Eğinli Nu‘mân Efendi’nin (ö. 1755’ten sonra) 1739 Belgrad Antlaşması sonrası sınır görüşmeleri esnasında edindiği tecrübelere dayanarak kaleme aldığı Tebyînü A‘mâli’l-Misâha isimli eser, Osmanlı tarihinde Avrupa’ya ait arazi ölçüm tekniklerinden bahseden telif yolu ile yazılmış geniş çaplı ilk Türkçe mesâha eseridir. Sözü edilen eserle birlikte tabla/plançete aleti Osmanlılara tanıtılmıştır. XVIII. yüzyılda askerî modernleşme kapsamında açılan okullarla birlikte Osmanlılarda mesahaya ilişkin kitapların içeriği ve niteliği farklılaşmıştır. İlgili eserler genellikle tercüme yolu ile hazırlanmış olup muhteviyatlarında klasik ölçme bilgileri ile birlikte Avrupa’nın yeni ölçüm tekniklerini de barındırmaktadır. Tebyînü A‘mâli’l-Misâha bu farklılaşmanın kaynağı olmasa da ilgili sürecin ilk eseri olması anlamında ayrı bir değeri haizdir. Osmanlılarda mesâha ile ilgili yazılan ya da mesâha konularına yer veren eserler içerisinde Tebyînü A‘mâli’l-Misâha bir başlangıç noktası teşkil etmiştir. Bu makalede Osmanlılarda mesâha ile ilgili yazılmış eserlerin bir literatürü oluşturulurken bu literatürde Tebyînü A‘mâlil-Misâha’nın farklılığına dikkat çekilmiştir.

The work entitled Tebyînü A‘mâli’l-Misâha written by Nu‘mân Efendi from Eğinli(died after 1755) based on his experiences during the border negotiations after the 1739Belgrade Treaty is the first large Turkish Ilm al-Misaha work in Ottoman history thatmentions European land measurement techniques. Along with the mentioned work, the planetable tool was introduced to the Ottomans. With the schools that were opened in the context ofmilitary modernization in the XVIIIth century, the content and quality of the books on Ilm alMisaha in the Ottomans differed. Usually prepared by translation, the related works contain thenew measurement techniques of Europe as well as classical measurement information in theircontent. Although Tebyînü A‘mâli’l-Misâha is not the source of this variation, it has a differentvalue in terms of being one of the first works of the related process. TebyînüA‘mâli’l-Misâhaconstituted a starting point among the works that were written about Ilm al Misaha, or whichincluded topics of Ilm al-Misaha in the Ottomans. In this article, while a literature of the workswritten about Ilm al-Misaha in the Ottomans was created, the difference of TebyînüA‘mâlil-Misâha was also noted in this literature.