İlknur KILKIŞ, Selver YILDIZ BAŞDOĞAN, Şenol BAŞTÜRK

Türkiye’de Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümünde Arabuluculuk ve Uzlaştırma Sisteminin Evrimi ve Sistemin Etkinliğini Arttırıcı Öneriler

ÖzTaraflar açısından kararların bağlayıcılığının olmadığı arabuluculuk mekanizması, toplu iş uyuşmazlıklarındaki barışçı yollardan biridir. Tarihsel süreç içinde Türkiye’de, uzlaştırma mekanizmasına yer verilmiş olsa da, genel eğilimin arabuluculuktan yana olduğu görülmektedir. Nitekim, 6356 sayılı Kanun’da da tercih arabuluculuktan yana devam etmiş, uyuşmazlığın tespiti ve arabulucu seçimi geçmişe göre sadeleştirilmiştir. Yeni kanundaki en önemli değişiklik ise, grev kararının alınmış olduğu uyuşmazlıklarda da arabuluculuk mekanizmasının kullanılabilecek olmasıdır. Tarafların arabuluculuk mekanizmasına olan “taraflar arasındaki mücadelede grev öncesi, aşılması gereken bir aşama” yönündeki algısını değiştirmek için sistemin işlevselliğinin attırılması önemli ve gereklidir. Bu çalışmada, arabuluculuk sisteminin oluşumu ile arabulucuların nitelikleri, izleyeceği stratejiler, tarafların davranışsal tepkileri ve arabuluculuk teşkilatı ile ilgili önerilerde bulunulmuştur. Önerilerin hareket noktasını, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nda 2000–2010 yılları arasında incelenen 4 işkolundaki, 697 adet arabulucu raporları oluşturmuştur. Anahtar Kelimeler: Arabulucu, Uzlaştırma, Toplu İş Uyuşmazlığı, Barışçı Çözüm Yolları, Toplu Pazarlık.

Anahtar Kelimeler:

Arabulucu, Uzlaştırma, Toplu İş Uyuşmazlığı, Barışçı Çözüm

Evalution of Mediation and Conciliation System in Collective Labour Disputes on Turkey and Some Recommendations for Enchance of Mediation Settlements

AbstractMediation is one of the main non-binding alternative resolution methods in industrial collective disputes. Alternative dispute resolution has long-run tradition in Turkish industrial relations; otherwise mediation has been more frequently used. For instance in new regulations for collective bargaining in article of 6356 still mediation process has given priority over the other alternative methods and provides simplification process for mediation application. Also some of regulations in article of 6356 given small – scale and non-significant amendment into mediation application process and being able to reach to mediation process after strike decision.Empowerment of alternative resolution mechanism has been evaluated important factor related industrial relations system for decade by researchers and indicated that minimize perception of parties about process which is compulsory but ineffective before strike action. Also new policy design should focused build on functional beneficiaries between parties. This study try to highlight factors which may made more efficient mediation process and bring out quality of mediators, effective strategies and behavioral circumstances of parties. Therefore some of them may seen useful advices related to optimal institutional design about regulatory mediation office. This advices based on research which classified 697 mediator reports in 4 sector from 2000 to 2010 at Ministry of Labour and Social Security official archive.Keywords: Mediation, Conciliation, Collective Labour Dispute, Alternative Dispute Resolution, Collective Bargaining.

Keywords:

