Z, Omidvari S. Anxiety and depression in patients with gastrointestinal cancer:does knowledge of cancer diagnosis matter? BMC Gastroenterol 2007;7:28.
24. Miyata H, Tachimori H, Takahashi M, Saito T, Kai I. Disclosure of cancer diagnosis and prognosis: a survey of the general public’s attitudes toward doctors and family holding discretionary powers. BMC Med Ethics 2004; 5:E7.
25. Alexander PJ, Dinesh N, Vidyasagar MS. Psychiatric morbidity among cancer patients and its relationship with awareness of illness and expectations about treatment outcome. Acta Oncol 1993; 32:623-626.
26. Ateşçi FÇ, Oğuzhanoğlu NK, Baltalarlı B, Karadağ F, Özdel O, Karagöz N. Kanser hastalarında psikiyatrik bozukluklar ve ilişkili etmenler. Türk Psikiyatri Derg 2003;14:145-152.
27. Gülsoy R. Ankara Atatürk eğitim ve araştırma hastanesi hekimlerinin kanser hastalığı tanısını söyleme/kötü haber verme konusundaki görüşleri. Uzmanlık Tezi, S.B. Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği, Ankara, 2007.
28. Uçar N, Yardım Aksu F, Alpar S, Fırat Güven S, Örsel O, Kurt B. Akciğer kanseri tanısı hastaya söylenmeli mi? Solunum Hastalıkları 2007;18:148-156.
29. Back AL, Anderson WG, Bunch L, Marr LA, Wallace JA, Yang HB, Arnold RM. Communication about cancer near the end of life. Cancer 2008;113 (Suppl.7):1897-1910.
30. Paul CL, Clinton-McHarg T, Sanson-Fisher RW, Douglos H, Webb G. Are we there yet? The state of the evidence bas efor guidelines on breaking bad news to cancer patients. Eur J Cancer 2009; 45:2960-2966.
31. Mack JW, Block SD, Nilsson M, Wright A, Trice E, Friedlander R, Paulk E, Prigerson HG. Measuring therapeutic alliance between oncologists and patients with advanced cancer. Cancer 2009;15:3302-3311.
32. Parker PA, Baile WF, de Moor C, Lenzi R, Kudelka AP, Cohen L. Breaking bad news about cancer patients’ preferences for communication. J Clin Oncol 2001;19:2049-2056.
33. Ruhnke GW, Wilson SR, Akamatsu T, Kinoue T, Takashima Y, Goldstein MK, Koenig BA, Hornberger JC, Raffin TA. Ethical decision making and patient autonomy: a comparison of physicians and patients in Japan and the United States. Chest 2000;118.1172-1182.
34. Pulanic D, Vražic H, Cuk M, Petrovecki M. Ethics in medicine: Students’ opinions on disclosure of true diagnosis. Croat Med J 2002; 43:75-79.
35. Asaı A. Should physicians tell patients the truth? West J Med 1995; 163:36-39.
36. McCabe MS, Wood WA, Goldberg RM. When the family request withholding the diagnosis:who owns the truth. J Oncol Pract 2010; 6:94-96.