Bilimsel Açıklamanın Felsefi Temelleri Bağlamında Aristoteles’in Dört Neden Kuramı

Aristoteles’e göre “bir şeyin bilgisi ancak o şeyin nedeni bilindiği zaman elde edilmektedir” ve bunu sağlayan da yani kesin bilgiye ulaştıran da tanıtlama (apόdeiksis) olarak adlandırılan mantıksal yöntemdir. Aristoteles’in bilgi kuramının özeti niteliğindeki bu ifadede karşılaşılan üç kavram; yani bilgi (epistêmê), mantıksal yöntem (apόdeiksis) ve neden (aitia), kesin (mutlak değil) bilgi olarak adlandırılan, -günümüzde bilimsel açıklama olarak adlandırılabilecek- bilgi türünün temel öğeleri olarak anlaşılabilir. Aristoteles’in varlık ve bilgi arasında uyum olduğuna inanması, ayrıca açıklama konusunun bilgi konusu ile doğrudan bağlantılı olması bu üç kavrama değinmeyi zorunlu kılmaktadır. Bilim olarak çevrilen terimin epistêmê olduğu dikkate alındığında, bunun ‘tümelin kavramsal” bilgisi olduğu anlaşılmaktadır, öncülleri doğru ve ilk olduklarında, bu tür bir akıl yürütme bilimsel bilgi olur. Aristoteles’e göre bilim aksiyomatik tümdengelimsel bir sistem içerisinde yapılır. Bundan kasıt; belli başlı birkaç ilke, ya da aksiyom seçilir, konunun doğruluğu kanıtlanmış temelleri ortaya koyulur ve aksiyomlardan mantıksal yolla çıkarımlara ulaşılır

Anahtar Kelimeler:

Aristoteles, Bilimsel Açıklama, Tanıtlama, Bilgi

Aristotle’s Four Causes Theory in the Context of the Philosophical Foundations of the Scientif ic Explanation

According to Aristotle, “Wisdom is knowledge about certain principles and causes”, and the one that provides it is the logical method which is called the apodeiksis. This concept of Aristotle’s theory of knowledge is a summary of three concepts; knowledge (epistêmê), logical method (apådeiksis) and cause (aitia) can be understood as the essential elements of the certitude knowledge, which can be termed as precise knowledge (not absolute) -the scientific explanation- at present. The fact that Aristotle believes that there is harmony between existence and knowledge, and that the explanation is directly related to the knowledge, makes it necessary to mention these three concepts. When it is taken into account that the term translated into science is an epistême, it is understood that this is ‘conceptual’ knowledge of the whole world, and when such premises are correct and primitive, such reasoning becomes scientific knowledge. According to Aristotle, science is made within an axiomatic deductive system. That’s what it means; several principal principles, or axioms, are chosen, the proven bases of which are proved to be correct, and the conclusions are reached logically from axioms

Keywords:

Aristotle, Scientific Explanation, Demonstration, Knowledge,

PDF

___

Aristoteles, (1985). Metafizik. Ahmet Arslan (Çev.). Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Aristoteles, (2005). İkinci Çözümlemeler. Ali Houshiary (Çev.). Ankara: Yapı Kredi.
Aristoteles, (2000). Nikomakhos’a Etik. Saffet Babür (Çev.). Ankara: Bilgesu
Aristoteles, (2017). Fizik. İstanbul: Yapı Kredi.
Aristoteles, (1996). Topikler. Ragıp Atademir (Çev.). İstanbul: MEB.
Aristoteles, (1996). Birinci Analitikler. H. Ragıp Atademir (Çev.). İstanbul: MEB.
Barnes, Jonathan. (1969). Aristotle’s Theory of Demonstration. Phoronesis, C. 14, S. 2, (1969), BRILL.
Barnes, Jonathan. (2002). Aristotle and Posterior Analytics. Oxford: Clarendon.
Copleston, Frederick, (1993). A History of Philosophy. C. 1, Greece and Rome, New York: Image.
Delice, Engin. (2007). Aristoteles Felsefesinde Tasımsal Tanıt ve Diyalektik İlişkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
Duerlinger, James. (1969). Sullogismos and Sullogizestai in Aristotle Organon. The American Journal of Philology. C. 90, S. 3.
Güzel, Cemal. (2002). “Batı” ile “Doğu”nun Tümdengelimli Uslamlamaları: Aristoteles’in Syllogismi ile Hintlilerin Nyaya-Vaisesiası Üzerine. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 2,.
Peters, Francis. (2004). Antik Yunan Felsefe Terimleri Sözlüğü. Hakkı Hünler (Çev.). İstanbul: Paradigma.
Salmieri, Gregory. (2013). Episteme, demonstration, and explanation: A fresh look at Aristotle’s Posterior Analytics. Dordrecht: Springer.