Mediation, Conciliation, Collective Labour Dispute, Alternative,

PDF

___

/06/1984 tarihli Hakeme ve Resmi Arabulucuya Başvurma Tüzüğü.
T.C. Anayasası.
T. C. Anayasası.
sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu.
sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu.
sayılı İş Kanunu.
sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu.
Bedük, M. N. (2009). Toplu iş hukukunda resmi arabuluculuk uygulaması (karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri). İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 24 (6): 1347-1427.
Coşar, V. A. (2012). “Açılış Konuşması” Dünyada Arabuluculuk Uygulamaları Konferansı, 2011, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 216, Şen Matbaa.
Çelik, N. (1973). İş hukukumuzda uzlaştırma ve arabuluculuk. İstanbul: İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayını.
Çelik, N. (1998). Türkiye’de toplu iş uyuşmazlıklarının barışçı yollarla çözümünde yeni arayışlar: Model bir arabulma–uzlaştırma sistemi. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Endüstri İlişkilerinde ve Emek Piyasalarının Düzenlenmesinde Devletin Rolü ve İşlevleri, III. Uluslararası Endüstri İlişkileri Kongresi, TÜHİS Yayını: 45-54.
Çelik, N. (2004). İş hukuku dersleri. İstanbul: Beta Yayınevi.
ÇSGB, Çalışma Genel Müdürlüğü, Resmi Arabuluculuk Daire Başkanlığı, (2001). Resmi arabuluculuk bülteni, Eylül 2001 (1).
ÇSGB, Çalışma Genel Müdürlüğü, Resmi Arabuluculuk Daire Başkanlığı, (2002). Resmi arabuluculuk bülteni, Ocak 2002 (2).
Demirbilek, T. (1996). Toplu pazarlığın davranışsal boyutu teorik esaslar hazırlık yürütüm aşamaları strateji ve taktikler. İzmir: Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları.
Dereli, T. (2013). 6356 sayılı yeni sendikalar ve toplu iş sözleşmesi kanunu: genel değerlendirme. Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 36 (1): 41-64.
Dereli, T. ve Akgeyik, T. (1998). Tartışmalar. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Endüstri İlişkilerinde ve Emek Piyasalarının Düzenlenmesinde Devletin Rolü Ve İşlevleri, III. Uluslararası Endüstri İlişkileri Kongresi, TÜHİS Yayını: 55-70.
Ekin, N. (2002). Değişen dünyada uzlaştırma ve arabulma. Resmi Arabuluculuk Bülteni, (2): 7-11. Ankara: Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü Resmi Arabuluculuk Dairesi Başkanlığı Yayını.
Hekimler, A. (2010). Türkiye’de toplu sözleşme sistemi. A. Hekimler (Der.) Karşılaştırmalı bir perspektif ile Avrupa Birliği üyesi ülkelerde ve Türkiye’de toplu sözleşme sistemleri mevzuat ve uygulamalar: İçinde 345-388. İstanbul: Legal Yayıncılık.
Işık, R. (Der.) (1970). Giriş. Toplu iş uyuşmazlıkları ve barışçı çözüm yolları, uzlaştırma arabuluculuk tahkim: İçinde 1-6. Ankara: Türk-İş Yayını.
Kocaoğlu, M. (1999). Türk İş Hukuku’nda arabuluculuk kurumu İngiltere, Fransa, Almanya, İsveç ve özellikle A.B.D. hukuk sistemleriyle karşılaştırmalı olarak. Ankara: TÜHİS Yayınları.
Kocaoğlu, M. (2002). Arabuluculukta temel prensipler. Resmi Arabuluculuk Bülteni, (2): 12-13. Ankara: Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü Resmi Arabuluculuk Dairesi Başkanlığı Yayını.
Kutal, M. (1970). Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde barışçı yollar ve bu konuda batı ülkelerinden bazı örnekler. R. Işık (Der.) Toplu iş uyuşmazlıkları ve barışçı çözüm yolları, uzlaştırma-arabuluculuk-tahkim: İçinde 73-84. Ankara: Türk-İş Yayını.
Kutal, M. (1987). Türk toplu iş hukukunda barışçı çözüm yolları. Prof. Dr. S. F.Ülgener’e Armağan, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, 43: 295-322.
Kutal, M. (1988/1). Türk hukukunda resmi arabuluculuk uygulaması ve sorunları (I). İktisat ve Maliye Dergisi, 34 (12): 455-461.
Kutal, M. (1988/2). Türk hukukunda resmi arabuluculuk uygulaması ve sorunları (III). İktisat ve Maliye Dergisi, 36 (2): 77-83.
Kutal, M. (1994). Türkiye’de Toplu Pazarlık Düzeninin 30 Yılı. Çağdaş Gelişmeler Işığında Türkiye’de Toplu Pazarlığın 30 Yılı, III. Ulusal Endüstri İlişkileri Kongresi, Ankara: Kamu- İş Yayını: 79-88.
Kutal, M. (1998). Tartışmalar. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Endüstri İlişkilerinde ve Emek Piyasalarının Düzenlenmesinde Devletin Rolü ve İşlevleri, III. Uluslararası Endüstri İlişkileri Kongresi, 14-16 Ekim 1998, İstanbul. TÜHİS Yayını: İçinde 55-70.
Kutal, M. (2001). Toplu iş ilişkilerinin temel kurumları açısından arayışlar. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 17 (2): 1-11.
Meagher, W. J. (1970). Toplu pazarlıkta menfaat uyuşmazlıklarının çözümü. T. Dereli (Çev.) Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 21: 123-133.
Oğuzman, K. (1970). Türk iş hukuku açısından arabuluculuk ve tahkim müessesesi. R. Işık (Der.) Toplu iş uyuşmazlıkları ve barışçı çözüm yollar, uzlaştırma arabuluculuk tahkim: İçinde 7-24. Ankara: Türk-İş Yayını.
Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı’na ilişkin 98 sayılı ILO Sözleşmesi.
Resmi Gazete, http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/cgm.portal?page =gorevler&id=arabulucu, (11.01.2013).
Resmi Gazete, http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/ WLP%20Repository/cgm/dosyalar/resmi_arabuluculuk/on (11.01.2013).
Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması’na ilişkin 87 sayılı ILO Sözleşmesi.
Subaşı, İ. (1991). Türk hukukunda iş uyuşmazlıkları ve barışçı çözüm yolları. İş Hukuku Dergisi, 1: 529-555.
Subaşı, İ. (2003). Toplu iş hukukunda arabuluculuk. Prof. Dr. Ünal Tekinalp’e Armağan, 2: 743-833.
Subaşı, İ. (2007). Arabuluculuk. http://www.vekil.net/forum/hukuki-makale-kose-yazisi-arastirma-ve-incelemeler/arabuluculuk-yrd-doc-dr-ibrahim-subasi/ (12.01.2013).
Sur, M. (2009). İş hukuku toplu ilişkiler. Güncellenmiş 3. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi.
Süral, N. (1982). İş hukukunda barışçı çözüm yolları. Ankara: Türk-İş Yayınları No:142.
Süral, N. (1993). 2822 sayılı yasada barışçı çözüm yolları. İş Hukuku Dergisi, 3: 51-63.
Şayin, C. (2013). Pazarlık stratejisi- toplu pazarlığa oyuncu bir yaklaşım. İstanbul: Legal Yayıncılık.
Thompson, M. (1998). Kuzey Amerika’da Arabuluculuk-Uzlaştırma Sistemleri: Alternatif Modeller. T. Dereli (Çev.) Cumhuriyetimizin 75. Yılında Endüstri İlişkilerinde ve Emek Piyasalarının Düzenlenmesinde Devletin Rolü ve İşlevleri: III. Uluslararası Endüstri İlişkileri Kongresi, 14-16 Ekim 1998, İstanbul. TÜHİS Yayını: İçinde 15-26.
Türkiye Barolar Birliği Dergisi, http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/ TBBBooks/436-d.pdf (02.02.2013).
Toydemir, S. (1951).Türkiye’de iş ihtilaflarının tarihçesi ve bugünkü durumu. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 4: 45-66. http://journals.istanbul.edu.tr/iusskd/article/download/.../1023012420 (04.03.2013).
Uçum, M. (2000). Türkiye’de toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde resmi arabuluculuk (1996-1999). İstanbul: Selüloz-İş Sendikası Eğitim Yayınları-11.